Idoia eta tximinoak

2005(e)ko abenduaren 29a-n kixmi-kargitaratuta

Harrituta nago oraindik Idoia idazle eta argazkilari trebeak Indiatik ekarri didan opariarekin. Sekulako argazki-erreportaia egin du Hanuman eta tximino sakratuen gurtzaren inguruan, Kixmi blogarentzat.

Erabat bizirik dagoen tradizio baten erretratua dira irudiok. Hanuman bizirik dago, tximino jainko haragiztatuek eta Indiako hainbat hiriko milioika biztanleek plater beretik jaten dute egunero.

Ikusi bestela… Hona Idoiaren txostena:

Indiara joatekoa ginela eta, enkargutxo batekin etorri zitzaidan Eli, ea Hanumanen irudi bat ekarriko nion handik. Hanuman? Entzun gabe neukan nik tximu-jainkoaren berririk.

Tximu Eroen erresuman

Noian zonan ez dakitt halakoik egongo dan, baina, bestela, ekarriko dotsut.

Ez genuen luzaz bila jardun beharrik izan: iritsi bezain pronto, Hanumanen omenezko tenpluak ikusten hasi ginen, han eta hemen: Delhin, Varanasin, Bundin, Pushkarren, Jaipurren. Eta tximuak ere bai, nonnahi: hoteleko balkoian, adibidez.

Bi tximu mota daude: aurpegi beltza dutenak oso lasaiak dira, baketsuak; aurpegi eta ipurdi gorrikoek, ordea, jenio bizia dute, eta haserre aurpegia. Tximu eroak:http://www.travelintelligence.com/wsd/articles/art_754.html ere deitzen diete.

Laztangurenentzat atera nituen argazkiak, azalpenekin:

Tximuen Tenpluko bi irudi, hasteko.

Varanasi

Ohituta egon beharko lukete, tximua guretzat katua bezala delako indiarrentzat, baina argazkiko neskatoak izu aurpegiarekin begiratzen zion tximu mutur-gorriari. Tximuak aurrera egiten zuen bakoitzean, berak atzera, beldurtuta. Egingo zion zerbait!

Bizikleta-rickshaw (taxi) gidari bat. Varanasi kanpoaldera joan nahi genuen, 10 kilometrora zegoen toki batera (Saarna), eta berak eramango gintuela esan zigun. Guk ezetz, motorickshaw bat hartuko genuela, bidea luzea zela eta. Baina ez zegoen amore emateko. Haize zizpuru bat bezalakoa eta ez oso gaztea izan arren, indartsua zela zioen. Bekokian margotuta zituen marrak erakutsi zizkigun, irribarrez: Hanuman! Strong!. Tximu-jainkoak ematen ei zion indarra. Berarekin joan ginen, eta bide erdi bizikletatik jaitsita egin zuen, bultzaka. Baina ez genuen barre gutxi egin, bozinarik ez zuenez ahoarekin ateratzen baitzituen hotsak. Elementu ederra!

Ume talde bat, Hanumaren tenplu baten aurrean. Hasieran bi haur ziren, baina argazki makina ateratzea Doneteak ateratzea bezala da!

Bundi

Hori tximu pila! Bai, hori pentsatu genuen guk ere. Aurpegi beltzekoak zirelako gerturatu ginen. Eta lasai-lasai jarraitu zuten, gu han ez bageunde bezala. Besteak izanez gero igual kulerotan etxera!

Eserita, elkarri zorriak kentzen

Tximu txikia izan zen asaldatu zen bakarra. Jakin-minez etorri zen guregana.

Egun berean, tximu muturgorriak ere ikusi genituen, Bundiko beste toki batean:

Tenplu baten aurrean zeuden, han jaten ematen zietelako. Tenplu horretako estatua gurtua, berriz, hurrengoa da. Ez du tximua ere ematen, baina tira!

Aurrerago beste tenplu bat zegoen, eta bertako zaindaria ere irten zen, gure bisitarekin harrituta. Egia esan, gautzen ari zuen, eta seguruenez lotan harrapatuko genuen.

Honek ere txerri itxura handiagoa du tximuarena baino, ala?

Pushkar hiri sakratua da, erromes askoren topagunea. Tximuak lasai asko esertzen dira haiekin.

Pushkar

Mutiko bat hanuman jainkoz jantzita.Rupia batzuk eskatu zizkigun argazkiaren truke. Gameluen azoka ezaguna zegoen Pushkarren, eta turistei dirua ateratzeko hamaika modu asmatzen dituzte. Baina argazkia polita da, ezta?

Jaipurreko Tximuen Tenplua muino baten gainean dago. Gu ginen turista bakarrak. Aldapa luzearen alde banatan, tximuentzat kakauesak saltzen zituzten emakume eta haurrek, zikin-zikin.

Jaipur

Ilara luzea zegoen tenpluko gizon santuarekin egoteko, zinemako leihatilan baleude bezalaxe. Ur bedeinkatua ematen zien erromesei.

Eta gustura asko edaten zuten.

Erritualak ere egiten zituzten, suarekin.

Jaipurreko tenpluko tximu familia bat.

Eta beste gizon santu bat, ondoan tximu bat duela.

Behiak ere hantxe zebiltzan, noski. Toki guztietan bezalaxe, lasai-lasai.

Jaten eman zieten.

Varanasikoa da irudia. Kali da, suntsipenaren jainkosa izugarria.Ez da Hanuman, baina interesantia da, ezta?

Idoia

Paradisura!

2005(e)ko abenduaren 16a-n kixmi-kargitaratuta

Udaberrirako plana egin dugu, eta zuetako nahi duenak izango du parte hartzerik. Paradisu Egitasmoa abiatu da, Guinness liburuan sartzen saiatuko gara.

Bidaia egingo dugu Kixmilogiaren leku santuetara. Egun bateko txangoa izango da, printzipioz, eta segun eta zenbat jendek ematen duen izena, autobus, mikrobus edo auto batean (‘sidecar’-rekin, noski) egingo dugu espedizio psikogeografikoa.

Egitaraua

Behin-behineko egitarau bat pentsatu dugu, baina edozein proposamena, aldaketa, gehitzea edo denadelakoa aztertuko dugu. Egitaraua irekia dela, alegia.

1- Jendea jaso, goizean goiz.

2- Erremellurira abiatu (Arabako Errioxako ardotegira).

3- Harrian zulaturiko hilobi erromanikoetan etzan, heriotza eta berpizkunde saio txamaniko laburra egiteko.

4- Berpizturik gaudela, Erremelluriko baselizara joan eta Bixente Ameztoiren Paradisua koadroa zuzenean ikusi.

5- Ardandegia bisitatu, biziaren ardoa dastatu.

Eguerdia

6- Otxate herri abandonatura joan. Giroa usaindu. Ektoplasmak ikusi, psikofoniak entzun, hirugarren faseko harremanak izan estralurtar zein intralurtarrekin.

7- Bazkari pantagruelikoa.

Arratsaldea

8- Paradisu Egitasmoa gauzatu, hau da, paradisugintzako munduko marka hautsi.

9- Etxera itzuli.

Paradisu Egitasmoaren helburua paradisugintzako munduko marka haustea da. Danteren arabera, jatorriko paradisuak zazpi minutu iraun zuen. Adan eta Ebak berehala egin zioten kosk sagarrari jainkoaren begi oroikuslearen aurrean.

Guinness marka?

Beraz, paradisua eraiki behar dugu berriz, eta paradisuari, gutxienez, 7 minutuz eta 01 segundoz eutsi.

Gizaki taldetxo bat bilduko gara, eta bakoitzak gehien maite duena egingo du. Demagun niretzat paradisua sardina ogitarteko bat jatea dela, Eros Ramazzotiren kanta hura entzuten dudan bitartean. Demagun niretzat paradisua Peru edo Marirekin (edo biekin) zirri egitea dela. Demagun Krimen Uriberen olerki bat ispiluaren aurrean irakurtzea dela. Demagun… Zenbat buru, hainbat “demagun” egongo da, jakina.

Nola osatu paradisua?

Norberak desio-objektu, ekintza edo pertsona hori ekarri beharko du.

Kutxazain automatiko batean egingo genuke saioa. “Paradisu” hitza farsi hizkuntzatik (Iranen egiten dena) dator, eta “lorategi itxia” esan nahi du. Leku itxia behar du izan, beraz. Horrez gain, Jainkoaren begiaren azpian egin behar dugu paradisua, eta kutxazainetan beti dago kamara bat, une oro piztuta, gizakiak zaintzen.

Non osatu paradisua?

Zerrenda bat ireki dugu blog honetan, eta jendeak txangorako izena hemen eman dezake edo sarrera honi erantzun. Paradisua osatzeko zer ekarri edo egingo duen esan ahalko duzu, edo sekretupean gorde. Masa kritikoa lortzen dugunean abiatuko gara, udaberri aldera edo.

Antolaketa

Paradisura goaz! Telebista ikusten geratuko al zara?

Izenak heldu ahal jarriko ditut, eta, aldamenean, bidaliriko mezu edo iruzkina.

Zerrenda

MAIALEN (“Paradisura joan nahi dut”)
OIER (“Paradisua, Magical Mistery Tour bat da; datorrena… datorrela”)
IZARNE (“Paradishurantz mikrobuseez? UFO? Iufa! Banua!”)
ARANTXI, AITOR, UNAX eta LIZAR (“Gure furgonetan joango gara, hurbil bizi gara eta”)

«Jesukristo plagio hutsa da»

2005(e)ko abenduaren 10a-n kixmi-kargitaratuta

Lutero, Voltaire eta Nietzscherekin parekatzen dute Karlheinz Deschner (Bamberg, Alemania, 1924) kristautasunaren historian adituek. Ez guztiek, ordea. Izan ere, Eliza katolikoko agintari eta teologo gehienek uko egiten diote harekin eztabaidatzeari jendaurrean. Apaiztegi bateko ikasle ohia, 50 urte inguru daramatza kristautasunaren historiaren inguruan idazten, eta aspaldi ahaztu zuen zenbat liburu argitaratu dituen gaiaren inguruan.

Nabarmentzekoa da Kriminalgeschichte des Christentums (Kristautasunaren historia kriminala) entziklopedia. Dagoeneko zortzi liburuki bukatu ditu eta bi falta zaizkio saila amaitzeko 81 urteko idazleari.

Txalaparta argitaletxeak Deschnerren *Der gefälschte Glaube* liburuaren gaztelaniazko itzulpena argitaratu berri du (El Credo Falsificado).

Deschnerri deitzea erabaki dut, elkarrizketa bat egiteko asmoz. Jator-jator esan dit baietz, baina bi baldintza jarri dizkit: galderak idatziz erantzungo ditu, eta faxaren bidez komunikatuko gara elkarrekin.

Hala bedi.

San Paulok Kristoren mezua nola faltsutu zuen azaltzen duzu *Der gefälschte Glaube* (Faltsuturiko sinesmena) liburuan. Nietzschek botatako ideia horren harira ikertu duzu. Kristotik Joseph Ratzingerreraino, zein da ibilbide ideologikoa?

Jesus historikoa izan zela ez da gauza ziurra, ez dakigu benetan bizi izan ote zen. Horrek ez dio, berez, mesederik edo kalterik egiten irudikatzen dituen ideiei. Edonola ere, Jesus sinoptikoaren sinesmenen eta lehen kristauen ideien zein Elizaren azken sinesmenen arteko aldea honetan datza: jatorrizko kristautasunaren munduaren amaieraren ideian. Teologo kristau kritiko guztiak aspaldi datoz bat: Jesusek uste zuen munduaren amaierak eta Jainkoaren erresumak Lurrean berehala gertatu behar zutela. Hala uste zuen ere lehen komunitateak. Bigarren mendean sorturiko Eliza katolikoak, ordea, munduaren amaiera ez zetorrela ikusita, berehalako etorrera delako hori etorkizunean gertatuko zela esan zuen. Lehen belaunaldi kristauen sinesmen sendoa bete izan balitz, ez ziren Eliza eta aita santuaren erakundea etorriko.

Erakundea salbatzeko sortzailearen mezua aldatzea gauza arrunta da, ordea, ia edozein taldean.

Jainkoaren erresumaren ideia Elizaren erresumaren ideiarekin ordezkatzeak eta ondorengo sakramentalizazioaren bidez salbatu zuten kristautasuna eta Eliza egonkortu. Faltsutzea izan zen, nahiz eta litekeena da batzuetan fede onez egin izana. Esan bezala, Testamentu Berriaren inguruko ikerketa zorrotzaren ondoren ohartu ziren honetaz teologo kristauak.

Jesukristo tximu bat zela uste omen zuten euskal paganoek. Antzinako Egipton Thot jainkoa zuten, tximu itxurakoa, eta Indian Hanuman tximu-jainkoa gurtzen dute oraindik ere. Loturarik ikusten al duzu zuk Jesukristoren figuraren eta antzinateko beste figuren artean?

Kristoren figura mundu paganoaren salbazio figurekin osatuta dago goitik behera. Batez ere, Asklepio, Herkules, Dioniso, Jesukristori egotzitako mirari guztiak kristoren aurreko garaietan egin ziren. Ezin duzu gehiegi nabarmendu honakoa: ez dago ezer berririk kristautasunean. Ezertxo ere ez. Dogma nagusitik, hirutasunera, jainkoaren semearen ideiatik, berpizkundera eta erritu txikienetara, den-dena lehenagotik zegoen hor. Gabonetatik Igokunderaino, plagio hutsa da.

Erlijio giroan hazitakoa zara, eta apaiztegi batean ikasitakoa. Nola urrundu zinen Eliza Katolikotik?

Kant, Schopenhauer eta Nietzsche irakurrita. Nahikoa izan zen horrekin. Eta nahikoa litzateke ere irakurle erne eta zintzo ororentzat.

Eliza katolikoak berdintasuna ukatzen die emakumeei, ezkontzeko eskubidea apaizei eta gaurtik aurrera apaizgoaren bidea homosexualei. Kristoren ideiak aldatu bazituen, zergatik zaio horren zail beste gauza horiek aldatzea, garaietara moldatzeko?

Asko aldatu da Eliza katolikoa. Izan ere, bere dogma guztiak hasierako sinesmen kristauen aldaketak dira. Kredo apostoliko ospetsua ere ez dator apostoluetatik. «Sinesten dut Elizan: bat, santu, katoliko eta apostoluena», dio artikuluak egun, esaterako. «Katoliko» eta «apostoluena» hitzak hurrengo mendeetan ezarritako eranskinak dira. III. mendean Kredo Apostolikoaren testua finkaturik gabe zegoen eta aldaera ugari zeuden. Behin betiko testua Erdi Aroan finkatu zuten. Era berean, Erdi Aroan sartu zuten apaizen zelibatoa, borroka luze itsusi eta odoltsuaren ondoren (apaizen emazteen eta haurren kontra ere egin zuten). Ni, edonola ere, zelibatoa gordetzearen aldekoa naiz: apaiz katolikoa bihurtu nahi baduzu edo izaten jarraitu nahi baduzu, ustel zaitzala katolizismoak.

Kristautasunaren krimenen historia idazten ari zaren honetan, hainbat krimen egin izana aitortu ditu Erromak azken urteotan. Nahikoa iruditzen al zaizu?

Vatikanoak orain arte bere historia kriminaletik aitortu duena barregarria da, huskeria. Hala adierazi nuen Memento! liburuan. Laburra da liburua, baina oso trinkoa eta ad hoc idatzi nuen aita santuaren «Damu aitorpen handia» deiturikorako, 2000. urte santuan.

Joseph Ratzinger alemaniarra da, zeu bezala. Zer espero duzu Benedikto XVI.arengandik?

Ezertxo ere ez, noski. Ez dut inoiz ezer onik espero izan aita santu batengandik, Joan XXIII.a hein batean aparte utzita. Aita santuaren erakunde osoa gezurretan eta asmakerietan oinarritzen da. Edonork ikus dezake hori egun, nahi badu behintzat.

Erlatibismoaren kontrako kanpaina abiatu du Vatikanoko buruak, eta Eliza katolikotik at egiarik ez dagoela esan du. Ez al du erlijioen arteko harremanak arriskuan jarri, kristauen eta musulmanen arteko bizikidetza arriskuan dagoen garai batean?

Ni ez naiz inongo erlijioko kide, baina ateo ere ez naiz, agnostiko baizik. Erlijioentzat eta ekumenismoarentzat arriskutsua den oro primeran iruditzen zait, indarkeria kenduta.

Eliza katolikoaren kontrako kritika bera egiten al diezu protestanteei?

Jakina. Luteroren ingurukoa da nire Kristautasunaren Krimenen Historiaren zortzigarren liburukia. Eta hamar liburuko sail honetako azken bi atalak idatzi ahal baditut, protestantismoari ekingo diot, katolizismoarekin batera.

Biraoa leporatu eta epaitu egin zintuzten Nurenbergen 1971. urtean. Nolako harremana duzu egungo Elizarekin?

Gutxi gorabehera edozein garaiko Elizarekin izan dudana. Salbatzeko, gaixotzen duen praxia da Eliza katolikoa. «Sufritzen denean laguntzen du, hura gabe ez genuke ezer izango», horrela sartzen diete ziria oraindik sinesten dutenei, dagoeneko sinesten ez dutenek.

Edonola ere, bada kristauen artean asmo onez justiziaren eta Eliza erreformatzearen alde lanean ari den jende asko. Zer deritzozu, esaterako, askapenaren teologiari?

Askapenarekin geratzen naiz, ez teologiarekin. Baina halako mundu ustelean, horren faltsua eta ankerra den munduan, minbizi tumore bat gogora ekartzen duen munduan, egunez egun, ez, segundoz segundo, injustiziarik lotsagarrienak agertzen dituen halako mundu batean, Askapenaren Teologia ere zuzena iruditu beharko zait.

Koxmeren habitat berria

2005(e)ko abenduaren 7a-n kixmi-kargitaratuta

Erantzun

Begi zorrotza duela erakutsi zuen Felix Rodriguez de la Fuentek Lehiaketa estupidoan , eta Koxme (Kixmiren lehengusua) etxera eramateko aukera irabazi zuen. Gorila bidaltzean, txosten bat egiteko eskatu nion Felixi, Koxmek habitat berrira nola moldatzen den jakinarazteko. Luze gabe bidali du txostena, argazki batekin lagunduta. Bai, Koxmek handiagoa ematen zuen lehiaketako argazkian. Izan ere, publizitategintzako trikimailu bat erabili nuen jendeak gorila erraldoia zela pentsarazteko, efektu optiko bat, alegia (behekaldeko marra berde-urdinak! bai, asmatu duzue).

Hona Koxmeren habitat eta bizimodu berriaren inguruko agiria, oso-osorik:

KOXMEREN PRESENTZIA ATSEKABEA ANIMALIEN ETXOLAN. BADIRUDI JENTILEK KIXMIREN ETORRERA EZ ZUTELA BIZIKI OSPATU, ASPALDI , OSO ASPALDI PASATAKO GURE HISTORIAREN MENDE ILUN ETA MISTERIOTSU HOIETAN. EGI OBJETIBOA ESAN BEHAR BADUGU ETXOLAKO ANIMALIEK ONGI-ETORRI BERORIK EZ DIOTE ESKEINI GURE KOXME XINPATIKOARI. PENA ! KOXME AZALDU BEZAIN PRONTO TROPA GUZTIAK KOXMEREN USAINA KODIFIKATU BEHAR IZAN ZUEN. BATZUK BERE BELARRIAK PROBATZEN SAIATU ZIREN, BESTE BATZUK BURUAREN GOGORTASUNA …….ENFIN ! DENA DELA SEGITU BEHAR BADUGU EGI OBJETIBOA ERRATEN ,GAUZAK NABARMENKI ALDATZEN ARI DIRELA ERRAN BEHARKO DUGU. ETXOLAKO ANIMALIAK HASIAK DIRA GURE KOXME ONARTZEN , DAGOENEKO EZ DIOTE JANA LAPURTZEN , BASOTIK EGITEN DITUZTEN TXANGOETAN ONARTZEN OMEN DUTE ETA LO EGITEKO GARAIAN DENEN ARTEAN LORTZEN DUTEN BABESA ETA BEROTASUNA BERAK ERE GOZATU EGITEN DU.
ELI , HAU EZ AL DA POESIA ?

Poesia, amigo Felix, poesia zeu zara.

Mi nombre es X

2005(e)ko azaroaren 30a-n kixmi-kargitaratuta

Tontoarena egitea taktika ona da boterearen aurrean. Soldaduskara joan aurretiko osasun azterketara deitu zuten Imanol eibartarra 1980ko hamarkadako egun batean. Beste milaka gaztek bezala, Burgosera joan behar izan zuen Imanolek. Eibartarrak plan bat zuen, ordea.

Nombre?, galdetu zion aztertzaile militarreko bat. Hiru zeuden epaimahaian, uniformea eta guzti. Ez dakit horietakoren bat sendagilea izango ote zen.

Imanol isilik egon zen hainbat segundo luzez. Azkenean hitz egin zien militarrei:

Astebete izan zuten Imanol erietxe batean, junkiez inguratuta. Gero etxera bidali zuten trenez, bi militarrek zainduta, “Inutil total” zioen agiri bat poltsikoan.

Mi nombre es X.
Aizak Imanol!, esaten zioten lagunek Eibarren, Mi nombre es X hori oso ona dok. Nondik atera dok hik halakorik?

Eta Imanolek honakoa erantzuten zuen:

Komik batean irakurri naban.

Veronese (goiko irudian bere autoerretratua) margolariak halako taktika erabili zuen 1573ko uztailaren 8an, Venezian, Inkisizioaren aurrean. Larriagoa zen veroneseren egoera, zalantzarik gabe. Deliturik larriena leporatu zion Inkisizioak: heresia. San Giovanni e Paolo komenturako Azken Afaria margoa zen arrazoia.

Egokia iruditzen al zaizu , galdetu zion inkisidoreak, Jesukristo gure jaunaren azken afarian bufoiak, mozkorrak, alemaniarrak, ipotxak eta halako tontakeriak margotzea?, galdetu zion inkisidore buruak.

XVI. mendean gaude. Alemaniarrak eta beste asko Erromaren aurka matxinatu eta protestante bihurtu ziren. Inkisizioak kontra-erreformako errepresioa abiatu zuen. Milaka herese eta “sorgin:http://euskalherria.indymedia.org/eu/2004/05/14741.shtml torturatu eta erre zituzten Europa osoan. Paolo Caliari (Veronese ezizenez) dardara batean dago inkisidoreen aurrean.

Nirea ez da pentsatzeko artea. Nire artea alaia da eta Jainkoa argi eta koloreen bidez goratzen du, erantzuten du margolariak.

Inkisidoreei esaten dienez, figurak apaingarri gisa margotu ditu, eta Maria Magdalenaren ordez zakur bat jarri du, hobeto geldituko zela pentsatu zuelako.

Ba al dakizu, esan zuen inkisidoreak, Alemanian eta heresiak kutsaturiko beste lekuetan ohitura dutela margoak halako astakeriekin betetzeko, Eliza Katoliko santuaz barre egiteko edo iraintzeko, jende ezjakin eta zoroari euren dotrina gaiztoak irakasteko?

Apal-apal dago margolaria, inkisidore beldurgarrien aurrean. Esaten duenez, irudia egiterakoan ez zuen pentsatu ere egin Elizako doktoreek horren argi azaldutako nabardura horietaz.

Inkisizioaren jauregitik ateratzen denean, lagunak ditu zain. Aske utzi dutela esaten die margolariak, sinestu ezinik. Zakurra ezabatzeko agindu diote inkisidoreek, eta haren ordez Maria Magdalena margotzeko. Horrez gain, soldadu alemaniarrak eta beste “zozokeriak” kendu beharko ditu. Hiru hilabeteko epea eman diote aldaketak egiteko.

Veronese ez zen txatxua, inondik ere. Ez zuen margoa ikutu ere egin. Horren ordez, izenburua aldatu zion. “Azken afaria” beharrean, “Jaia Leviren etxean” jarri zion. Testamentu Berriko pasarte horren arabera, bekatariekin jan zuen Jesu Kristok, eta Maria Magdalena ez zegoen gonbidatuen artean.

Tximinoaren inguruan galdetu ote zioten inkisidoreek Veroneseri? Kronikagileek ez dute gaia aipatzen. Litekeena da Eliza katolikoko epaileek simioa ikusi ere ez izana. Ez litzateke harritzekoa, kontuan hartuta gure lehiaketa estupidoan zenbat kostatu zaion jendeari tximua ikustea.

Eta tximinoa?

Izan ere, oso era berezian margotu zuen Veronesek simioa. Margoan eskortzoan agertzen den pertsonaia bakarra da. Ifrentzua ikusten dugu. Jesukristori begira dago, besoak irekita, gurutzean bezala.

Aurrerantzean dena hipotesiak dira. Tximinoa ezkutatu nahi izan zuen Veronesek? Margoa pertsonaia bitxiz bete zuen, anabasa izugarrian, Inkisizioa nahasteko?

Pause sakatuko dut, honek Da Vinci Coderen antza gehiago hartu baino lehen.

“Azken afaria tximinorekin”, halako izenburua beharko luke margoak. Udaberrian ekarri nuen blog honetara Marilyn Mansonek antzeko ideiarekin eginiko bideo-kliparen irudi hau.

Zerk salbatu zuen Veronese? Elizaren eta Veneziako hiriko Senatuaren arteko botere lehia izugarria zegoen garai hartan. Ahalmen mugatua zuen Inkisizioak hirian, eta ez zen ausartu Europako beste lekuetan bezain gogor jokatzen.

Horrek salbatu zuen Veronese. Horrek eta inozoaren hitz magikoek:

Mi nombre es X.

San Buda eguna da gaur

2005(e)ko azaroaren 27a-n kixmi-kargitaratuta

XI. mendetik bolo-bolo ibili da Europa osoan Josafat izeneko pertsonaia baten historia. Errege baten semea zen Josafat. Pribilegio guztiak izan zituen txikitatik baina botere eta aberastasun orori uko egin zien, itsu batekin, legenarrak jotako gizon batekin, agure batekin eta asketa batekin topo egin ondoren.

Bitxia ematen badu ere, Eliza Katolikoak mendeak eta mendeak daramatza Budari eskainiriko eguna ospatzen. Gaur da egun hori, azaroaren 27a, San Josafat .

Bistan denez, historiak sekulako antza du Budaren gaztaroaren bizitzaren inguruko kondairarekin. Kristau txobinistek argudiatzen dutenez, Asiako herriek Mendebaldeko Josafaten historian oinarritu ziren, “Buda asmatzeko”. XIX. Eta XX. Mendean Europako unibertsitateetan ekialdeko hizkuntzen ezagutza zabaldu zenean, kondairarekin gertaturikoa argitu zuten filologoek.

Bodhisattvaren (Buda) bizitzaren sanskritoz idatzitako bertsio bat itzuli zuten manikeoek Pertsiako hizkuntzara, Kristoren aroaren hasieran. Bodhisattva (iratzarri dena, sanskritoz) Bodisav bihurtu zen. Gero arabierara itzuli zuten farsierazko bertsio hori, VIII. mendea aldera, eta Bodisav hori Budasav edo Judasav bilakatu zen. Georgierara itzuli zuten IX. mendean, eta printzeak Iodasaph izena hartu zuen. Orduan sartu zizkioten kondairari elementu kristauak: Indiako printzeak kristautasuna hartu zuen erlijiotzat Barlaam ermitauak konbentzituta. Bertsio hau grezierara itzuli zuen Eutimio Hagioritak X. mendean eta Joasap izena eman zion pertsonaia nagusiari. Latinera itzuli zutenean, hurrengo mendean, Josafat izena hartu zuen Indiako printzeak.

Jakobo Voraginekoak Urrezko Legenda liburuan jaso zuen kondaira, eta sekulako ospea hartu zuen Barlaam eta Josafaten erromantzeak Erdi Aroan. Arrakasta ikusita, santuen lehen zerrenda ofizialean sartu zuen Eliza katolikoak Josafat 1583. urtean. Harez geroztik, azaroak 27 dituenean, San Buda ospatzen dute kristauek urtero.

Eta zergatik kontatzen dut bitxikeria hau blog honetan?

Antzinako garaietan ideiak nola zirkulatzen zuten argi erakusten duelako adibideak.

Autopista beretik heldu ote zen Hanuman, Indiako tximu-jainkoa, Jesu Kristo izatera? Horregatik esaten zioten euskal paganoek Kixmi Jesu Kristori?

Galderak, galderak!

Kandelak piztu dizkiot Budari, bide honetan argi nazala.

Bide batez, zorionak Buda edo Josafat izena duzuen guztioi.

Ecce Simius

2005(e)ko azaroaren 21a-n kixmi-kargitaratuta

Erantzun

Nik ez nuen argi ikusten hasieran, baina ingurukoekin kontsultatu ostean (arte ederretan lizentziaturiko bi pertsona tartean), Felix Rodriguez de la Fuentek arrazoia duela ondorioztatu dut. Ez da kristoren gamelua, Veronesek eskortzo bitxian margoturiko tximinoa baizik. (Eskortzo: iz. ART. 1. Giza irudi baten atal bat, gehienetan burua, gorputzarekiko biraturik agertzen duen irudikapena edo pintura. 2. Pintatzen ari den paper edota mihisearen planoarekiko norantza perpendikular edo zeiharrez dauden objektu edo irudien perspektiba. Harluxet hiztegia).

Hemen dago tximinoa, “Ecce Simius”. Margoa zuzenean ikusita, argiago ikusiko dela imajinatzen dut. Tximinoak besoak zabaldurik ditu (gurutzean bezala) eta Jesukristo dagoen aldera begira dago. Guk soslaia ikusten dugu, horregatik da horren zaila tximinoari antza hartzea.

(Bitxikeria gisa: Inguruko adituon arabera, hori tximua izanda, burusoiltxo horrek Judas izan behar du).

Zorionak amigo Felix, zuretzat da Koxme.

Edonola ere, erabaki honi helegitea jartzeko epea irekitzen da orain (zazpi egun).

Zorionak, halere, Patxi latinistari, “scimmie” horiek aipatzeagatik. Agian arrazoia du eta tximu bat baino gehiago dago margoan (nahiko lan bat aurkitzeko!).

Zorionak Arkaitz, “scimmie” horiek morroi beltzak izan daitezkeela iradokitzeagatik. Teoria interesgarria benetan.

Eskerrik asko 3Arrano . Dena den, mahai azpikoa zakurrrago ikusten dut tximua baino.

Ateo, no comment.

Eta eskerrik beroenak Axierri . Benetan egin dut barre bere aurkikuntzarekin (azpiko irudian).

Eskerrak saiatu zareten beste guztiei.

(Amigo Felix, orain konturatu naiz ez zenuela e-mailik jarri mezuan. Idatzi berriz mesedez, eta helbidea jarri.)

Blog lehiaketa estupidoa

2005(e)ko azaroaren 15a-n kixmi-kargitaratuta

Jesu Kristoren Azken Afaria margotzeko eskatu zioten Veronese margolariari 1573. urtean, Veneziako San Giovanni komenturako. Irudia dela-eta, arazoak izan zituen margolariak Inkisizioarekin. Zergatik? Gauza irreberenteak sartu zituelako Testamentu Berriko eskena sakratuan. Margoan, besteak beste, tximino bat dagoela irakurri dut.

Inkisizioak Veroneseri egin zion galdeketaren inguruan idatzi behar nuen, baina ezin dut margoaren inguruan hitz egiten jarraitu gutxieneko sinesgarritasunez. Izan ere, oinarrizko arazo bat daukat: ezin dut tximinoa aurkitu!

Zakurrak ikusten ditut, bestelako abereak eta ipotxak ere, baina non dago tximinoa?

Mila buelta eman ondoren, laguntza eskatzea erabaki dut. Blog honek orain arte jasotako iruzkin kopurua ikusita, erantzun askorik espero ez dudanez, euskal blogosferan aurrekaririk ez duen (zuzenduko didazue bestela bada) gauza egingo dut. Gauza lotsagarri samarra. Soilik telebistan, irratian eta egunkarietan egiten dute halako gauza estupidoa: lehiaketa bat.

Behar bezalako lehiaketa guztietan bezala, saria egongo da honetan ere. Tximinoa aurkitzen duen lehenak Koxme eraman ahal izango du etxera. Koxme gorila da, Kixmiren lehengusua (ez dakit zergatik, baina beti irudikatu dut Kixmi txinpantze gisa. Agian beso luzeak behar direlako gurutzetik zintzilik egoteko).

Orri honetako irudiak txikiak dira, bai. Tximinoaren bilaketa errazteko, Veroneseren margoaren bertsio handi bat jaitsi dezakezue hemen klikatuta (4 mega ditu, denbora beharko du! Pazientziarik ez baduzue, bertsio ertainak lor ditzakezue Googlen “Veronese” eta “Levi” hitzak batera sartuta).

Tximinoa aurkitu bezain pronto kontatuko dizuet Veronese eta Inkisizioaren arteko auziaren ingurukoak. Zorte ona izan. Aurkitu tximinoa!

Jainkoaren telebista eta Lady Di-ren tximinoa

2005(e)ko azaroaren 8a-n kixmi-kargitaratuta

Jaime Rodriguez Arabako Errioxako Erremelluri ardandegiaren jabea da. Egia esan, Erremelluri osoaren jabea da, antzinan herrixka izan zena, mahasti eta ardandegi bat baino ez baita egun. Edonola ere, bada gauza bat gehiago Erremellurin: baseliza bat. Zortzi urtez, udak igaro zituen han Vicente Ameztoi margolariak, azken urteak. Han margotu zuen Paraiso irudia. Tximu bat lehen planoan eta KIXMITRON hitza agertzen du margoak. Zergatik ordea?

Ameztoiren asmoak zuzenean ezagutu zituen Rodriguezek. Ardoaz bezala mintzo da arteaz.

Zergatik eskatu zenion Vicente Ameztoiri Paraiso koadroa eta Erremelluriko baselizako beste margoak egiteko?

Bixente gure laguna zen eta noraezean zebilen garai horretan, erabat galduta.

Zergatik galduta?

Gaixotasun larria izan zuen bizitzako azken urteetan. Haren anaia hemen bizi zen, ardo enpresa bateko gerentea zen. Bixente askotan etortzen gure etxera. Nik abandonaturiko baseliza daukat hemen. Noraezean zebilela ikusi nuenez, zera proposatu nion, etxaldea inguratzen duten toponimoen inguruan lan egitea. Santu izenak dira toponimo horiek, eta antzinako herrixkak adierazten dituzte. Beraz, santuen inguruko koadroak egitea proposatu nion.

Eta paradisua egiteko ideia?

Nik infernu bat egitea nahi nuen, pertsona batzuk horretan sartu nahi nituelako. Baina berak esan zidan ez zuela infernurik egin nahi, paradisu bat egin nahi zuela. Ondo iruditu zitzaidan, eta hori da historia. Bixenteren azken koadroa da. Lehenbizi santuak egin zituen, eta azkena Paraiso hau da. Ez zuen bukatu; koadroak inoiz ez direla bukatzen esaten zuen.

Hitz egin al zuen inoiz margoan agertzen den tximinoaren inguruan?

Tximinoak esplikazio erraza du. Paradisua azkenetan dago. Adan eta Eba bekatu egiteko zorian dira, eta bazterrak izugarri nahastuko dira. Hor dagoen zezena adarkadak ematen hasiko da. Zezenak aldamenean dagoen zaldiari ekingo dio. Aztore batek usoen kontra joko du. Anabasa izugarria antolatuko da: bukatu da paradisua. Baina tximinoa zaharragoa da. Gertaera ikusten ari da, ixilik, berari ez diolako eragiten. Ezaxola dago erabat.

Trajez eta gorbataz jantzita dago.

Gorbata beltza darama, dolua adierazteko. Izan ere, Bixente tximinoa margotzen ari zela, hil egin zen Lady Di. Guk adarra jotzen genion, Lady Di neska txatxu bat besterik ez zela esaten genion. Baina Bixentek ezetz zioen, oso neska jatorra zela. Hura defendatzen zuen, nik ez dakit zergatik, Bixenteren gauzak ziren.

Tximinoak zer adierazten duen esan al zuen?

Tximino horrek ez du gizateriarekin zerikusirik. Gizadiarekin gertatzen ari dena ikusten ari da, baina hondamenditik urrun.

Telebista pantailan KIXMITRON jartzen du. Zergatik?

Adan eta Ebaren bekatua agertzen du pantailak. KIXMI Jesukristo da euskal mitologian, eta TRON hitzak telebista adierazi nahi du.

KIXMI hitzak tximinoa esan nahi omen zuen. Loturarik al dago?

Bixentek beste zer edo zer bilatzen zuen. Naturaz gaindiko izaki horren telebista adierazi nahi zuen. KIXMITRON Jainkoaren telebista da.

Koadroa eta inguruak ikustera konbidatu nau ardogileak. Joango naizela esan diot. Erremelluri non dagoen begiratzen ibili naiz, baina ez dator mapetan. Paradisua bezala.

Kixmitronen itzulera

2005(e)ko azaroaren 4a-n kixmi-kargitaratuta

Non dago Kixmitron? sarrera irakurri duzutenok badakizue udaberrian e-mail bat bidali niola Artelekuko zuzendariari –Santi Eraso jaunari- Vicente Ameztoiren “Paraiso” koadroaren “misterioa” argitzeko.

Atzo jaso nuen erantzuna, urte erdi pasa ondoren. Komunikazioa Interneten aroan.

Kontatu nuenez, 2000. urtean ikusi nuen margoa, Donostiako Koldo Mitxelena Kulturuneak Vicente Ameztoiri eskainiriko erakusketan. Koadroan telebista pantaila erraldoia agertzen zen. Horretan erloju batek: 06:59 ordua markatzen zuen eta pantailak marka zuen: KIXMITRON

Haluzinazio bat izan ote zen galdetzen nion nire buruari. Izan ere, Artelekuk, KMk eta Gizpuzkoako Foru Aldundiak 2000. urtean argitaraturiko Eliztarrak-Mundutarrak. Erremelluriko sainduak, paradisua eta beste lan batzuk liburuan margoaren erreprodukzioa argitaratu zuten, baina argazki hartan ez zen KIXMITRON hitza agertzen.

Hipotesia bota nuen: Libururako argazkia margoa bukatu aurretik egin zuten. Horrek iradokitzen zuen Ameztoik hil aurretik aldaketa bat egin ziola margoari: KIXMITRON hitza gehitu.

Hona Erasoren erantzuna:

Eli anderea:
Arrazoi guztia duzu. “Paraiso” margoa izan zen Ameztoik margotu zuen azken obra. Libururako argazkiak egin genituenean Ameztoik bukatu gabe zuen koadroa. Bukatzeko prozesuan jarri zion hitza, eta horregatik azaldu zen horrela erakusketan. Denbora falta izan zen arrazoi bakarra.

Misterio bat argituta, beraz.

Edonola ere, aitortu behar dut KIXMITRON hitzaren gaia aitzakia hutsa izan zela Ameztoi ezagutu zuen norbaitekin koadroaz eta han agerzten den tximinoaz hitz egiteko. Erasok telefono zenbaki bat eman dit. Jaime Rodriguezena, Erremelluriko baselizaren jabearena. Rodriguez ardogileak enkargatu zion Ameztoiri eliza margolanez apaintzea.

Nik baino hobeto esplikatuko dizu zer nolako asmoak zituen Ameztoik tximua margotu zuenean. Adeitasunez, Santi.

Erremellurin –sotoan- zegoela esan didate goizean. Lurgainera noiz aterako itxoiten ari naiz.