Argentinako zine dokumentalari buruzko materclassean izan nintzen joan zen astean, EHUko Kazetaritza Zientzien auditoriumean. Mar de Platako Nazioarteko Zine Jaialdiko programatzailea, Cecilia Barrionuevo izan zen irakaslea. Nire ezjakintasuna erabatekoa zen hitzaldira joatea erabaki nuenean, eta aitortu behar dut zer ikusi asko eta oso interesgarria dagoela hor zehar. Fikzioa eta errealitatearen mugan eta harago doazen dokumentalen adibideak jarri zizkizgun Barrionuevok. Oso interesgarria izan zen master-eskola eta horren laburpentxoa ekarri dut hona; baita aipatu zizkigun izenburuetako batzuk ere.
90eko hamarkadan Argentinan zinea egiteko modua eta zine gaiak aldatu zirela esanez hasi zuen bere interbentzioa Barrionuevok. Izan ere, ordurarte “diktadurako ohiturekin lotuegia zegoan Argentinan egiten zen zine oro”. Hala, dirudienez, sasoi horretan sortu zen “zuzendari berrien kumaldi berria”. Aitzakia horrekin ekin zion ikerketari Barrionuevok, baina gaur egun duda egiten duela aitortu zigun “kumaldi ala nahaste-borraste” den zuzendari berrien uholdea. Zergatik? Hara, ordurarte bazeudelako zinegileak taldekatzeko ezaugarri amankomunak, baina harrezkero produkzio-erredakzio-tematika-poetika oso ezberdina lantzen hasi zirenez, zailagoa delako taldekatzea. Hala bada, “Camada o desmadre. Una visión sobre el otro cine argentino” izenburua jarri zion mintzaldari.
60-70eko hamarkadaetan kokatzen du zine berriaren egonkortzea; orduan hasi ziren dokumentalak egiten kontatu zigunez, “merkeagoa” zelako eta sasoi hartan sortu zelako baita ere latinoamerikako zine berria ere.
Bere ustez, 90 hamarkadako zinegileek “tienen urgencia de realidad”. Gazteleraz jaso dut esamoldea ederra iruditu zitzaidalako. “Nire mundua eta islatu nahi dudana, bai fikzioan eta dokumentaletan, errealitatea dela”, adierazteko erabili zuen esamoldea Barrionuevok.
Gara historiko horretan kokatu zituen Barrionuevok eraldaketa hori gauzatzen lagundu zuten beste gertaera ezinbesteko batzuk: zine eskolen sorrera, teknologia berria, zineari buruzko magazine espezialduen argitaratzea (zinegile berria arreta egiten zietenak), INCAAren (Argentinako Zine Institutua) diru-laguntzak sortzaile berriei, nazioarteko diru-laguntzez baliatzeko aukera eta zine jaialdien zabalkundea. Baieztatu zuenez, horrekin guztiarekin sareak ehuntzen joan ziren “autore-zinea garatzeko ezinbesteko direnak”.
2000. urtetik aurrera diskurtso berriak eraikitzen hasi ziren zinegileak Argentinan. “Pertsonaien ekintzak aldatu egingo dira eta diskurtsoak Buenos Aires gainditzera heltzen dira”. Leloa zera zen: “zinea egin behar da, ahal den moduan eta erakutsi egin behar, ahal den moduan”. Horixe izan zen Raul Perrone zuzendariaren maxima “generás un hecho artístico con una camarita, y rompés mitos y prejuicios”.
Egiteko modu horren adibide modura:
- Pizza, birra y faso (Adrián Caetano eta Bruno Stagnano, 1997)
- Bolivia eta Un oso rojo (Adrián Caetano)
- Mundo grúa (Pablo Trapero, 1999)
- La ciénga (Lucrecia Martel, 2001)
- El elefante blanco (Pablo Trapero, 2012)
Krisiak ere eragina izan zuen egiten zen zine dokumentalean. “Si no puedes hacer de artista loco haces de artista real”. Zine mota horren erakusle izan daitezke hurrengoak ere:
- La libertad (Lisandro Alonso, 2001)
- Balnearios (Mariano Llinas, 2002)
- Los rubios (Albertina Carri, 2003)
Ezin izan nintzen arratsaldeko saiora geratu; ziur asko primeran egon zela eta askoz ere adibide gehiago erakutsi zituela Cecilia Barrionuevok. Niri neuri behintzat oso interesgarria iruditu zitzaidan, Argentinak pasa zuen krisiaren ondotik ere zine asko egiten segitu delako. Eta bizi dugun egoera ikusita, gurean ere lekua hartzen doaz era honetako zintak, ohiko pelikulen aurrekontuak altuegiak direlako.
