Iruña-Veleia, egia ala gezurra?

Uztailaren 14an hasi zen Julio Nuñez zuzendari berria exkabadora handi baten laguntzaz “induskatzen”. Uztailaren 16an SOS Iruña-Veleiak Diputazioaren aurkako salaketa jarri zuen guardiako epaitegian, ondareari kalteak egotziz, salaketari sarraskiaren argazki ugari erantsita. Gaur jakin dugu Gasteizko 1. Epaitegiak tramitera onartu duela salaketa. Hemen notizia DNA digitalean.
Bestalde, gaur eguerdian Agustin Otsoa Eribeko departamenduko zuzendariak eta Julio Nuñez aztarnategiko zuzendariak prentsaurrekoa eman dute egingo omen dituzten indusketak iragarriz. Hemen notizia EFEn.
ZUZENKETA: oker jarri nuen notizia hasieran. Agustin Otsoa Eribeko egon zen prentsaurrekoan eta ez Lorena Lz de Lacalle, nahiz eta hau iragarrita egon. Ez dakigu zergatik ez zen agertu. Milesker, Antton.

Igandeko Noticias de Alava egunkarian Roslyn M. Frank Iowako Unibertsitateko irakasle emeritoari egindako elkarrizketa luze bezain interesgarria irakur daiteke hemen eta hemen. “Lo asombroso del caso Veleia es que la parte acusada haya sido la que haya pedido las pruebas” esaten du titularrak.
Roslyn M. Frank doktorearena da gaiaz idatzi den txostenetariko bat: “Informe sobre los peritajes grafologicos de Iruña-Veleia“.
Asaba euskaldunik ez izan arren, ederki mintzatzen da euskaraz eta oso ondo ezagutzen du gure herriaren egoera kulturala eta politikoa. Hizkuntzalaritza kognitiboa, etnologia, etnoastronomia eta beste hainbat gai jorratu ditu bere ibilbidean, eta oso zabala eta esanguratsua da bere curriculuma eta bibliografia.
Gogoetarako beste datu bat: grafitoen benetakotasunaren alde txostenak idatzi dituzten ikerlari gehientsuak Euskal Herritik at jaioak dira.

Iturri onetik dakigunez, duela urtebete baino gehiago eskatu zion Lurmenek epaileari grafitoen laborategiko analisiak egin zitezela auzia argitzeko. Joan den otsailean epaileak  Lurmeni eta Diputazioari eskatu zien bakoitzak izenda zitzala analizatu nahi zituen piezak. Lurmenek berehala bidali zion zerrenda luze bat, tartean eztabaidatuenak.
Eta Diputazioak? Diputazioak ezentzun egin du beti epailearen eskaria. Gutxienez hiru aldiz eskatu zaio epaitegitik harrezkero bere zerrenda egin eta epailearen esku utz ditzala piezak,  azkenengoz orain dela gutxi.
Egoera surrealista da. Epaileak laborategiko frogak egitea agindu du, baina Arabako Foru Aldundiak ez dio obeditzen, eta hilabeteak eta urteak aurrera doaz. Epaileak ezin du Diputazioa behartu? Eta zeren beldur da Diputazioa, grafitoak faltsuak direla hain seguru badago?

Plataformako kide batek presentazio ikusgarria egin du exkabazio-fase (ezin horri “indusketa” deitu) desberdinak hartzen dituena. Oso hizkera fina erabiliz, “Unos aspectos de lo metodología que se ha utilizado para vaciar lo que Nuñez llama “capa de remoción agrícola”, titulatu du. pdf-ean eskura daiteke. Argigarria, benetan.

Beste eskandalu bat lehenez gain. Hemen xehetasunak. “Euskera, Cultura y Deportes aporta 155.000 euros a la Universitat Autónoma para desarrollar el sistema SigArq”, dio notiziak. Kontua da sistema hori garatuta eta martxan dagoela 2008tik (Nuñezen ikaslea izandako batek, Pablo del Fresno Bernal-ek egin zuen),  Graccurris-ko (Alfaro) indusketetan aplikatzen dela, adibidez, Errioxako Gobernuak eta Alfaroko udalak finantzatu zutela bere egunean, Euskal Herriko Unibertsitatean bertan aurkeztu zela 2008an, eta erabilera librekoa dela gaur egun.
Badakigu Diputazioak ez duela honen berririk eman Batzar Nagusietan.
Baina zer da hau?

Hector Iglesias filologo lapurtarraren blogean, bere beste lanez gain, I-Vko auziarekin zerikusia duen zenbait pertsonaren argazkiak eta esaldiak agertzen dira. Gogoan izan Iglesiasena dela auziaz idatzi den txostenik inportanteenetarikoa: Les inscriptions de Veleia-Iruña.

Larunbateko Berrian, historian lizentziatua eta Sos-Iruña Veleiako lehendakari-ordea den Xabi Otxoa de Aldaren “Ikerketa osoa Iruña-Veleian” artikulua irakur dezakegu.

Ikerketa osoa, Iruña-Veleian

Xabi Otsoa de Alda

Eusko Alkartasuna alderdiak Iruña-Veleia aztarnategiari buruzko prentsaurreko bat eman zuen uztailaren 31n. Beraz, SOS Iruña-Veleia plataformako partaide naizenez, haren izenean mintzatuko naiz, eta prentsaurreko hartan azaldu ziren zenbait konturi erantzungo diet, ezinbestean. Lau dira erantzunen bat merezi duten baieztapenak: kontuaren balizko politizazioa; ikertzaileei beren lana egiten uztea; aurreko arduradunek ere hondeamakinak erabili izana; eta inskripzioen inguruko proba analitiko berriak egitea zilegi ote den edo ez. Lehenari dagokionez, berriro ere esan beharra daukat gu geu, elkarte gisa, ez garela inolako politika ideologiaren ordezkari, baina horietako edozein ere libre dela gai honen inguruan egoki deritzona uste izateko eta adierazteko; halaxe egin du EAk, hain zuzen, hizpide dugun prentsaurreko horretan. Ikertzaileei beren lana egiten uzteari dagokionez, gure elkartea horixe bera eskatzen ari da, elkarte gisa sortu zenez geroztik, batez ere grafitoek ageri dituzten ebidentzia fisikoen inguruan. Gaur egun, jakina, antzinako inskripzio batzuk diren edo ez frogatu diezagukete, munduko laborategirik ospetsuenetako batek -ebidentzien argazkiak ikusi eta gero- agiri batean adierazia duenez. Dagoeneko epailetzaren esku dago agiri hori. Hona hemen handik ateratako zati bat: «Ebidentzia fisikoak izan behar dituzte euskarri argudio intelektualek. Ebidentzia fisikoa, bere izaera propioz, edozein suposizio edo iritzi filologikotatik independentea da. Ebidentzia fisikoak gai dira behin betiko erakusteko, esaterako, zenbait inskripzio oraindik oraingo faltsutze batzuk diren edo ez diren, eta -gutxienez- ebidentzia garrantzitsuak gehitzeko argudio intelektualen inguruan. Tresnen jatorriari buruzko beste edozein erabakik -haien analisi oso, independente, artatsu eta xehatu batetik eratorritako ebidentzia fisikorik baliatu gabe hartutakok-, bada, zabalik utziko luke eztabaida, eta zalantzak argitu gabe geratuko lirateke». Gaur egun aztarnategian egiten ari diren ikerketa arkeologikoen kontra, berriz, ez genuke ezer: lehenik, epaitza judiziala emana baldin balute, eta erabat frogatua baldin balego inskripzioen faltsutasuna, baina oraindik erabakitzeke dago, orain arte egin dituzten ikerlanetan iritzi kontrajarriak ageri baitira, eta ez baitute ezer frogatzen argi; eta bigarrenik -lehen baldintza bete ondoren-, hondeatzeak behar bezala egiten ariko baldin balira, zeren eta ez baitira hala egiten ari -hainbat argazki eta grabazioren bidez erakutsi izan dugunez-, ez sakonerari eta ez kontrolari dagokienez -aitzitik, modu arduragabean eta suntsigarrian egiten ari dira, makineria astunaz baliatuta-. Eta behin hona iritsita, erantzun beharreko hirugarren kontuari helduko diot: alegia, lehengo taldeak erabilitako makineriaren ingurukoari, sekula ez baitzuen makineria astunik erabili, oraingo talde honek darabilen modu hondagarrian. Inguruabar bakan batzuetan baino ez da erabili ohi halakoa, hala nola ziur daudelarik arkeologia aldetik eremu bat antzua dela, frogatua dutelako dena delako lurrak oraindik orain jarritakoak edo iraulitakoak direla, edo halaxe erakusten dutelako aurrez egindako beste ikerlan batzuek; kasu honetan gertatzen denaz guztiz bestera, hain zuzen. Besteak beste, kamioi bat betetzen emandako denborak -5-7 minutu-, suntsitsutako lurren sakonerak -zenbait tokitan, metro eta erdi ere bai-, eta metro koadro askoko eremu kaltetuek -aurreko arduradunek egindako zundaketen arabera, ahalbide arkeologiko handiko eremuek- ezin saihestuzkoa bihurtzen dute, beraz, ondare komun bat suntsitu izana eta hainbat estratu historiko -agiri araubidezkorik gabekoak- deuseztu izana, bai eta hainbat material arkeologiko baliozko eta orain hizpide dugun kasua ebatzi ahal izateko hainbat balizko froga nahitaezko ere. Diputazioak salatu du badela prozesu hori eragotzi nahi duen jenderik; berez, baina, ondare historikoa suntsitzea baino ez da eragotzi nahi. Protokolo kontuak direla bitarteko, badirudi epaileak Guardia Zibileko kimika sailari agindu diola piezak aztertzeko, EHUko kimika saila ez baitzen gauza izan haien faltsutasuna frogatzeko. Gogora ekar dezagun suposizio horrek ikertzaile jakin batzuen interpretazio iritziak dituela euskarri, filologiarekin eta epigrafiarekin zerikusia dutenak, eta horien artean ahulgune eta hutsune handiegiak daudela argudio aldetik. Benetan auzi honen guztiaren inguruko egia jakin nahi bada, gure iritziz, zuzenena izango litzateke ez jartzea inolako eragozpenik laborategi horri bere ikerketa sakon egin dezan; jakin bai baitakigu, gainera, instituzio armatu horrek eskuarki egin ohi dituenak baino askoz ere zehatzagoa izango dela; eta, batez ere, prest gaude ikerketa diruz laguntzeko, jendaurrean lehen ere esana dugunez -10.000 euro inguru kostatuko da-. Zilegi izan beharko luke, halaber, notario baten begiradapean eta alde biak bertan direla berrikustea hondeatze lan berrien ondorioz agertutako aztarnak. Beste edozein argudiok areagotu egingo luke, batetik, politika edo itxura aldetik kalteren bat ekar lezakeen edozer ezkutatu nahi dutelako susmoa -erabilera politikoak, bada, hementxe hartuko luke bere benetako esanahia-; eta, bestetik, agerian utziko luke ez dutela benetako gaitasunik, guztiontzat berebiziko garrantzia duen auzi hau konpontzeko. Txalotzekoa izango litzateke, bada: beste bide batetik jotzea, dagozkion erabakiak hartu, eta auzia behin betiko eta zeharo argitu dadin, balizko prestigioei edo bestelako interesei atxiki gabe; zuzendu beharrekoak zuzentzea; eta azkeneko segundora arte uztea bere lana egiten edozein ikertzaileri, ikerlanetik ondoriozta daitekeen emaitzaren beldur izan gabe.

Lau idazle zarauztarrek kudeatzen duten Gustav-eko Kuadernoak gunean, nire bi artikulu argitaratu zituzten joan den abuztuan, “Iruña-Veleiako auzia“, bata, eta “Iruña-Veleiari buruzko gogoeta batzuk“, bestea, Iruña-Veleiako euskarazko grafitoak liburuan datozenak biak (ukitu eta gehiketa batzuekin). 

Kaixo: bukatu zaizkigu oporrak. Hilabete deskonektatuta egon ondoren, abuztuan ere gaiak berea eman duela ikusten dugu. Esker beroa eman beharrean gaude Ostraka Mundua guneari gaiari egin dion jarraipen zehatzagatik. Bertatik jaso ditugu ondorengo notizia gehientsuak.

• Uztailak 31: EAren prentsaurrekoa indusketa berriak defenditzen. Gara eta DNA
• Abuztuak 1: “Veleiako indusketak”. Zaldieroaren tira Berrian
• Abuztuak 2: Eliseo Gil eta Idoia Filloyren idatzia: “Algunas aclaraciones sobre el uso y abuso de herramientas en arqueología”, hemen.
• Abuztuak 3: Aralarrek seriotasunez eta gardentasunez jokatzeko eskatzen dio EAri. Aralar, Berria eta Gara
• Abuztuak 3: “Solidarios en el error”. Javier Vegas. Arabaonline.
• Abuztuak 4: “Iruña-Veleian harlauzak baino ez dituzte utzi nahi”. Xabier Larrabe. DNA
• Abuztuak 4: pankarta handi bat eskegitzen du Plataformak Andra Mari Zuriaren Plazako leiho batean, zera dioena: Iruña-Veleia/ Txikizioa STOP Destrucción
• Abuztuak 7: “Investigación plena en Iruña-Veleia”. Xabi Otxoa de Alda. DNA
• Abuztuak 8: “Reestreno flojo de Iruña-Veleia”. Luis López kazetaria. Correo
• Abuztuak 14: “Prisas peligrosas en I-V”. Luis Silgo, arkeologian doktorea. DNA
• Abuztuak 16: “Zazpi langile ari dira lanean hondeamakinak zabaldutako 17.000 M2tan”. Ostraka euskalduna
• Abuztuak 19: “Ondarearen suntsiketa”. Koldo Urrutia, Iruña-Oka Argitzeko Batzordearen izenean. Berria.
• Abuztuak 20: “Arabako Iruñan ondarea suntsitzen ari dira: Lorena Lz de Lacalle, Julio Nuñez, Xabier Agirre dimititu!” Iruña-Oka Argitzeko Batzordea. Ostraka euskalduna
• Abuztuak 28: “Zaldiero, Iruña-Veleiarekin ero”. Miren Goti Larrondo. Berria.

Kaixo lagunak: oporrak hartu ditut eta ez naiz ordenagailuaren aurrean izango abuztuaren azkeneko astera arte, ezusteko handiren bat gertatzen ez bada, behintzat. Informatuta egon nahi duenak jo dezala gaiaz ari diren beste guneetara: sos-irunaveleia.org, ostraka.mundua, veleia.com, angulo oscuro, TA…
Ondo ibili.