Pornografia sakratua

-n -kargitaratuta
4

Irudi erotikoak eta hainbat irudi erlijiosok jatorri bera zutela esan zuen Georges Bataille idazleak L’Erotisme liburuan. izan ere, bi irudi motak mugen bortxaketan oinarritzen dira. Gorputza ireki egiten da, eta barruan duena erakusten du, ikusi beharko ez litzatekeena geratzen da agerian.

Estasi mistikoak, heriotzak eta orgasmoak aurpegiari antzeko espresioa ematen diotela nabarmendu zuen. Santa Teresaren irudi hau jarri zuen adibide.

Teresa
 

Nik beste bi hauek aurkitu ditut eginda, baina ez litzateke zaila izango gehiago egitea.

DURER1

DURER2

Baina Bataille are urrutiago joan zen. Ekintza erotikoak eta sakrifizio erlijiosoa azken finean gauza bera zirela esan zuen: “Analogoak dira antzinako sakrifizioetako sakratua eta egungo erlijioetako jainkotiarra”. Irudi sakratuaren jatorria antzinako giza sakrifizioetan dagoela adierazi zuen.

Horren adibide argia triptiko honetan ikusten dut nik.

uebermenschazkena

Giza sakrifizio mota paradigmatikoena agertzen da hori. Biktimei bularra ireki eta bihotza erauztea. Praktika hori heroien gurtzarekin ordezkatuz joan da historian zehar. Heroiak bere burua sakrifikatzen du bere herriaren, gizateriaren edo ideia baten alde. Berak irekitzen du bere bularra, eta berak erakusten du barruan dagoena, besteak salbatzeko. Hor daude hiru heroi, testuinguru historiko geografiko eta kultural ezin desberdinagotatik aterata. Hanuman, Indiako tximu-jainkoa, Jesukristo eta Superman.

Hor dago gorputzaren mugaren bortxaketa pornografikoa. Antza denez, irudi hori gogotik kendu ezinik dabil gizateria antzinatik. Izan ere, Supermanena ez da horren adibiderik modernoena. Azpikontziente kolektiboaren isla Interneten agertu zen 2004ean. Beste forma batekin, noski.

Goatse

Interneten sorturiko fenomenoetako bat da Goatse deiturikoa. Inprobisatu diren definizioen arabera, Goatse irudi bat da, ikuslearen burmuinean kalte iraunkor eta konponezina eragiten duena.

Normalean gustu txarreko irudi bat izaten da, eta Interneteko geek nerabeek euren lagunak edo etsaiak harritzeko erabiltzen dute.

Goatse irudia ez da zuzenean erakusten, ikuslea ustekabean harrapatzeak indar gehiago ematen diolakoan.

Goatse irudia erabiltzeko modu tipikoena hauxe da: e-mail bateko edo web gune bateko testu batean irudirako esteka bat jartzen da, baina benetako edukia mozorrotzen da. “Hona oporretako argazki bat”, idazten da, adibidez, esteka aurkezteko, amu gisa. Haren gainean klik egitean, ordea, Goatse irudia irekitzen da biktimaren pantailan.

Triptikoa osatu nuen nik blog honetako Übermensch testuan sartzeko. Esan bezala, saga ez da Supermanekin bukatu, laugarren irudia gehitu dakioke sailari. Goatse fenomenoa abiatu zuen irudia, hau da, jatorriko Goatsea, Supermanen segidan jar nezakeen hor, arazorik gabe.

übermensch

Ez dut jarriko, ordea.

Goatse irudia inoiz ikusi dudan gauzarik nazkagarriena da. Ikuslearen sentsibilitatea gogor min dezake. Ni ez naiz Ameriketako Estatu Batuetako geek ganberro bat, ez nuke inoiz irudia erabiliko inor ustekabean harrapatzeko. Baina irudien sakoneko esan nahia aztertu nahi dut blog honetan. Goatse irudia ikusteko aukera eman nahi dut, baina ikustea edo ez ikustea zure ardurapeko kontua da. Ez dut esteka zuzenik jarriko. Ikusi nahi duenak orri honetan dauka linka See what I replaced the Grim Reaper with esaldian.

Bataillek ez zuen irudi hori ikusi. Baina iragarri egin zuen nolabait ere. L’Anus Solaire testu bortitza (Eguzki Uzkia: Euskaraz are indartsuagoa da analogia) irudi horretan pentsatzen idatzi zuela dirudi:

  • Solar annulus-a haren hemezortzi urteko gorputzaren ikutu gabeko uzkia da. Ez dago horrekin pareka daitekeen gauza itsugarriagorik Eguzkia ezik, uzkia gaua bada ere.

Diabolus est

-n -kargitaratuta
3

kristotelebista

(Duela bi mezu argitaraturiko Simia Dei bideoak zer esan nahi duen esplikatzeko idatzi dut mezu luze hau. Blog hau “kriptikoa” dela esango dute gero)

Tertullian

“Deabrua Jainkoaren tximinoa da”. San Agustinek baino lehen Tertulianok (irudiko morroia, ustez) idatzi zuen esaldi hori. Deabrua imitatzailea dela esan nahi zuen. Jainkoaren kreazioaren bertsio faltsuak eraiki eta eraiki dabilela etengabe, gizakiak engainatzeko. Tertulianok ez zuen mundu paraleloen ideia hori asmatu, dena den. Ziurrenera, gizateria bezain zaharra da, eta bizi-bizi heldu da gaurdaino, errealitate birtualen aroraino, alegia.

Gogoratzen Platonen kobazuloaren historia hura? Markos Zapiainek ekarri du gogora duela gutxi bere blogean. Errealitatetzat ditugunak ideal batzuen itzalak baino ez direla esan nahi izan zuen Platonek kobazuloaren adibidearekin.

Platon ere ez zen, ziurrenera, oso originala izan. Ezaguna da Grezia zaharrak Indiarekin antzinatik izan zuen harremana. Hinduismoak “maya” esaten dio ikusten ditugun formak errealitatetzat hartzearen engainuari.

Platonek gogor jo zuen artisten aurka. Tximino-artistek natura imitatu eta gezurrezko munduak eraikitzen dituztela argudiatuta. Horregatik, bere errepublika idealetik erbesteratuko lituzkeela esan zuen. Mendebaldeko tradizioaren lehen ikonoklasta dokumentatua izan zen, nik dakidanez.

Kristauak irudien aurka

Kristautasuna ere ikonoklasta amorratua jaio zen, Platoni jarraiki. Elizaren aitak deiturikoek (aitak, ez gurasoak) panfleto bortitzak idatzi zituzten paganoen “idoloen” aurka; besteak beste, Julio Firmico Maternok, Tertulianok eta San Agustinek. Kristautasuna Erromako Inperioko erlijio nagusia bilakatu zenean, paganoen irudi sakratuen aurkako kanpaina suntsitzailea abiatu zuten, Karlheinz Deschner historialariak erakusten duen bezala.

Tertuliano haratago joan zen. Antzerkia, zirkoa, estadioa eta “espektakulu” guztiak debekatu zizkien kristauei. Argudiatu zuenez, ikuskizunen bidez, deabruak “gezurti bilakatu nahi du Jesukristo”, eta, horregatik, Jainkoak “edozein antza egitea debekatzen du, batez ere, gizakiaren antza, gizakia Jainkoaren irudia delako” (De spectaculis).

Beraz, Islamaren jarrera bera zuen jatorriko Kristautasunak, irudiei dagokionez. Noiz aldatu zen hori?

Niceako Kontzilioak justifikatu zuen irudien erabilera.Izan ere, irudiek propagandarako eta gizakien kontrolerako duten indarra erabiltzea ezinbestekoa zuen Elizak. “Objektu sakratua sakratuaren itxura baino ez da, horretan ezkutatzen du irudiak azken honen botere misteriotsua. Objektu erlijiosoa artearen edo irudimenaren aitzakia da gizakiak menpean nahi bezala menperatzeko”, idatzi zuen Ludwig Feuerbach filosofoak, Eliza Kristauaren politika aldaketa hura azaltzeko (Kristautasunaren Funtsa, 1841).

Handik aurrera, artistak saldoka erreklutatu zituen Erromak. “Jainkoaren tximino” esaldia, gaitzespena adieraztetik, artista trebeak goraipatzeko esamolde izatera pasa zen Ernazimenduan.

Protestante ikonoklastak

Erreforma protestanteak beste olde ikonoklasta ekarri zuen.Protestanteek katolikoei “idolatria” egotzi eta irudiak debekatu zituzten euren elizetan, eta hainbat kasutan, Eliza Katolikoetako irudiak suntsitu zituzten. Istilu ikonoklasta larriak gertatu ziren, esaterako,Flandesko Anberes hirian 1566. urtean. Garai horretako eztabaidak islatu zituen Frans Francken Anberesko margolariak, Koadro Galeria lan honetan. Van Eyck margolariak Albergati kardinalari eginiko erretratua jarri zuen hor, Amazoniako kaputxino tximino baten aldamenean. Sagarra du eskuan tximinoak, gizakiaren erorketaren sinbolo ezaguna.

francken

Martin Lutero tximino bat bizkarrean jarrita irudikatzen zuten katolikoek garai horretan (ez dut horren irudirik aurkitu hona ekartzeko). Tximino-deabrua, berriz, erlijio “faltsuak” asmatzen, benetako erlijioaren “parodiak” sortzen. De Lancrek ere jainkoaren tximinoaren ideia bera erabili zuen euskal sorginen akelarreetan “mezaren parodia” egiten zela salatzeko.

Katoliko eta protestanteen arteko borrokan irudiak irabazi zuen, ordea. “Gure garaiak nahiago du irudia, irudikatu nahi den gauza baino, errepresentazioa errealitatea baino, itxura funtsa baino […] soilik ilusioa da sakratua, egia profanoa da”. Hala esan zuen Feuerbachek lehen aipaturiko liburuaren bigarren edizioaren aurre-hitzan.

Situazionistak eta post-situazionistak

048debord

Feuerbachen esaldi horrekin abiatu zuen Guy Debord situazionistak Espektakuluaren Gizartea liburua (1967). Masa hedabideek mediatizaturiko gizartearen disekzio ikaragarria egin zuen Debordek.

Haren arabera, espektakuluaren gizartean, gizakiek ezin dute dagoeneko harreman zuzenik izan elkarrekin, ez bada hedabideek eraikitako mundu faltsuaren bitartez (espektakuluaren bidez). Are gehiago, gizabanakoak ere bere buruarekin eta munduarekin duen harremana ere, irudiek mediatizaturik dago. “Espektakuluaren gizartean, erreala faltsuaren une bat da”, idatzi zuen. Irudiarekiko menpekotasuna hausteko sobietak osatu eta harreman zuzenetan oinarrituriko gizartea osatzea proposatu zuen.

Hurrengo urtean 1968ko maiatzeko matxinada gertatu zen Parisen. Porrota izan zen Debordentzat, espektakuluaren gizartearen alternatiba eraikitzeko saioak huts egin zuelako.

Espektakulua izan zen garaile, eta, geroztik, jaun eta jabe da.

march_baudrillard

Jean Baudrillard filosofoa (irudian, bere simulakroekin) Deborden situazionisten inguruan ibii zen 1968. urtera aldera. Debordek “espektakulua” deiturikoa “simulakro” deitu zuen Baudrillardek, eta simulakroaren gizartean bizirik irauteko bidea eta adibidea eman zituen: distantzia ironikoa. Baudrillardek ez zuen, ordurako, hautsi nahi espektakuluaren gizartearekin, besteak beste ezin zaiolako aurre egin zirrikitu guztiak hartu dituen etsai bati. Horren ordez, “espektakuluaz gozatzea” erabaki zuen. Hori bai, ironiaren bidez, distantzia higienikoa gorde zezakeela uste zuen.

Jarrera hau da egun moda modakoa. Jarrera honen leloa honakoa da: “Badakit gezurra dela, badakit alienantea dela, baina barre egingo dut horren kontura, ironia delako ni eta horren artean jartzen dudan kondoia”.

Hipererrealitatean bizi gara. Kreazioaren imitazioa leku guztietara zabaldu da, eta ez dago non babestu, distantzia ironikoa hartzeko.

Philip K. Dick eta androidearen amnesia

philip_k_dick_android

Deabrua jainkoaren tximinoa dela dioen ideia da Philip K. Dick  idazlearen literaturaren oinarria (Goian, berriki eginiko haren androidea. Horren burua lapurtu dute dagoeneko).Txikitako oroitzapenak inplante artifizialak direla deskubritzen dute haren pertsonaiek. Are larriago, robotak direla aurkitzen dute egun batean jaikitzean. Mundu faltsua urratu eta egia ikusten hasten deneko uneak dira haren historien klimaxak.

Ez dago espektakuluari aurre egiterik. Ezin da gezurraren oihala urratu gauden lekutik. Egun, dagoeneko, ezinezkoa zaigu bereiztea zer den espektakulua eta zer egia. Zalantzan dugu ere benetako mundua badenik ere. Laster batean, Second Life delakoa, errealitatea baino errealagoa izango da. Atzo irakurri nuen kalkulu baten arabera, Second Life munduko abatar batek 1.752 kiloWatt/ordu argindar kontsumitzen ditu urtean, batezbesteko benetako brasildar baten pare (1.884 KWh).

Mundu paraleloetako batean batean bizi gara? Tximino gaizto eta zoro batek sorturiko zurrunbilo bortitzean?

Koan

Azken galdera hori koan bat bezalakoa da. Txinako maisu budistek ikasleak iratzartzeko erabiltzen zituzten koanak, eta mendebaldeko kulturako topikoa bilakatu dira dagoeneko. Erantzunik ez duen galdera absurdoa da koana: Esku bakarrarekin egiten den txaloak nolako soinua du?, esaterako.

Erantzuna aurkitzeko, logika, pentsakera arrazionala eta aurrejuzku guztiak gainditu behar dituzte ikasleek, kategoria ororen haratago dagoen errealitatea hautemateko.

Fisika zientzia ere egoera beretsuan dago: Schrödingerren katua kutxa barruan dago pozoi bonba batekin; bizirik dago ala hilda?

Pertsona bakoitzak du bere koana, edo bat baino gehiago, eta bizia osoa horri erantzuteko. Hau da nik bidean aurkitu dudanetako bat: Zer da Kixmi?

Erantzuna aurkitu gabe hilez gero, berriz hasierako laukitxora!

Oso gaizki nabil orain arte.

Diabolus est simia dei, idatzi zuen Tertulianok. Ideia horren biktima izan zen hura ere. Izan ere, bizitza erdia besteen herexiak salatzen eman ondoren, bizitzaren azken urteetan montanisten sekta heretikoan ibili zen. Tximino deabruak eraikitako tranpetako batean erori zen, antza. Horregatik ez dago San Tertulianorik Eliza Katolikoaren santutegian, Wikipediak dixit.

KISS ME

-n -kargitaratuta
Erantzun

izagirre

Azalerako marrazki polita egin dio Juanba Berasategik Koldo Izagirreren azken liburuari.

Rimmel du izenburu liburuak, eta, antza denez, Izagirrek bere alabaren inguruan eginiko poemak jasotzen ditu.

Irakurri dut liburua eta oraindik ez dakit zergatik egin duen Berasategik halako marrazkia.

Norbaitek al du horren berririk?

Antzeko galdera egin nuen urte hasieran, Arrate Egañak Kixmi elurpean (“euripean” Gararen arabera) nobela aurkeztu zuenean. Gazteentzako literaturan sailkatu dute lana. Pertsonaia nagusia neska nerabe bat da, Kixmi izenekoa (nerabeak eta tximinoak, loturarik bai?, jakin nahi izanez gero, ikusi bideoa).

kixmi Elurpean

Baina zergatik jarri dio Kixmi pertsonaiari?

Hona Egañak erantzun zidana:

Euskal mitologian inportantea da Kixmi, baina liburu honetakoak ez du zerikusirik. “Kiss me” ingelesezko esaldiarekin du lotura.

Orduan gogora etorri zitzaidan Ostiela! aldizkari defuntuak (desagertu egin da saretik ere) 1999ko udaberrian 13. zenbakiko azalean atera zuen irudi hau.

KISS ME

Tximino horretaz hitz egin nuen behin hemen. Francis Picabia dadaistak margolari klasikoei barre egiteko erabili zuen.

Inoiz ikusi dudan tximinorik penagarriena da. Eta musukatzeko eskatzen du!

Kiss Me, alfa eta omega.

Ipotxen matxinada

-n -kargitaratuta
5

Zer gertatzen da basamortuaren erdiko barnetegi batean zarraturiko ipotxak matxinatzen direnean?

Kotxeekin San Fermingo entzierroa antolatzen dutela, bazterrak txikitzen dituztela, loreak erretzen dituztela, sadismo mota guztiei ekiten dizkietela, eta… KIXMI agertzen dela.

Hemen duzue bideoa. Ni oraindik sinistu ezinik nago.

Gogoratzen Alberto Peñalba, El Juguete de Mari idatzi zuena, blog honetarako tren batean elkarrizketatu nuen tipo misteriotsua? Aurreko batean kasu egin zidan. DVD bat eskutan hurbildu zitzaidan: “Tori. Hemen datorren eskena bat gustatuko zaizula uste dut”, esan zidan, irri maltzur bat ezpainetan.

Ipotxak ere txiki hasi ziren (Auch Zwerge haben klein angefangen) pelikula dator diskoan. Werner Herzog zuzendari alemaniarrak 1969-70 aldera eginiko filma bitxia.

Lanzarote uhartean egin zuen, dokumental estiloan, eta aktore guzti guztiak ipotxak dira.

Filmak kontatzen duenez, kontzentrazio esparruak gogora ekartzen dituen heziketa zentru bateko ikasleak arduradunen kontra matxinatzen dira, zuzendaria kanpoan dela baliatuta, aspertuta daudelako jasotzen duten tratuarekin eta egin behar izaten dituzten nekazaritza lanengatik.

ipotxak1

Edonola ere, ez da ipotxen inguruko filma. Gizateriari buruzkoa da.

Gizartearen hierarkien eta konbentzioen kontrako matxinada gordina erakusten du Herzogek. Ipotxak gizaki arrunten sinbolo dira, eta erraldoi bihurturiko mundu baten aurka errebelatzen dira (matxinadaren bultzatzaileetako batek Hombre du izena, eta beste batek Territory). Kaosa erabatekoa da: animaliak hiltzen dituzte dibertitzeagatik, eta beste ipotx itsu bat ere, auskalo zergatik.

Herzogek bere zinegintzari buruz teorizatzen zuenean esaten zuenez, filme guztiek izan behar dute gutxienez irudi nahastezin eta ahaztezin bat, ikusleen gogoan txertatuko dena.

Ipotxak ere txiki hasi ziren honetako irudi ahaztezin hori ikusi duzue dagoeneko goiko bideoan. Tximino bat gurutzean jarri eta prozesioan ateratzen dira ipotxak, eta kaosaren ke beltza intzentsuaren lorratz zuriarekin nahasten da.

ipotxak3

Heriotza mehatxuak jaso omen zituen Herzogek eskena horrengatik. “Blasfemia” salatzen zuten elizgizon kristauez gain, animalien eskubideen aldekoek ere gogor gaitzetsi zuten filma.

Krudelkeriaren antzerkia

Amos Vogel zine kritikariak idatzi duenez, “Herzogen ereduak Kafka, Céline eta Buñuel dira, baina berak baditu berezko fantasiak ere”. Kafkak bezala tximino bat jartzen du Herzogek gizakien zoramenaren erdian. Alejandro Jodorowsky eta Fernando Arrabalen “antzerki panikoa” ere pelikula honen aurrekaria da. (Jodorowskyren kristo buztandunena kontatu nuen aurreko batean). Antonin Artauden “krudelkeriaren antzerkia” dago azken horien guztien oinarrian, noski.

(Eta bistan da Marilyn Mansonen Disposable Teens bideo-klipa zuzendu zuenak pelikula hau ezagutzen zuela)

Ipotxak ere txiki hasi ziren honen testuinguru historikoa Frantziako 1968ko maiatzako matxinada da, eta filma hau horren alegoria dela diote kritikari batzuk.

Herzog alemaniarregia da ipotxen matxinada mugimendu askatzaile gisa ikusteko. “Herzogek berak ikusten du 1968ko matxinadaren amaierak ekarritako ezkortasun kultural hau komedia beltz ilun gisa, komikotasun absurdua tragedia sakonarekin hezur-mamitua”, dio Carsten Baumgardt kritikariak.

“Filmaren gai nagusiak sadismoa, krudelkeria eta primate “gorenaren” imitazio ahalmena dira”, dio Alfredo Colozzo argentinarrak. Berriz Herzog eta berriz tximinoak. Gogoratu Aguirre, Jainkoaren amorrua.

Andrei Tarkovskyk eta Jodorovskyk gizakienganako itxaropena agertzen dute euren pelikuletan, eta itxaropen hori, hain zuzen ere, pertsonaia mutante, ipotx edo deformatuetan irudikatzen dute. Haatik, Herzog, Pier Paolo Passolini bezala, nihilista hutsa da. Ez dago itxaropenik giza arrazarentzat, eta kristo-tximinoak irudikatzen du hau mugitzen duten  indar ilun kontrolaezinak.

Gizateria ipotxa da, eta KIXMI bere profeta.

ipotxak2 

Simiotika 2.0

-n -kargitaratuta
1

Horra bideotxoa. Soinua ez da, edonola ere, nik hasieran nahi nuen bezala geratu. Nik robot baten ahotsa nahi nuen kontatzaile gisa, besteak beste, zera esanarazi nahi niolako: “Pertsonalitatea ahots hau bezain artifiziala da”.

Nire ordengailuak badu aukera testu bat ahots bihurtzeko, baina arazo bat dauka: soilik ingelesez ahoskatzen du. Bost axola robotari testua euskaraz egotea.

Entzun nola irakurtzen duen azpian jarritako testua:

powered by ODEO

Simiotika 2.0

Argazkikoa neu naiz, nerabe nintzenean, tximinoarena egiten. Blog hau irakurtzen duzutenok pentsatuko duzue normalean ez ditudala gauza pertsonal eta intimoak idazten, beste blogari batzuk ez bezala, eta harriturik egongo zarete. Bada, oker zabiltzate, goitik behera oker. Hemen idazten dudan guztia niri buruzkoa da, argazki hau bezala. Ez da soilik neu agertzen naizela irudian, askoz harantzago doa kontua. Argazkiek, teorian, orainaren puska txiki bat harrapatu eta (betirako) finkatzen dute. Klik egiten den unetik, iragana da dagoeneko argazkian harrapaturikoa.

Hori teoria da, eta argazki honek frogatzen du hori ez dela beti horrela. Izan ere, irudi horrek ez du horrenbeste nire iragana islatzen, nire etorkizuna baizik.

Simiotika mezuan ere tximinoen eta nerabeen inguruan idatzi nuen, Donostiako neskato batzuk Manchesterko museo batean ikusitako erretratuak zirela eta.

Tximinoak eta adoleszentzia, loturarik bai? Handia, nire ustez.

Haur garenean lotsarik gabe kopiatzen dugu, senari jarraiki. Adoleszentziara heltzen garenean, ordea, hasten gara gure nortasun propioa antolatu nahian. Ordura arte argi zegoen nortzuk ginen: aitatxoren eta amatxoren seme edo alabak. Adoleszentziak haustura dakar, jakina denez. Dagoeneko ez da aski amarenak eta aitarenak izatea. GU GEU (horrela, handiz) izatera bultzatzen gaituzte. Nola eraikitzen dugu, ordea “pertsonalitatea” deituriko hori?

Daukagun metodo bakarrekin: imitazioa.

Imitazioan datza ikasteko dugun ahalmenarik handiena, baina baita tranparik arriskutsuena ere.

Pertsonalitatea adoleszentzian eraikitako gauza bat da, beraz. Eta handik aurrerako bizitza osoa ematen dugu konstrukto horren arabera funtzionatzen, horren gatibu eta esklabo. Pertsonalitatea tximino disekatu bat da, kartzela bilakaturiko mozorroa.

Denok gara KIXMI. Gure eguneroko keinu simieskoak dira horren lekuko (sinesten ez badidazu, galdetu ispiluari).

Inork al du tximinoa bizkarretik kentzeko (ingelesez esaten den bezala) sistemarik? Parteka dezala, mesedez.

Hor nago ni, beraz, tximinorena egiten, 14 bat urte nituela. Suitzarako bidaia bat tokatu zitzaidan Caja de Ahorros de Guipuzcoako (orain Kutxa) Club Juvenil delako hartan. Hor nago, Suitzako hiri bateko (ez dut gogoratzen zein) museo batean. Tximionekin obsesionaturik ordurako? Ez pentsa, bisonte disekatu batekin ere atera nuen argazkia, eta, beste bat txakur batekin (bizirik azken hau), aitxitxari erakusteko oker zebilela Suitzaren inguruan. “Izugarri aberatsak dira Suitzan”, esaten zidan, “pentsa, han txakurrak zapatekin ibiltzen dira”.


Ez duzu otorrinorako txanda eskatu behar, ez: piperrik ere ez da ulertzen

Testua ulergarriagoa egiteko aukera bat bazegoela pentsatu nuen orduan: euskarazko testua moldatzea, ingelesez ahoskatu arren, ahoskera hori euskarazko soinuetara hurbiltzeko.

Honela geratu zen testua (hobetzeko moduak egongo dira, lan gehiago eginez gero):

Seemeo-tika bee poontu saro

Argazkikoaa neu nice, nerahbaa nintzenean, cheemeeno-arana egeeten. Blog how irakurtzen duzutenouk, penchatuko duzui, normalian ez deetudala gahuza pertsonal, a-ta in-timohak idashten, besta blogari batzook ez be-zala, a-ta arri-turik agon-go zaretta. Ba, oker zabiltzat-e, goitik bihera oker. Hemen idashten dudan guzteea, neeri booruzkoha da, argazki au bazala. Ez da soilik, neu ah-gertzen nice-ela eerudeean, ouskoz aarantzago doha kontooha. Argazkiek, teorian, orina-ren pooshka cheeky bat, arrapatu, a-ta, (bettyraako) finkatzen dooti. Klik egeeten den oonatik, ee-ragana da, dagoeneko, argazkian arrapaaturikoha.

Oori teoria da, a-ta argazki o-nek frogatzen du oori ez dela betty orrela. Eezan er-ah, eerudi ourrek ez du ourrenbasta neeri ee-ragana ees-latzen, neeri etorkizoona by-sick.

Seemeo-tika mesoo-an er-eh, cheemeeno-en a-ta nerahba-en ingurooan idatzi nu-an, Donostee-akou neska-tau batzook, Manchester-ko mooseo bat-ean eekuseetako erretra-tooek zeeraala a-ta. Gizakee-oak txeemeeno-kumeak ematen do-goo-la a-san zee-dan eelabetta batzook lehenago Tim Crow psikiatra a-ta genetistak. Cheemeenokumek imittatzeko dooten joe-araz eedatzi noo-an doo-ala goochy.

Cheemeenoak, a-ta aadoleszentzia, loturaarik by? Andeea, neeri uus-tez.

Hour gareneean lotcharik gaba kopiatzen doogu, senari yearr-I-key. Aadoleszentziara eltzen garenee-an, ordeea, ashten gara goore nortasoon propioha antolatu neyan. Ordura artta argee se-goen nortzuk geenen: aita-shoren a-ta ama-shoren sema ed-o al-abak. Aadoleszentziak oustoora da-kar, jakina da-nez. Dagoeneko ez da askee, amaranak a-ta aitaranak izatea. Goo gao izatera bull-tzatzen gaitoozta. Nola araikitzen doogu ordeea “pertsonalitateea” deituriko ori?

Daukagun metodou bakarra-rekin: imitazio-au.

Imitazio-an datza ikasteko dugun ahal-menarik andy-ena, byna byta tranparik arrisku-tsuena era.

Pertsonalitatea aadoleszentzian eraikitako gauza bat da, beraz. Aboch au bezain arteefizi-ala. A-ta, andik aurre-rako bizitza oso-ah ematen dugoo konstrookto orr-n arab-ara funtzionatzen, orr-n gatibu a-ta eskla-bo. Guk sorturiko fikzio orr-n biktima gara, Philip K. Dicken pertsonaia desesperaturen but bezala, ed-o betty aipatzen dudan Kafkaren cheemeenoa bezala.

Denoc gara kiss-me. Goore eguneroko canyoo seemieskouak deera orr-n lekooko (seenesten ez badidazu, galdetoo ispilu-ari).

Or nago nee, baraz, cheemeenoahrena egeeten, amalau but, urte nituela. Switzarako bidaia but tokatoo zitz-adan Caja de Ahorros de Guipuzcoako (or-ein Kooja) Cloob Juvenil delako artan. Or nago, Switzako eeri batako (ez doot gogoratzen saying) mooseo but-ian. Cheemeenoekin obsesionaturik ordurako? Ez pentxa, beesonta, deesakatu but-ekin er-eh atara nuen argazkia, a-ta besta but txa-kur but-ekin (bizirik ashken how), i-cheetxary erakusteko oker zebilela Switzaren inguruan. “Eezoogarri aberatsak deera Switzan”, esa-ten zeedan, “pentsa, an txa-kurrak zapatekin eebiltzen deera”.

Eta hona robota hori irakurtzen:

powered by ODEO

Hobeto, bai, baina ez zen aski bideoan jartzeko, ez behintzat azpititulurik gabe.

Horregatik, robotari soilik izenburua irakurtzen utzi diot, idatzita ere agertzen delako.

Beraz, huts egin dut, robotari euskaraz irakurtzen irakasteko saioan.

Baina gogoan dut duela urte batzuk euskal hiztunak eskatu zituztela euskara ulertzeko gai izango zen programa bat egiteko.

Norbaitek al daki zertan geratu zen hori guztia? Ba al dago testuak euskaraz irakurriko dituen robotik?

Nik bat behar dut.

Tximino hau zerura joan da

-n -kargitaratuta
Erantzun

doolot

Monkey gone to heaven (Zerura joandako tximinoa) Ameriketako Estatu Batuetako Pixies rock taldearen abesti bat da, 1989. urtean argitaraturikoa, Doolite diskoan. Goian abestiarekin diskoan datorren irudia. Azalean ere erabiltzen dute buruan haloa duen tximino santua.

Taldearen abestirik ezagunena da
Monkey gone to heaven hau, eta Rolling Stone aldizkariak inoizko 500 abestirik onenen zerrendan sailkatu du (410. postuan).

Hona abestiak dioena (jatorrizko bertsioa):

Zerura joandako tximinoa

Bazen morroi bat
Ur azpiko morroi bat, itsasoa kontrolatzen zuena
new yorkeko eta new jerseyko
hamar milioi kilo lokatzen azpian hil zena
tximino hau zerura joan da

zeruko izakia
xurgatu zuen zulo batek
orain zulo bat dago zeruan
eta lurra ez dago hotz
eta lurra ez badago hotz
dena erreko da
denok txandaka
neuk ere izango dut neurea
tximino hau zerura joan da

astindu nazak joe!

gizakia 5 bada, gizakia 5 bada, gizakia 5 bada
orduan deabrua 6 da, orduan deabrua 6 da, orduan deabrua 6 da, orduan deabrua 6 da
eta deabrua 6 bada
orduan jainkoa 7 da, orduan jainkoa 7 da, orduan jainkoa 7 da
tximino hau zerura joan da


Ahalegin handiak egin dira testu kriptikoa (ezkutua) interpretatzen. Adibide gisa, hona taldearen fan pare batek Interneteko foro batean izaniko elkarrizketa:

Salo: Egia esan ez dut inoiz irakurri Biblia, baina abesti hau horren aipamen erraldoia dela uste dut. Errebelazioetan Zazpi Zigiluak apiatzen dituztela uste dut. […] Bosgarrenak gizateria irudikatzen du, eta seigarrenak infernuko izaki bat askatzen zuela uste dut. Zeruko izakiaren zati oso horrek Satan infernura jaitsi izana aipatzen du. Ez dut uste, baina, Biblian New York eta New Jersey aipatzen denik.

Rara Rasputin: Biblia? Beti pentsatu dut hau abesti ekologista zela. […] Tximinoarena metafora dela ulertzen dut nik: Naturatik izugarri urrundu gara eboluzioan, eta orain dena izorratzen ari gara. Bestela, soinu ona duen testu bat besterik ez da, tximinoen inguruan. Izan ere, jende guztiak maite ditu tximinoak, ezta?

Taldeko kideek bere garaian esan zutenez, leloa soinuarengatik aukeratu zuten, eta hitzak surrealistak, subkontzienteak eta zentzurik gabeak izateko asmoarekin aukeratu zituzten.

Gauza batek behintzat ziurra dirudi: Tximino hura zerura joan zen.

Tximino mutantea

-n -kargitaratuta
3

Neska honek ezin du ibili. Elbarri da. Tximino du izena, eta gizateriaren etorkizuna da. Ikusi bestela.

Andrei Tarkovski zine zuzendari errusiarraren Stalker pelikulan agertzen da Tximino. Nire filme faboritoetako bat da Stalker miresgarria, askorentzat “jasanezina” bada ere. Tarkovski nire zine zuzendaririk gogokoena izan da, 16 urtekin Sakrifizioa pelikulak txundituta utzi ninduenetik.

Duela gutxi arte ez diot erreparatu neska horri. Izan ere, orain arte filmea VHS-an izan dut, jatorrizko bertsioan (inork ez ditu halako filme xelebreak bikoizten, zorionez), eta azpitituluak espainolez zituen. Hor irakurri nuen neskak Mona zuela izena. Baina “mona” espainolez “tximino emea” izateaz gain, italianoz emakume izena ere bada. Horregatik, beti pentsatu izan dut neska horren jatorrizko izena Mona zela, errusieraz ere.

Baina hara non, DVD-a heldu da. Stalker bi DVD-tan daukat orain, eta aurreko batean pelikula berriz ikusten ari nintzela, bonbila piztu zitzaidan. Ingelesezko azpitituluak aukeratu nituen, eta, hara non, erderaz “Mona” zioen tokian ingelesez ez zioen “Mona”, baizik eta “Monkey”.

Tximino neskatoa stalker-aren -mugalariaren- alaba da. Mugalariaren lanbidea jendea Gunera ezkutuan eramatea da. Debekaturiko eremua da Gunea. Inork ez daki zergatik, espaziontzi baten leherketarengatik edo eztanda nuklear batengatik, agian, baina Gunea erradioazioz beteriko lurralde zabal bat da. Erradioazioa dela-eta, mugalarien seme-alabak “akats” genetikoekin jaiotzen dira, mutanteak dira.
stlkr102

Stalker pelikula Txernobilgo zentral nuklearraren eztandaren (1986) inguruko profezia dela diote batzuk. Hala bada, profeziak profeta hil zuela esan dezakegu. Estonian filmatu zuten, 1970ko hamarkadaren bukaeran, eremu industrial ultrakutsatu batean. Filmatu ondoren bronkioetako minbizi arraro bat aurkitu zioten filmazio taldeko kide bati. Gaitza berak hil zuen zuzendariordea. Tarkovski bera ere bronkioetako minbiziak hil zuen urte batzuren buruan.

Eboluzioaren hurrengo urratsa

Gizakia eboluzioaren ondorioa da, eta ez dago inongo arrazoirik pentsatzeko eboluzio prozesu hori gelditu denik. Gizakia ez da prozesuaren gailurra, batzuk hala uste arren, baizik eta tarteko produktu bat. Nor da, beraz Tximino?

Ikonografia kristauez beteta dago Tarkovskiren filmografia osoa. Stalkerren, esaterako, Andrei Rublev Errusiako XV. mendeko ikono margolariaren Hirutasuna erabili zuen eskena bat konposatzeko.

 trinity-rublev
stlkr18

Stalker, emaztea eta alaba ere hirutasunaren irudia dira.

Tarkovskiren filmean, irtenbiderik gabeko puntura heldu da gizateria, eta, horretan, itxaropen bakarra eboluzioaren hurrengo urratsa da: mutazioen bidez, garunaren ahalmen ezkutuak azaleratuko dituen supergizakia. Ez du nazien supergizakiarekin zerikusirik; neska ahul, elbarri bat baino ez da. Baina ahalmen berri misteriotsuak bere baitan dituena, bestelako etorkizun baten hazia.

Tximino jarri dio Tarkovskik neskatoari, eboluzioaz gogora gaitezen.

Hasieran jarri dudan sekuentziarekin bukatzen da pelikula. Nik mezua beste sekuentzia honekin bukatuko dut, Testamendu Berriko pasarte baten aipamena dela iruditzen zaidalako (agian flipatzen ari naiz, zuek erabaki).

Hor doaz Stalker, emaztea eta Tximino, paisaia apokaliptiko baten barrena. Jose mugalariak familia Egiptotik Palestinara pasa zuen bezala, Nazareteko etxerako bidean, Maria emaztea eta haurra gainean hartuta.

Haur hori Tximino da: gure KIXMI.

Tximino kopiontzi

-n -kargitaratuta
3

Gizakiok imitazioaren bidez ikasten ditugu gizartean moldatzen. Jokamolde hori soilik tximino handien artean -gizakietan eta txinpantzeetan, batez ere- ematen zela uste zuten zientzialariek orain arte.

Italiako ikertzaile talde batek bideoan jaso du rhesus makakoen kumeak ere, gauza direla ikusten dutena kopiatzeko.

Zientzialariok diotenez, kumeek ezin dutenez euren aurpegiak ikusi, besteen aupegietan ikusten dituzten keinuak kopiatuta ikasten dute. Ahalmen horrek garrantzia handia du ama eta kumeen arteko harremanak estutzeko prozesuan.

Gizakumeen “imitazio fasea” hiru hilabete irauten du, eta bi txinpantzeen artean, zientzialarien arabera.

Denera 21 makako jaioberri erabili zituzten Pier Ferrari Parmako Unibertsitateko irakasleak zuzenduriko saioetan. Zientzialari baten parean jarri zituzten tximinoak, eta gizakiak burua mugitu, begiak itxi eta mingaina atera bezalako keinuak egin zituen.

Lehen egunean tximinokume bakar batek ere ez zituen keinuak imitatu. Baina hirugarren egunerako denak hasi ziren kopiatzen.

Bi asteren buruan imitatzeari utzi zioten, eta zientzialariek ondorioztatu dute makakokumeen imitazioaldia txinpantzeena baino askoz motzagoa dela. Edonola ere, luzeago irauten du imitazio iturria beste makako bat denean, nabarmendu zutenez.

Nik zalantzan jarriko nuke gizakion eta beste tximinoen imitazioaldia horren motza dela. Espezieon kultura, hein handi batean, imitazioan oinarritzen baita. Gizakiok, gainera, erlijio bilakatu dugu imitazionea, kristautasuna kasu. Gogoratu, bestela, etsipenaren etsipenez, irtenbide baten bila, gizakiak imitatzeari ekin zion Kafkaren tximinoarena.

Tximino kopiontziak gara, bukaeraraino.

Erantzun errazak

-n -kargitaratuta
1

Bai, ez zen zaila bideoan azalduriko asmakizunari erantzuna bilatzea.
(Hona bideoa berriz, ikusi ez baduzu).

Traperok arrazoia du: tximinoak badaude, aingeru bat badago eta hau KIXMI bloga bada,… Nor biziko da ba etxola horretan?

Jesukristo, jakina!

Pelikula batetik ateratako irudiak dira. Kristoren azken tentaldia (The last temptation of Christ) filmetik, alegia.
Martin Scorsese zuzendari estatubatuarrak plazaratu zuen pelikula 1988. urtean. Nikos Kazantzakis idazlearen O Teleutaios Peirasmos, eleberrian oinarritu zen.

Eleberriaren, zein pelikularen, ideia aski sinplea da: Jesukristo gizakia ere baldin bazen, gurutzean zintzilikaturik zela ez ote zuen izango tentaldirik heriotza baztertu eta bizitza arrunta izateko?

Narrazioak erakusten du nolakoa litzateke Jesus gizakiaren bizitza alternatibo hori. Mari Maddalenekin ezkondu, haurrak egin, emazteari adarrak jarri, gizaki bezala hil…

Mahomari eginiko “irainak” direla eta musulmanak kalean diren honetan, ongi dator gogoratzea pelikularen inguruan 1988 horretan gertaturikoa. Talde kristau fundamentalistek sekulako kanpaina antolatu zuten filmearen aurka. Estudioari negatiboa erostea eskaini zioten, erretzeko. Parisko Saint Michel zinearen barrura koktel molotov bat jaurti zuen talde ultrakatoliko batek, filma ikusten ari zirela. Gutxienez 13 pertsona zauritu zituen, hiru erredura larriekin.


(Jesukristo eta Maria Maddalen, etxolan)

Eta tximinoak zer?

Kontuak kontu, KIXMI blogan tximinoak interesatzen zaizkigu, ezta?

Jesukristo etxola horretan dago. eta Maria Maddalenak gurutzeko zauriak sendatzen ari zazizkio. Oraintxe hasi du bere bizitza gizatiar alternatiboa.
Ez dakit tximinoak Kazantzakisen liburuan ere agertzen ote diren. Baina pelikulakook, behintzat, esan nahi argia dutelakoan nago.

Deabrua simia dei (Jainkoaren tximino) gisa. Ideia zaharra berriz ere agertzen da hor. Deabrua tximino imitatzaile gisa, gezurrezko unibertsoa ehuntzen gizakiak engainatzeko.

Aingeru hori deabrua da, Jesukristo tentatu duena gizaki bezala bizi dadin. Bizitza alternatibo bat antolatzen dio, Jainkoaren kreazioa imitatuz.
Baina Philip K. Dick idazleak nabarmentzen zuen bezala, deabruak mundu alternatibo faltsuak eraikitzen baditu, nola bereiziko dugu egiazkoa zein den. Nola dakigu, beraz, bizi dugun hau dela benetakoa, eta benetako bakarra?

Bideoko galdera konplikatu zaigu, beraz. Nor bizi da etxola honetan? Gu guztiok?

Baina lasai, pelikula bat baino ez da.