Iruña-Veleia, egia ala gezurra?

Iragarpen guztiak bete dira: datozen hamar urterako Plan Zuzendaria onartu eta Julio Nuñez EHUko irakaslea I-Vko Zuzendari izendatu du gaurko Diputatuen Batzarrak.
Nork esan zuen ezin daitekeela epaile eta onuradun izan aldi berean? Julio Nuñez arkeologoa Batzordeko kidea izan zen eta Lurmenen aurkako txosten gogorrenetarikoa idatzi zuen. Eskaxenetarikoa ere bai, askoren iritziz. Erromatarren garaian ez ei zen grafitoetakoen gisako lau hankako mahairik, erdian marradun orrazkerarik, edota arrain-isatseko emakumeen irudirik, adibidez. Idoia Filloyk argudio horien gezurra agerian utzi zuen erantzuneko txostenean.
Bat-bateko galdera batzuk: 1) zer gertatuko da hemendik gutxira epaileak azkeneko kereila artxibatzen badu, hau da, Eliseo Gil eta bere taldea errugabea dela ebazten badu? 2) Ba ote daki Foru Aldundia zuzentzen duen EAJ-k zein katramilatan sartzen ari den? 3) Zer gertatuko da berriz induskatzen hasi eta eztabaidaturiko grafitoen antzekoak agertzen badira?
Kuriositate bezala, hona hemen Julio Nuñezek joan den udazkenean aurkeztu zuen bere aholkulari taldeko partaideak:

Arqueología y análisis arquitectónico:
Manuel Martín Bueno (Catedrático de Arqueología de la Universidad de
Zaragoza).
Jesús Liz Guiral (Catedrático de la Universidad de Salamanca).
José Luis Jiménez Salvador (Profesor Titular de la Universidad de
Valencia).

Elena Ruiz Valderas (Profesora de Universidad de Murcia y Directora del Museo del teatro romano de Cartagena).
Xavier Aquilué Abadías (Director del Museo de Arqueología de Cataluña,
Ampurias).
Giuliano Volpe (Catedrático de Arqueología Cristiana y Rector de la
Universidad de Foggia).
François Didi[e]rjean (Profesor de la Universidad de Burdeos)..
Josep Antón Remolá Valverdú (Conservador del Museo Arqueológico Nacional
de Tarragona).
Arqueología y cultura protohistórica:
José Antonio Hernández Vera (Profesor Titular de Prehistoria de la
Universidad de Zaragoza).
Joaquín Gorrochategui Churruca (Catedrático del Departamento de Estudios
Clásicos de la UPV).
Escultura e iconografía:
Ricardo Olmos (Director de la Escuela Española de Historia y Arqueología
en Roma).
Trinidad Tortosa (Vicedirectora de la Escuela Española de Historia y
Arqueología en Roma).
Fabiola Salcedo Garcés (Profesora de la Universidad Complutense de
Madrid).
Conservación y restauración arquitectónica:
Javier Olmeda Almendros (Jefe del Servicio de Patrimonio Histórico-Arquitectónico, DFA).
Oscar Reinares (Arquitecto restaurador).
Paisajismo:
Maria Larrañeta (Paitsatge, Ingeniería Agrícola).

Apirilaren 28an Hector Iglesiasek eta biok hitzaldia emango dugu Donostian. Hona hemen xehetasunak:

• Gaia: “Iruña-Veleiako euskarazko grafitoak”

• Eguna: apirilak 28, asteazkena, 11:00

• Lekua: Donostiako Irakasle-Eskolako hitzaldi-aretoa (Ibaetako Kanpusa)

• Antolatzaile: Donostiako Irakasle-eskolako irakasleak (EHU)

Auzia nazioartekotzen ari da egunetik egunera. Batetik, atzerriko hainbat ikerlarik txostenak idatzi dituzte grafitoak benetakoak izan daitezkeela defendatuz, eta, bestetik, egunetik egunera norabide berdineko gauza berriak agertzen dira ingelesezko webguneetan. Forgotten Languages izeneko gunean, esaterako, Iruña-Veleia Affaire: A Shame for Spanish Epigraphy izeneko artikulu luzea agertu da, eta Maju ezizenekoak argitaratzen duen Leherensuge blogean, berriz, Luis Silgok eta Hector Iglesiasek emandako hitzaldiaren berri ematen da, beste gauza askoren artean.
Hor dago, bestalde, http://www.sos-irunaveleia.org gune handia, ingelesezko hainbat atal ere badituena.

Sarean daude dagoeneko apirilaren 28an Luis Silgo eta Hector Iglesias doktoreek Gasteizko Goiuri aretoan eman zuten hitzaldiaren kronika zehatza eta bideoa. Biziki interesgarria izan zen ondorengo solasaldia ere, non Jose Maria Vallejo eta Joaquin Gorrochategui EHUko irakasleak izan ziren protagonista. Gaian interesatuta daudenek galdu ezindako dokumentuak.

Apirilaren 9an Patxi H sinatzen duenak “XX. mendeko otoitzak Veleian” tituluaz sustatu.com-en artikulua plazaratu zuenetik bero-bero dago eztabaida. 17050 zenbakidun pieza nabarmen faltsua dela aldarrikatzen du artikulugileak. Bateko eta besteko hirurogeitaka komentario gurutzatu dira dagoeneko eta ez dirudi euria atertu duenik. Izen handiko jendea ere ari da parte hartzen, zenbait izenez, beste zenbait ezizenez, eta baten bat biez.

Igaro dira oporrak eta hemen gara berriro, bizioari ezin utziz. Egia esan, azken egunetan ez dugu bake handirik izan, Patxi H-k polemika piztu baitu Sustatu-n 17050 piezaren kontura.
Euskaltzaindiak Bernardo Atxagaren zuzendaritzapean argitaratzen duen Erlea aldizkariaren 2. alean nire artikulu bat argitaratu da 28. orrialdean, Jose Mari Iturraldearen lan baten barruan. Joan zen abenduan idatzia da eta honela dio:

OSTRAKAK ETA OSTRUKAK

JM Elexpuru

Gaztetan, Erroman ikasle nintzelarik, egunero pasatzen ginen Campo dei Fioritik unibertsitatera bidean. Plaza erdian dagoen Giordano Brunoren irudia ikustean,
“hementxe erre zuten, Lurra ez zela unibertsoaren erdigunea esateagatik”, azaltzen zigun taldeko zaharrenak. Aspalditxoan, Gasteizko Andra Mari Zuriaren Plaza zeharkatzen dudalarik, begitanzinoa egiten zait, Eliseo Gilen estatua ikusten dut orain gerra-monumentua dagoen lekuan.

Grezia zaharrean agintariek pertsona bat begitan hartzen zutenean, batzarra deitu eta ostraka (zeramika zatia) batean idatziz erabakitzen zuten pertsona hori ostrazismora bidali ala ez, erbestera, alegia. Hemen ere, agintariak bildu eta gizon jakintsuei entzunda gero, foru-dekretua idatzi, aztarnategitik kanporatu eta epaileetara bidali zituzten Eliseo Gil eta Idoia Filloy. Epaileek oraindik ezer esan ez duten arren, urtebete daramate pikotan lotuta, hedabideen listukadak eta aurretik pasatzen direnen isekak jasanez.

Ezinezkoa da lerro gutxitan gertatutakoa laburtzea. Gaian sakondu nahi duenak badu nora jo.  Egunkarietan berriki agertu diren lau argazki komentatzera mugatuko naiz. 1) 2009ko urriak 7, herri plataforma bat manifestua
plazaratzen. Eskakizun nagusiak: grafitoen analisi eta ikerketa zientifiko berriak
egitea, eta parteekin zerikusirik ez duten arkeologo entzutetsuek indusketa
kontrolatuak burutzea. 2) Urriak 30, Eliseo Gil eta Idoia Filloy prentsaren
aurrean, lehenbizikoz ia urtebetean, beren aldeko 13 txosten aurkezten. Harris
arkeokogo estatubatuarrarena, Ulrike Fritz egiptologo alemaniarrarena, R.
Colmenero epigrafista galiziarrarena, Hector Iglesias filologo lapurtarrarena,
tartean. Ia 1.300 orrialde. Inork ez du euro bat ez eskatu eta ez kobratu
lanagatik. 3) Azaroak 5, Bibat Museoan Kultura Diputatua eta EHUko
Erretoreordea Iruña-Veleiako hurrengo hamar urterako “Plan Zuzendaria”
sinatzen. 100.000 euro jartzen dira  bi hilabetean plana idazteko. EHUri ematen zaio aztarnategiaren kudeaketa eta faltsutasunaren aldeko txostengile bat izendatzen da zuzendari. “Erreleboa” gauzatzen da. 4) Azaroak 21, Correo egunkariaren lehen orriko titularra: “Grafólogos apuntan a Eliseo Gil como el autor de las falsificasiones”. Barruan bi orrialde ostraka “faltsuen” argazkiekin eta Eliseori buruzko komentario gozoekin. Txostena ezagutzen dugunok ez dakigu negar ala barre egin.

Auzia lehertu zenetik urtebete luze igaro denean, harrigarria da goitik datozen bertsioak sinesten oso zalea ez den gizarte honen isiltasuna, eta  batez ere
“euskaldungoa” deituriko sektorearena. Inork ez daki ezer, ezta filologorik
filologoenak ere, inor ez da espezialista euskara zaharrean, iritzia emateko
edo gutxienez zalantza astintzeko protoeuskaran katedratikoa izan behar balitz
bezala.

Nolanahi ere, gauza buelta hartzen ari dela dirudi, eta ez harritu hemendik denbora batera Iruña-Veleia toponimoa “esaten nuen nik” esaldiarekin oso lotuta agertzen bada. “Zenbat aldiz esan nizun nik, e, Joxepa?”

150 bat entzule aurrean zituztela mintzatu ziren Luis Silgo eta Hector Iglesias atzo. Idazkunen hainbat alderdiz jardun zuten biek, eta arlo arkeologikoa ere jorratu zuen Silgok. Azpian aurki daitezke hitzaldiaren laburpenak.
Oso interesgarria izan galde-erantzunen atala. Entzuleen artean zeuden EHUko bi irakasle: Jose Maria Vallejo klasiketako irakaslea eta Joaquin Gorrochategui hizkuntza indoeroparretako katedraduna. Lehenak, hizlarien aurka gogor berba egin ondoren, alde egin zuen. Gorrochategui ere luze mintzatu zen Silgok eta Iglesiasek esandako hainbat gauza kritikatuz eta bere bertsio ezaguna berretsiz. Eztabaidaren beroan zera ere esan zuen, gutxi gorabehera: “… ba orduan beste batzorde bat izenda dezatela eta etor daitezela arkeometrak hau argitzera”. Egundoko txalo zaparrada entzun zuen.
Niri oso positiboa iruditzen zait Gorrochategui hitzaldira etorri izana. Aurpegia eman zuen jokaleku zail batean eta hori txalotzekoa da benetan. Gainera bere jokaerarekin erakutsi zuen eztabaida zientifikoa ez dagoela itxita. Ez da gutxi, beste batzordekideen jarrera ikusita.
Egia da eztabaida gori-gori zegoenean alde egin zuela eta zenbaitek beste modu batera interpretatu zuela haren jarrera. Ostraka mundua eta  Angulo Oscuro blogetan aurki daiteke atzoko hitzaldiaren zenbait kronika eta balorazio.

LOS ASPECTOS LINGÜÍSTICOS DE LOS GRAFITOS ENCONTRADOS EN EL YACIMIENTO ARQUEOLÓGICO DE IRUÑA-VELEIA. Conferencia a cargo de Luis Silgo y H. Iglesias

Resumen de las ponencias de esta conferencia, que se celebrará día 25 de marzo, jueves, a las 7:30 horas, en el Palacio Goiuri-Villa Suso de Vitoria:

Datorren ostegunean, martxoak 25, 19:30, Gasteizko Goiuri-Villasuso jauregiko aretoan hitzaldia emango dute Hector Iglesiasek eta Luis Silgok Iruña-Veleiako grafitoen alderdi linguistikoei buruz. Hemen ikus dezakezu iragartzen duen kartela.
Luis Silgo Gauche valentziarra, Arkeologian doktorea, epigrafia iberikoan eta euskara-ibero harremanean aditua da. “Informe sobre los grafitos en paleoeuskera de Iruña-Veleia” izenburuko txostena idatzi du.
Hector Iglesias baionarra doktorea da Filologian eta “Les inscriptions de Veleia-Iruña” txosten luze eta zehatza idatzi du frantsesez. Lan hau oso komentatua izan da azken hilabeteetan, agerian jartzen dituelako Batzordeko filologoen argudioetan aurkitzen diren hainbat akats eta hutsalkeria.
Aukera aparta dugu, beraz, bi ikertzaile hauen iritziak aurrez aurre entzuteko. Gonbidatuta gaude. Ahalegindu gure inguruan interesatuta leudekenei honen berri ematen.

Joan den asteazken iluntzean aurkeztu zen www.sos-irunaveleia.org webgune berria, giro ezin hobean. Ehundik gora entzuleren aurrean, Eliseo Gil, Koenraad Van den Driessche eta Idoia Filloyk tresna berriaren xehetasunak azaldu zituzten pantaila handiaren laguntzaz. Auziaren historia, idatzi diren bateko eta besteko txostenak, epaitegi-kronika, hemeroteka, mediateka…, dena txukun eta erraz bilatzeko moduan. Ikaragarria!
Baina webgunearen harribitxia ostracabase atala da. Arkeologia informazio zabala ematen da bertan: indusketa-argazkiak, planoak, estratigrafia, era guztietako azalpenak eta 425 grafitoren argazkiak eta transkripzioak, eta jakingarriak ere bai zenbaitetan. Beraz, gaian murgildu nahi duenak badu non.
Aurkezpenaren ostean antzerki-sketxa egon zen, musikari-talde baten ekitaldia, eta pintxoak eta ardoa, azkenik.
Pozgarria izan zen entzuleen artean euskal filologiako irakasle taldetxo bat ikustea, nahiz eta aurkezpeneko une batzuetan ingurukoak apur bat gogaitu beren arteko berriketarekin. Gero pintxoetara ere geratu ziren eta entrama ona erakutsi zuten. Aurrerapauso handia iruditzen zaigu hamabost egun lehenago irratian  listopasau, tonto eta hortik gorakoak deitzen ziguna guk antolatutako ekitaldi batean normaltasunez izatea.