Irisgarritasunak aukera eman die ezintasun sentsorialak dituzten pertsonei (entzumen- eta ikusmen-urritasunak dituztenei) ikus-entzunezkoez gozatzeko. Horretxek eman digu EHUn egiten ari garen ikerlanaren lehenengo oinarria: irisgarritasunak, traba arkitektonikoetatik harago, bestelako oztopoak gainditzeko bidea eman du eta, hori dela eta, kontzeptuaren adieran sakonduta, hizkuntza-ulergarritasuna berma dezakeela uste dugu.
Izan ere, ikus-entzunezkoei gagozkiela, hiztun komunitate txikia muga izaten da era horretako edukia hedatzeko orduan; euskararen esparruan, esaterako, hiztunen sakabanaketak zuzen-zuzenean eragiten du zinema-banatzaileen erabakietan: 30 film-emanaldiko bakarra izaten da euskaraz (Ikertalde, 2010). Beraz, hizkuntza gutxituetan egiten den zinemaren erronka ere inbertsioa errentagarri egiteko publiko nahikoa lortzea izaten da.
Bestalde, ezin dugu ahaztu gurean bikoizketa dugula araua eta horrek, ezinbestean, kontsumo-ohituran eragiten duela. Europako hainbat herrialdetan ere horixe da norma: nazio-hizkuntzara bikoiztea bestelako hizkuntzetan egiten diren ikus-entzunezkoak (hala ere, badira herrialdeko hizkuntza-aniztasuna bermatzen arauak dituztenak ere).
Ezintasun sentsorialak dituzten pertsonak azpidatziez eta audio-deskripzioaz baliatzen dira ikus-entzunezkoe edukiaz gozatzeko.
Teknika horien erabilera asko hedatu eta erraztu da telebistaren digitalizazioari esker. Hori bakarrik ez: audio-kanal bat baino gehiagoren difusioa ere ahalbidetzen du telebista digitalak; telebista eleanitza, beraz. Horrek berebiziko garrantzia hartzen du, eta horrela ulertu du Europar Batasunak ere (2007/65/UE Mugarik Gabeko Telebistaren Europar Zuzentaraua), aukera ematen baitio ezintasun sentsorialak dituztenen eskubideak bermatzeko (azpidatziak aginduz telebista publikoei) nahiz hizkuntza-aniztasunaren printzipioan sakontzeko.
Zinemaren kasuan, ez dago edukia irisgarri izateko derrigortasunik; eta, teknologiaren eskutik iritsi dira entzumen- eta ikusmen-arazoak dituztenentzat ikus-entzunezko irisgarriak.
Hainbat dira ikus-entzunezko irisgarritasuna ahalbidetzeko erabiltzen diren teknologiak. Donostiako Zinemaldian, esaterako, Madrilgo Carlos III.a Unibertsitateak garatutako Whatscine aplikazioa erabili izan da (2013an lehenengoz). Mugikorretarako app horrekin, gorrei azpidatziak eskaintzen zaizkie eta itsuei, berriz, audiodeskripzioa, mugikorrera lotutako entzungailuen bitartez.
Irisgarritasun linguistikoa
Gure ikerketa proiektuaren esperimentazio-aldian teknologia horretaz baliatu gara, hain justu, euskaraz sortutako film biren aldibereko emanaldi elebidunak egiteko, Loreak eta Bypass pelikulekin. Egin duguna zera izan da: aretoan filmak euskaraz erakutsi direnean aplikazioan bikoizketa eskaini, eta alderantziz.
Esperimentuaren helburua bikoitza izan da: 1) teknologiak izan zitzakeen arazo teknikoak antzematea −ez baitago beren beregi hizkuntza-ulergarritasuna bermatzeko sortua−; 2) audientziaren jarrera aztertzea, hizkuntza bat baino gehiago duenean aukeran.
Esan bezala, esperimentazio fasean dago gure ikerketa, eta inkesta bidez jasotako datuak eta esperimentuan parte hartu dutenen iritziak aztertzen ari gara. Hala ere, ikerketarekin aurrera jarraitzeko bide eman digu egindako jokoak ikusi baitugu hizkuntza ez ulertzea ez dela oztopo ikus-entzunezkoaz gozatzeko eta emanaldiak partekatzeko eta teknologiak hizkuntza gutxituen ikusgaitasuna berma dezakeela.
