‘Euskararen aztarnak Sardinian?’, honen mapa eta ‘Iruña-Veleiako euskarazko grafitoak’ Durangoko azokan salgai

Pamiela argitalatxearen eta Badihardugu Elkartearen standetan egongo dira salgai Euskararen aztarnak Sardinian? liburua eta toponimoak kokatzen dituen MAPA. Jakin mapa ez dela liburu-dendetan saltzen eta, beraz, eskuratzeko aukera bakarra dela, hitzaldiez aparte. Iruña-Veleiari buruzkoa Badiharduguren standean aurki daiteke.

Bittor Kapanagaren Euskera erro eta gara ere bai. Euskeraren erroez eta etimologiez arduratzen direnei gomendatzen diegu liburua.

Euskeraren Jatorriaren blogean gai hauekin lotuta dauden beste publikazio batzuen berri ematen da.

ANTTONI ERANTZUNEZ, Sardiniari buruzko liburuak hilarri honi buruz dakarrena jartzen dugu.

Orcoeta (Giuseppe Piras-en argitalpenetik hartua)

ORCOETA edo ORGOETA / BIHONIS

Honek ez du lotura zuzenik liburu honen gai nagusiarekin, baina badu bere interesa. Gorago esan dugu I. mendean Erromak hainbat kohorte bidali zituela islara Pax Romana bermatzera, tartean akitaniarrak. Ardara-n ondorengoa irakurtzen den hilarria agertu zen.[1]

. RCOETA/ . IHONIS·F·/ CON·MIL EX/… OR·AQ/ ..T·ANNO/ .XXI H . Hausturak eta laburdurak osatuta: [O]rcoeta edo [O]rgoeta / [B]ihonis f(ilius) / Con(venus) mil(es) ex / [coh]or(te) Aq/[ui]t(anorum) / [.]XXI h(?) + / —

Horrela itzuliko genuke: ‘Orcoeta, Bihotzen semea, soldadu Convenatarra, Akitaniarren Kohortekoa’.

ORCOETA edo ORGOETA izeneko gudari akitaniar baten hilarriaren aurrean gaude. Orcoeta hobetsiko nuke argazkia ikusita. Lehen aldiz dokumentatzen da izena Sardinian zein euskal eremuan. Baina Akitaniako inskripzioetan bada Orcotar (Orcotarris forman, genitiboan). Azalpenik ez du behar -tar atzizki gentilizioak, baina orco– zer den asmatzea ez da erraza.

–eta atzizkiarena oso bitxia da. Guk dakigula, ez da behin ere agertu Akitania-Euskal Herriko epigrafeetan, eta Sardinian agertu behar! Hain harritzekoa ere ez da, kontuan izanda pertsona eta jainko izenak direla ia guztiak, eta -eta atzizki toponimikoa dela beste ezer baino gehiago. Nolanahi ere, askok jarri dute zalantzan atzizkiaren euskal jatorria, Mitxelenak berak, esaterako.[2]

BIHONIS. Luchairek, Gorrochateguik eta abarrek dioten bezala, bihos-en baitan ‘bihotz’ legoke. Biotar, Bihoscin, Bihotus, Bihoxus… agertzen dira Akitaniako epigrafeetan. Hemen ere, nahiz eta txistukaria ez agertu, horixe dirudi.

CON(VENUS), berriz, soldaduaren jatorriaz ariko litzateke. Lugdudum Convenarum (egun, Saint-Bertrand-de-Comminges) zen Akitania hegoaldeko hiri garrantzitsuena. Zonalde horretan epigrafe ugari aurkitu da euskal izenekin.

[1]  Giuseppe Piras. “Un miles della cohors III Aquitanorum”. L’ Africa Romana. Roma 2004, 1543-1556. (Artikulu honi jarraitu diogu hau idazterakoan eta irudiak ere hangoak dira. Gorrochateguiren eta Santos Yanguasen aldetik jasotako laguntza nabarmentzen du Piras-ek).

[2] “No es absolutamente seguro, aunque sí muy posible, que vasc. -eta en el plural de casos locales proceda del lat. -eta, plural de -etum, que se habría introducido en la declinación a partir de un empleo como sufijo de derivación, como colectivo, en nombres de lugar”. Hispánico antiguo y vasco. (Mitxelena 1958, 27. oharra).

elexpuru