Aramaioko ume-hizkera

Data: 2023-03-29 Egilea: belamendi

Aramaioko ume-hizkeran oraintsura arte erabili izan diren forma ezagun zenbait jaso dira ondoko zerrendan.

Jakina denez, jende nagusiak ume txikitxoekin erabiltzen duen oinarrizko lexiko berezia da haur-hizkera, eguneroko solasaldietan bestelako formekin ere osatu egiten dena.

Edozelan ere, berezitasun hori gordetzeko, ez dira zerrendan jasoko hitz arrunten moldaketak edota laburpen huts direnak (papatak: zapatak; abola: arbola), bustidura hutsez ezaugarrituak (kuttun), atzizki txikigarriekin osaturiko hitz arruntak (katutxue), onomatopeien fruitu berri direnak (babau: txakurra), berriki asmatuak (pepete: txupete), ez eta, umeekin baliatu arren, berez haur-hizkerakoak ez direnak ere (amanté). Era berean, zerrendatik kanpo utzi dira nolabaiteko indarkeria-keinurik adieraz dezaketenak ere (tas-tas [e]iñ, emun [ipurdikotxoak eman] bezalakoak, alegia).

Adibideetako hitzak Aramaioko euskarara transkribatzean ez dira ez Z eta ez TS hizkiak erabiliko, ezaguna denez, /s/eta /tz/ bezala ahoskatzen dira-eta.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Aramaioko haur-hizkeraren forma ezagunenak

(Lexikoa piktogrametan ikusi ahal izateko, sakatu eta jaitsi honako dokumentu hau:

Piktogramak)

Agur-agur: agurra, agurtu (eiñ agur-agur!)

Apapa, apapan: kalera atera, paseatzera abiatu (apapan gurosu?)

Apatx egin: eseri, jarri (apatx gurosu? eseri nahi duzu?)

Arre-arre: astoa (zaldia?)

Arretxiko joan/eraman: bizkar gainean joan/eraman

Aupa(la)!: zutitu

Be: bildotsa, ardia

Bekeke: bildotsa, ardia /ahuntza

Burrun-burrun: kamioia

Dilin-dalan: kanpaia, kanpaiaren mugimendua

Kaka: zikinkeria adierazteko (hori, kaka!)

Koko: oiloa, oilarra, arrautza

Kokoko: oiloa

Kokolo: txokolatea

Kuku egin: ezkutaketan aritzean, burua atera; bisitatxoa egin

Kukuka ibili: gorde-gordeka jolastu

Kurrin-kurrin: txerria

Lolo: lo, lo egin. Lolo gure: lo egin nahi. Lolo juen: lo egitera joan

Ma(i)tte-ma(i)tte egin: ferekatu

Mama: ura

Mixi, mix(i)-mix(i): katua

Momo: mamua (momo etorriko da).

Momorro: mamua

Ñañan: jan, jan-jan

Ñiñi: umea

Otsoko: izua sorrarazten duen izakia

Pa: laztana, musua.

Pa(txo) eman, Pa bota: emuiosu pa amamai! botaiosu pa osabai!

Papa: ogia

Pipi: etxeko hegaztia (oilo-oilar), txoria

Pitxiki: txerrikumetxoa

Plaust(a) egin/jausi: erori

Plisti-plasta: bainatu, ur-istilak zapaldu

Popo(t): kotxea

Pun!: tiro-hotsa

Punba(la)!: jaustea, erorketa adierazteko. Plaust jausten bazan.

Pupu: mina, zauria

Purra-purra, kurra-kurra: oiloa; oiloak hurbilarazteko deia

Putx-putx: astakumea, astakumeari deitzeko hitzak

Titi: amaren bularrean jarri, edoski. Titi gurosu?

Toto: txakurra

Taka-taka, ttaka-ttaka joan: pauso laburrez baina bizkortxo joan

Tik-tak: erlojua

Trakatan: zaldi edo bizkarraren gainean ibili, hankalatraban eruen

Ttapa-ttapa, ttipi-ttapa: oinez, pausoka ibiltzea adierazteko

Txetxe: umea, panpina

Txitxi: okela

∞∞∞∞∞∞∞∞

Pare bat ohar ume-hizkeraren erabileraz

Goian aurreratu bezala, jende helduak ume txikiekin erabiltzen duen hizkerari deitzen zaio ume- edo haur-hizkera (baby talk, ingelesez). Haren funtzioa hizkuntza formalerako bidea erraztea da eta haurrari oinarri-oinarrizko aho-jardunean trebatzeko jarraibideak eskaintzea. Are gehiago: azken ikerketek erakusten dutenez, haur-hizkerak era berezian lagun diezaieke umetxoei beren berbeta sortzen, ahotik ateratzen dituzten soinuak artikulatzen eta hitzak eta esaldiak moldatzen.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Ez da guraso guztien gogoko hizkera izaten, ezta hurrik ere, baina iritziak iritzi, haurrak 6-14 hilabete dituen bitartean erabiltzen da, erabiltzen denetan. Badirudi 6-8 hilabete dituztenean ohartzen direla euren ahotsaz eta orduan hasten direla zezelkatze hutsetik hitzak osatzera pasatzen. Prozesu natural horretan, mintzatzen hasten denean heldu ohi zaio haurra hizkuntz kode formalerantz bideratzeko faseari, ordura arte erabilitako haur-hizkera poliki-poliki baztertuz.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Euskal Herri osoan erabili izan da haur-hizkera, betiere leku bakoitzean ezaugarri formal propioak –eta zenbaitetan, beste lekuetakoekin konparatuta, oso desberdinak– hartzen dituela.

Oro har, bi motatako formak bereiz daitezke haur-hizkeran: berezkotzat har daitezkeenak (hiztegian agertzerik duten hitzak, gehienbat) eta nagusion hizkera formalaren moldaketa direnak (egokitzapen fonetikoak, morfologikoak…). Berezi edo berezko diren hitzak gutxi izaten dira eta haurren unean uneko behar handienei erantzutea baino ez dute bilatzen. Haien artean maiz agertzen dira silaba baten errepikapenaz osatutakoak: koko, pipi, mama, txetxe…

Hitz berezien urritasun hori ume txikien ahalmenak sortzen edota egokitzen dituen forma xinpletuekin osatzen eta aberasten da eskuarki, berdin kontsonante-multzoen bakantzearekin (falta > fata, apurtu > aputu, arrain > alain…), nola jolas onomatopeikoen areagotzearekin. Erantsi beharrik ez dago nagusiek ere lagun dezaketela umeen “sormen” hori sustatzen, haiekin aritzean uler ditzaketen forma eta formatu erraztu berriak aurkeztuz. Ildo horretakoa izan da luzaroan, adibidez, jadanik erlojua adierazteko zaharkitua geratu den tik-tak delakoa.

Gogoratu beharrekoa da, azkenik, hitz hauetako gehienek ez dutela artikulurik onartzen (nun da txetxe?, eta ez *txetxea, *txetxie). Bada, ordea, nagusien ohiturengatik ziur asko, artikulua har dezakeenik ere (popota gurosu?).

∞∞∞∞∞∞∞∞

Erabilerari dagokionez, halere, antzeko ezaugarriak atzematen dira haur-hizkera guztietan: mintzatze argia eta zuzena, ondo egituratua eta hobeto ahoskatua, ohikoa baino erritmo motelagoa, esaldi laburrak, sinpleak eta ulerterrazak, mezu erredundanteak, aditz laguntzaileak ezabatzeko joera (amamak eosi eta zuk aputu), tonu-erregistro zorrotzagoak eta musikalagoak, goxotasunaren adierazgarria den bustiduraren ugaltzea (a[i]ttitte, maittie, politte…), atzizki txikigarrien erabilera (amatxo, kuttuntxue…), etab.

Umeekin hitz egiteko orduan, garrantzi handiko tokia hartzen dute emozioek (gogo-egoerak, aldarteak, umoreak), keinuek eta mugimenduek (gauzak adierazi, erakutsi…) eta alaitasunak eta irribarretxoek, azken batean, kostata egin beharko duen ariketa batera –hitz egitera eta komunikatzera, hain zuzen– gonbidatzen ari gara umetxoa eta erakargarri bilakatu behar zaio hizkuntz jolasa.

Ez da ahaztu behar, bestalde, mintzatzeko egoera desberdinak eskaini behar zaizkiola umeari egunean zehar (bizimodu normalarekin lotuak, giza-harremanekin uztartuak…), eta, behin solasean-edo ari dela, egoeraz jabetzeko eta erantzuteko behar beste denbora utzi behar zaiola eta, ahal dela, haren hitz-jarduna sustatuz eta moztu gabe jokatu behar dela.

Kategoriak Euskara gurean | Utzi iruzkina

Aramaioko Parke Eolikoa: kostua, etekinak, zergak

Data: 2023-03-21 Egilea: belamendi

Parke Eoliko baten eraikuntzaren kostua aurreikustean, milioi bat euro kalkulatzen da ekoitziko duen Megawat bakoitzeko. Aramaioko Parkearen lehen estimazioa, hortaz, 60 bat milioi eurokoa izango litzateke, baldin eta Statkraftek iragarri duen 60,4 MWeko potentzia ematen bazaio. Horrelakoetan, dena den, ezin ahaztu daiteke moldaketak gerta daitezkeela obrak eta aerosorgailuak jartzeko orduan, kostuak berretuz.

Nolanahi ere, handiak izan arren, gainkostuek ez liokete enpresa honi buruhauste larregirik ekarriko, norvegiar Estatuarena den heinean ez baitu atzean interes-ordainketarik xurgatuko dion banka pribaturik izango.

Beraz, behin aerosorgailuak lanean hasita, ez luke 10-12 urte baino gehiago beharko inbertitutako dirua zeharo berreskuratzeko. Kontuan hartu behar dira, orobat, energia berriztagarrien garapenerako europar funtsetatik eta bestetatik iritsiko zaizkion diru-laguntzak. Ildo horretan, Next Generation EU izeneko programa da enpresa hauek guztiek ikusmiran jarria duten diru-iturria: 2026ra arte 160.000 milioi euroko funtsak hain zuzen, haietatik % 37 trantsizio energetikorako erreserbatuak eta jaso ondoren itzuli behar ez direnak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Statkraften etekinak, bada, garbiak izango lirateke aerosorgailuen bizitza aktiboaren bi herenetan gutxienez.

Kenketa ñimiñoren bat eginda (zergak eta mantentze-lanak, batik bat), hiruko erregela egitea eta urtez urteko energia-prezioen igoerak batzea besterik ez da behar Aramaioko haizeek oparituko diotena irudikatzeko.

Seguru asko, horrek islatzen du ongien enpresa elektriko hauen altruismo eta funtzio sozioekologikoaren oinarria.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Baina badaezpada ere, hona hemen adibide bat eszeptiko samarrak direnek enpresa horietan guztietan sortu den energia berriztagarriekiko “bokazio publikoa” eta atxikimendua baloratu ahal ditzaten.

2030 urterako, Espainiako gobernuak 60.000 MW ekoiztea zeukan aurreikusita energia berriztagarrietan. Hartarako kaleratu zuen PERTE (Proyecto Estratégico para la Recuperación y Transformación Económica de Energías Renovables, Hidrógeno Renovable y Almacenamiento) izeneko proiektuaren bitartez, 6.900 milioi euroko diru-laguntza publikoak prestatu zituen espero zuen 9.500 milioiko inbertsio pribatuari sustagarri gisa emateko.

Egin zitekeen inbertsio biribila ikusita, 150.000 MW ekoizteko proiektu-eskabideak aurkeztu ziren 2022ko hasiera baino lehen: 467 proiektu fotovoltaiko, 211 proiektu eoliko eta 11 proiektu hibrido. Guztira, gobernuak aurreikusitako potentzia baino bi bider luze gehiago.

Horrek, noski, administrazioaren saturazioa eta proiektuen ebaluazioen atzerapena ekarri zituen ondoriotzat, eta batez ere prozedura arretatsuagoa eta luzeagoa eskatzen zuen Ingurumenarekiko Inpaktuaren Ebaluazioarena. Ezaguna denez, handik urtebete eskasera 50 MW baino gutxiagoko parkeentzat bakarrik bilakatu zen derrigorrezko Ebaluazio hori.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Honatx, azkenik, estatu espainiarreko Parke Eolikoek Udalerriei ordaindu behar izaten dizkieten hiru zerga-motak:

1. – Eraikuntza, Instalazio eta Obren gaineko zerga (EIOZ). Parkearen eraikuntzaren kostuaren gaineko % 3 eta % 5 bitarteko portzentajea izan ohi da eskuarki. Aurrenik, aurrekontuaren gaineko likidazioa egiten da lizentzia jaso edo lanak hasi ondoren; behin betiko likidazioa, berriz, obrak bukatutakoan.

2. – Ekonomi Jardueren gaineko zerga (EJZ). Ekoitzitako energiaren salmentaren gainekoa da eta urteroko diru-iturria izan ohi da.

3. – Ezaugarri Berezietako Ondasun Higiezinen gaineko zerga (EBOHZ). Aktibo finkoen gaineko zerga aldakor hau urtero jasoko luke Udalerriak.

EIOZ delako zerga dela eta, diru-kopuru mordoxka izan liteke Eskoriatza eta Aramaioko Udalerriek hasieran bertan jaso lezaketena. Parke Eolikoak sorraraziko dituen arazoak eta eragozpenak lausotzen hasteko adina.

Kategoriak Aerosorgailuak | Utzi iruzkina

Putreak Belamendin?

Data: 2023-03-15 Egilea: belamendi

Adiskide batek bere blogean “Sokratesen profezia” gisa kaleratu duen azken post laburra pasatu dio Belamendiko jendeari:

Ziur egon zaitezte, atenastarrok: behiala politikan sartu izan banintz, aspaldi nintzatekeen eraila. […] eta egia diot, zeren eta ez baita bizitza gorde dezakeen inor baldin zuen aurka edo beste edozein herriren aurka zintzoki jokatzen badu edota saiatu egiten bada bere herrian bidegabekeriak edo legez kontrakoak eragozten.

Ez diegu arreta larregirik jarri Sokratesek esan omen zituenei, adiskideak, belamenditarron egonarria frogatzeko edo, beti igortzen baitizkigu kaleratzen dituen apotegmarik ilunenak eta beldurgarrienak. Alabaina, oraingoan bereziki azpimarratu digu gaur egun ere gertatu ohi direla horrelakoak eta erne ibiltzeko, otoi.

Esajeratu hutsa dela erantzun diogu jarraian, eta bizitza beste modu batez eta dramatismorik gabe hartu beharko lukeela aholkatu. Baina badakigu ez digula kasurik egingo, oso gogokoa baitu esku beltzak, konfabulazioak eta konjura gorriak nonahi daudela sinestea.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Gaurkoan, horratik, zer pentsa eman digu guk kasualitate hutsari egotzi nahi geniokeen kontu batek. Izan ere, Belamendin kaleratutako azken mezuan arazo bat gertatu bide da bertan jarritako esteka bat dela medio. Honela dio a posteriori akastun suertatutako pasarteak:

[…] era berezian gogoratu behar da Gobernu espainiarrak –hemengo alderdi abertzaleen aldeko bozkekin– bertan behera utzi zuela duela bi hilabete (abenduaren 28aren bezperan, hain zuzen) ordura arte ezinbestekoa zen Ingurumenarekiko Inpaktuaren Ebaluazioa (20/2022 Errege Lege-Dekretua).

Inor gutxi ohartu bada ere, zeharo desagertu da nabarmendutako estekaren bitartez lortu ahal zen bozken inguruko informazioa. Edo bestela esanda, dagoeneko esteka haren bidez inork ezin ditu ikusi Espainiako Kongresuak zabalik eta guztiontzat eskuragarri utziak zituen bozketari buruzko zehaztapenak (nork zer bozkatu zuen esaten zutenak, alegia). Orain ondoko mezu hau baino ez zaio azaltzen kuxkuxean dabilenari: 

Not Found. The requested URL /webpublica/opendata/votaciones/Leg14/Sesion230/20230124/ Votacion001/VOT_20230124203528.pdf was not found on this server.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Eta horrekin nahikorik izango ez bagenu bezala, Belamendik eta beste hainbatek hondatuta izan dute bloga arrazoi misteriotsuren bategatik, konpontzeko ezer egin ezinik gainera. Gaur arte.

Bizitzan suertatzen diren kasualitateak, pentsatu dugu geure baitan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Adiskideak esku beltza ikusi nahi izan du bertan halere, eta horrelaxe adierazi digu:

–Inozo hutsek zarie! Datuen ezabatze horrek beste zerbait esan gure jok, holako estekak ez dittuk-eta kasualidadez borretan! Etxaukat bape zalantzaik: urduri jarri dozuen putreren bat edo beste jabik horren ostien. Ikusikozue!

Ondo dakigun arren gure adiskidearen hizkeran saiak eta putreak guztiz desberdinak direna –saiak eder eta miresgarri; putreak, aldiz, ustel eta kirats-urrindu–, ez diogu jaramonik egin nahi izan, eta kendutako informazioa berriro jarriko dugula Belamendin erantsi diogu segidan.

Zeren eta, datu horiek Espainiar Parlamentuak berak jarri zituenean sarean jendeak ikusi, ezagutu eta eskura izan zitzan, argi ematen ari zen aditzera ez zegoela –eta ez dagoela– inolako eragozpenik orduko bozketa-orria nahi bezainbat eta nahi bezala hedarazteko eta ezagutzera emateko. Eta horixe egitea pentsatu dugu.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Honatx, bada, ezabatuta geratu den helbidetik jasoa, aipatutako Lege Dekretua alde zein kontra bozkatu zutenen orrialdearen kopia: 20/2022 Errege Lege Dekretua. 

Esku beltzik ez dagoela sinetsita eta informazio guztia baliagarria izan dakigukeelakoan

Kategoriak Hizka-mizka | Utzi iruzkina

Aramaioko Parke Eolikoa: lizentziak eta baimenak aterpe

Data: 2023-02-27 Egilea: belamendi
75 metroko pala (Aramaion jarriko omen direnak bezalakoxea)

Ganborraldeko Parke Eolikoa burutzeko lizentziek nekez emango diote buruhausterik Statkraft enpresa norvegiarrari.

Zalantzarik gabe, Aramaioko Udalak eman behar duen baimena da Parke Eolikoa eraikitzeari ekiteko azken giltza. Horrekin, teorian behintzat, jadanik herritarren gehiengo kualifikatua denaren nahia eta ahotsa islatu beharko lituzke Udalak, haien zerbitzurako osatua izan baita eta haiek guztiek jasan beharko dituzte obrak, azpiegiturak, garraioak eta bestelakoak… hogeita hamar urtez, gutxienik. Eta askoz urte gehiago baldin eta epe horren amaieran Parkea birpotentziatzen edota birgaitzen bada.

Gainerako lizentziak eta agiriak direla eta, ezaguna da une honetan ia automatikoki luzatzen direla administrazioetan energia berriztagarrien ekoizpenerako proiektu erraldoien aldeko baimen guztiak.

Energia eolikoaren kasuan, errazak eta azkarrak dira Ministerioei eta Eusko Jaurlaritzari dagozkien tramitazioak, Estatuko eta EAEko energia-planifikazioetako kume kuttunena baita aerosorgailuen bidezko ekoizpena. Ildo horretakoa da, esate baterako, Energia Berriztagarrirako Instalazio-ziurtagiria, besteren artean diru-sari publiko bereziak jasotzera iristeko balio duena, energia-produkzioa dela bide. 

Nabarmen azpimarratzekoa da, aldi berean, Parke Eoliko erraldoiak Onura Publikoko Proiektutzat izendatuak izateko eskaintzen den erraztasuna. Ez da ahaztu behar izendapen horrek, besteak beste, lurraldeen espropiazio eta desjabetzetarako bidea irekitzen diola enpresa eolikoari eta ohikoa dela aukera horretaz baliatzea lurren jabeek uko egiten dietenean enpresak planteatutako negoziazioetan parte hartzeari edota baldintzak eta diru-ordainketak –normalean ziztrin samarrak, bidenabar esanda– onartzeari.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Parke Eolikoak eraikitzeko tramitazio administratiboen erraztasunari buruz ari garela, era berezian gogoratu behar da Gobernu espainiarrak –hemengo alderdi abertzaleen aldeko bozkekin– bertan behera utzi zuela duela bi hilabete (abenduaren 28aren bezperan, hain zuzen) ordura arte ezinbestekoa zen Ingurumenarekiko Inpaktuaren Ebaluazioa (20/2022 Errege Lege-Dekretua). Zail bada ere ulertzen, aurrerantzean Erkidegoetan bertan aurkeztuko diren proiektuei bakarrik eskatuko zaie Ebaluazio hori; ingurumenean askoz ere inpaktu txikiago duten 50 MW baino gutxiagoko proiektuei, alegia.

Erabaki horrek, erantsi beharrik ez dago, baimentze lasterrak eta eragozpenik gabekoak ekarriko dizkie Aramaiokoa bezalako Parkeei, 50 MW baino gehiagokoak baitira. 

Ezkerreko alderdiek ere adostutako erabaki horrek, aldi berean, kendu egin die herritarrei bizimodua zeharo alda diezaieketen megaproiektuen azterketan, balorazioan eta onartze-prozesuetan parte hartzeko aukera oro. Demokraziaren paradoxak, nonbait (ikus Ingurumenarekiko Inpaktuaren Ebaluaziorako Elkarteak kaleratutako idazkia).

Hori dela eta, Aramaioko Parke Eolikoari (60,4 MW), bat-batean, bete-betean egokitu zaio –edo tokatu?– lege-dekretu horren ondoreaz gozatzea. 

Susmatzekoa da, horratik, Statkraftek eta gure alderdi politikoek lehendik zekitela Ingurumenarekiko Inpaktuaren Ebaluazio hori desagertzear zegoena. Norvegiarrek Aramaion azaroan eskainitako “gardentasun”-batzarra baino askoz lehenagotik. 

Kategoriak Aerosorgailuak | Etiketak | Utzi iruzkina

Ustezko zehaztapenak Aramaioko Parke Eolikoaz

Data: 2023-02-23 Egilea: belamendi

Berezko ei duen gardentasun-politikari segituz, Statkraftek oraindik ez du Aramaioko Parke Eolikoaren berri zehatz gehiagorik argitaratu. Informazio eta balorazio gehienak, beraz, han-hemen azaldutako datuetan baino ezin dira oinarritu.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Ezagutzen diren planoen arabera, Parke Eolikoa paralelogramo baten formarekin irudikatua dago (5.000 metroko luzera eta 1.800 metroko zabalera) eta 900 hektarea inguruko lur-hedadura “birtual” hartuko du. “Birtual” hitza esatean, argi izan behar da ez garela irudikoa bezalako lurralde lau batez ari, esparru menditsu batez baizik, eta planimetria-kontutan sartu gabe ere, Parkearen hedadura erreala –UTM Proiekzioak ezin erakutsi ditzakeen erliebe-azaleraren gorabeherak tarteko– askoz handiagoa izango dela, izatez.

Irudian agertzen denaren arabera, enpresa norvegiarrak Parkearen erdialdean kokatu nahi ditu zortzi aerosorgailuak (Eskoriatzakoa barne), ekialdetik mendebalderaino doan mendi-lerroan (haien arteko bideak berdez margotuta planoan). 

60,4 MWko potentziakoa (157,3 GWh/urteko), teorian 30 bat urte irauteko pentsatua dute Parkea, nahiz eta, epe horren amaieran, “birgaitu” eta egokitu ahal izango duten, beste hainbat urtez ekoizten jarrai dezan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Agerikoa da bi lurralde-mota bereiziko direla Parke Eolikoaren erdigunean eta, ondorioz, ekonomikoki ere bi tratamendu desberdin egokituko zaizkiela: alde batetik, aerosorgailuak jasoko dituzten esparruak daude eta, bestetik, bideak, pistak, zangak eta bestelako obrak jasan beharko dituztenak. 

Espropiaziorik edo salmentarik gertatzen ez bada behintzat, aurreneko lurren jabeei alokatze-saria ordainduko die Statkraftek urtero, diru dexente normalean. 

Gainerako azpiegitura (pistak, zangak…) jasan beharko duten jabeek eta babes-eremutzat har daitezkeen lurren jabeek, berriz, konpentsazio ekonomiko bakarra jasoko dute sortutako kalteengatik eta igarotze-zortasunagatik. Horretaz gainera, gauza ziurra da Statkraftek jabe horien konpromisoa exijituko duela lur horietan bestelako enpresen aerosorgailurik, eraikuntzarik, dorrerik edota trabarik kokatzen utzi ez dezaten.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Parke Eolikotik kanpo egon arren, azken horien antzeko kasua izango da argindarra Abadiñoraino eraman ahal izateko dorreak jartzeko erabiliko diren lurraldeen jabeena. Gehienetan landa-lurra izaten da horretarako baliatzen dena eta jabeek behin bakarrik jasotzen dute konpentsazioa.

132 Kv-ko linea elektrikoa (Aramaio-Abadiño), urdinez

Hori bai, 132 Kv-ko hariteria elektrikoa izango denez, dorre garaiak egokituko zaizkie argindarraren ibilbidea ziurtatzeko (sei-zazpi pisuko etxea baino altuagoak, oro har), eta linea guztiaren azpian 20 metroko zabalera izango duen zortasun-eremu bat utzi beharko dute beti erabilgarri. Zabalera horretan ezin izaten da zuhaitzik landatu, jakina.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Energia eolikoaren historiak erakusten duenez, probabilitateen artean sartzen da Statkraft dagoeneko lur batzuen jabeekin negoziatzen ibiltzea, batez ere aerosorgailuen kokagune izango direnen jabeekin egindako akordioak asko erraztuko lukeelako gero administrazioen baimenik zailenak ere eskuratzea.

Kategoriak Aerosorgailuak | Etiketak | Utzi iruzkina

Ongi eTourri, Mister Marshall!

Data: 2023-02-15 Egilea: belamendi

 

Gauza ezaguna da toki guztietan daudela tabu diren gaiak, ukitu ezinezko –edo arriskutsu, bederen– bihurtzen direnak jendearen sentiberatasuna medio. Horietako bat da gurean txirrindularitzarena, euskal munduan ez baitago kirol hori, praktikatzen duelako edo ikustea gustatzen zaiolako, maitatzen ez duenik, gu geu tarteko garelarik. Alor horretan, maiseaketa txikienak ere inoizko odol-berotze handienak ekarri ohi ditu zaleen artean. Zer esanik ez kirola eta politika nahasten badira solasaldian! Orduan dira zinak, minak, herrak eta buruhauste guztiak!

Ez dugu, baina, hemen horrelako surik hauspotzeko asmorik, nahiz eta pare bat gauza esan nahi genukeen “Bienvenue Monsieur le Tour” kanpainari buruz. Beldur gara, halaz ere, ez ote diren kirola eta politika uste baino gehiago korapilatuko.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Kanpainaren izen ofiziala, Eusko Jaurlaritzak berak jarri bide diona, “Ongi eTOURri!” da eta, antza denez, 136 egun eta makina bat ordu, minutu eta segundo –zehatz-mehatz kalkulatuta ematen zaizkigu guztiak web-orrian– falta dira oraindik haren etorrerarako.

Izan ere, Frantziako Tourra dela eta, aurten Euskal Autonomia Erkidegoan antolatu dute lehen aldiz aurreneko hiru etapen ikuskizuna eta, ondorioz, hainbat hilabetez luzatuko den festaldia prestatu da hiru lurraldeotan barrena ospatzeko. Eta, aurrekontu publikoak aurrekontu, nolako festaldia! Informatu gabe datorrenak erraz asko pentsa dezake Euskal Jai Nazionala izango dela oraingo hau: “Bizitour jaiak” han-hemen, zikloturisten lasterketak eta martxak Gasteizen eta Donostian, “Tour Eguna”-k Basaurin, Getxon, Barakaldon, Gernikan, Bilbon eta auskalo non gehiago, Frantziako Tourraren Fan Park bat hor nonbait, zaleok Grand Départ Pays Basque 2023az gozatu ahal izan dezagun… 

Eta ikuskizuna behar den mailakoa izan dadin, Barakaldoko Bilbao Exhibition Centren izango dira informazio bulegoa eta prentsa-gunea, eta Tourraren garaikurra hara eta hona ibiliko da hiru egunotan: Donostiako Kursaalean, Zornotzako kaleetan zehar, Bilboko Guggenheim Museoan… Ikaragarria!

Horixe Mr. Marshall frantsesak ekarriko omen duena. Oihuka eta errepika bedi, bada, web-orri ofizialean ezarritako aldarri zorionekoa: ¡Vive le Tour! 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Azpimarratu behar da, bestalde, gure agintariek inoiz egin ez dutena egin dezatela lortuko duela Monsieur le Tourrek: EAE osoa mobilizatzea. Hau da, komunitate autonomoa jai-giroan murgiltzea eta, zeharo harrigarria dena, baita Tourrak segituko duen ibilbidea ikurrinaz betetzea ere!

Alegia, Aberri Egunetan ere egin ez dutena egin dezatela lortuko da azkenean, haiei inoiz ez baitzaie bururatzen abagune aproposa izan daitekeela Aberriaren Egunaren aitzakia euskaldunon sinbolorik esanguratsuena etxe-balkoietan eta kaleetatik zehar ipintzeko. Bide batez: ba al daki inork noiz izango den aurtengo Aberri Eguna?

∞∞∞∞∞∞∞∞

Esan bezala, Tourra hemen izan bitartean ikurrina kalera ateratzea eskatuko zaie herritarrei, eta “Euskadiko txoko guztietara helaraztea”. Batik bat, erantsi liteke jarraian, frantses kamerak eta helikopteroak ibiliko diren lekuetara helarazi.

Errepideak eta kaleak, hortaz, zuri-gorri-berdez tindatuak.

Ikusgarria bezain hunkigarria, zinez, paisaia!

Hamaika koloreko suge biziak nonahi: odol gorrikoak beheko partaideen bihotzetan; odol hotzekoak goitik ikusita. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Ondo pentsaka hasita, lasaitasun soziala hedatzeko eta bermatzeko moduko ekimena ere izan liteke Tourraldia, zeren eta nori burura ote lekioke horrelako ekimen koloretsu, alai eta internazional baten erdian inolako protesta erregionalistarik antolatzea edota bide-bazterretan iskanbilarik sortzea? Nola hasiko inor arazo nazionala, independentzia-erreferendumarena, euskararen normalkuntzarena, etxebizitzena, ingurugiroarena, alternatiba energetikoena, pobreziarena, hipotekena, bizitzaren garestitzearena eta beste aipatzen Unibertso unibertsal guztia honantz begira dagoenean?

Zalantzarik egon ez dadin, eta jadanik ohartu ez denik baldin bada gure artean, nabarmen azpimarratua utzi dute zein den hainbeste ahalegin eta ekimenen xedea: festaldiaren bitartez, Euskal Herriaren atal honen proiekzio internazionala lortu nahi da. Alegia, mundu guztiak mapan kokatzen ikas dezan Euskal Autonomia Erkidegoa.

Jakina, nabarmen argiturik egon ez arren, erraz ondoriozta daitezke barnerarazi eta, aldi berean, mundurarazi nahi dizkiguten beste hainbat mezu:

Lehendabizi, Herri lasai, baketsu eta erakargarria garela erakutsi nahi zaio talentuak eta inbertsioak ekar litzakeen mundu zibilizatuari. 

Bigarrenik, gure kultur ekarpen handiena, gasterobipedo zintzo gisara, hizkuntz langarik jartzen ez duten mihi, aho-sabai eta gilborrean oinarritzen dugula zabaldu nahi da Unibertsoan. 

Eta hirugarrenik, oso harrera-herri egokia garela erakutsi nahi zaio horretaz guztiaz baliatu nahi eta ahal duen orori.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Halabeharrez edo, hauteskunde garaiarekin ere kointziditzen du Tourraren etorrerarako prestakuntza-aldiak. Horrek, noski, bertakoago agertzeko aukera eskainiko die horrelatsu agertu nahi duten alderdi eta hautagaiei, eta baten bati, agian, abertzaleago azaltzekoa ere bai.

Kanpaina-zati bat behintzat eginda gera daiteke horrela, batez ere Tourreko argazkietan gehien ateratzeko bertutea dutenentzat.

Ordura arteko hilabeteetan zehar, txirrindularitza-proba herrikoien prestakuntzek, banderatxo-erakustaldi hunkigarrien antolamenduek, Euskaraldiaren antzik-edo izan nahiko luketen belarriluze eta muturmotzen antolatze-lanek eta bestek beteko dute politikak eta kirolak nahasterik onartzen ez dutela sinesten dutenen denbora eta gogo tolesgabea.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Eta hori guztia frantsesez baino ez dakien Monsieur le Tour adiskideari esker. 

Egia esan, ezin espero daiteke gehiagorik harengandik, ez behintzat hizkuntza propioa ei dugun gaztelania erabiltzetik harago joango denik. Gehienez ere, euskarazko esaldiren bat, apika, bozgorailuak erabiltzean eta propaganda kaleratzean.

Edo akaso euskaldun bilakatuko zaigu Monsieur le Tour?

Jainko-jainkosei nahi dakiela!

Kategoriak Hizka-mizka | Etiketak | Utzi iruzkina

Haize-errotak eta hegazkinak: beste arrisku bat Aramaion?

Data: 2023-02-13 Egilea: belamendi

Gauza jakina da Aramaioko zeru aldea, hegazkinen ohiko ibilbidea izateaz gainera, Forondako aireportuaren funtsezko ziurtasun-luzapena ere badela. Hori dela eta, gure haranaren gain-gainetik igarotzen dira Forondatik abiatutako hegazkinak eta baita hara doazenak ere, batzuk gora egiten eta urruntzen eta beste batzuk, berriz, hurbiltze-maniobrak egiten eta poliki-poliki jaisten .  

Hartara, bereziki errespetatu beharrekoak diren esparru desberdinak –envolventeak– mugatzen zaizkie hegazkinei zeru aldean, hegaldien ziurtasuna albait ongien bermatua gera dadin.

Halabeharrez edo, horretarako aurreikusita dauden esparru edo ingurune guztiak egokitzen zaizkio Aramaiori. Hiru hauek, hain zuzen: Aireontzien Operazio-zortasunen Ingurunea deiturikoa, Precision approach path indicator (“PAPI”) izeneko Aireontzien Operazio-zortasunen Ingurunea eta, hirugarrenik, Aerodromoari eta sistema erradioelektrikoei dagozkien zortasunen Ingurunea.

Forondako aireportuak eragindako zortasun-inguruneak

Horrek, agerikoa da, ez dio inolako onurarik ekartzen herriari, alderantziz baizik, hegazkinak gora eta behera ibiltzean, handik datorkion guztia zarata eta ikusten ez den kutsadura baita. Eta arriskua, kristalezko autopista baten azpian bizitzearen pareko arriskua nonbait.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Litezkeen arrisku horien aurretikoa izan zen, adibidez, Iberdrolaren eta Eusko Jaurlaritzaren Aixeindar enpresak Jarindoko haizea neurtzeko jarri nahi izan zuen dorrearen kasua.

Duela zazpi bat hilabete, Espainiako Sustapen Ministerioak dorrea jartzeko baimena ukatu zion Aixeindar enpresa publiko-pribatuari, nonbait AESA eta AENA erakundeen iritziz arrisku latza ekar ziezaiekeelako dorrearen garaierak (86 metro luze zen) hegazkinei. AENAk zioenez, jarriz gero, dorre hori 970 metroko kotaraino iritsiko zen eta inguru hartan 895 metrorainokoa baino ezin zen onartu.

Badirudi, beraz, Statkraftek ere begiratu bat eman beharko diela zerualdeko Ingurune horiei aerosorgailuak eraikitzean, batez ere, “PAPI” izeneko Aireontzien Operazio-zortasunen Inguruneari, horrexek mugatzen baitu tramankulu eolikoek har dezaketen garaiera.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Ezaguna da Statkraftek ez duela oraindik argitu bere weborrian zein koordenadatan kokatuko dituen aerosorgailuak (“en estos momentos nos encontramos estudiando muy cuidadosamente la ubicación exacta de cada uno de los ocho aerogeneradores del proyecto”). Alabaina, Aramaioko Udaletxean urte-amaiera baino lehen jakinarazi zuen zein izango ziren haize-erroten kokaleku zehatzak, haien arteko konexio-bideak, kontrolgune nagusia, hustutze-azpiestazioa, etab.: 

Ganborraldeko parke eolikoa (2022/08ko planoa)
Parkearen eta aerosorgailuen balizko koordenadak (2022/08ko planoa)

∞∞∞∞∞∞∞∞

Kontraesanak kontraesan, egia da Udaletxean aurkeztutako dokumentazioa erraz asko izan zitekeela tramitazio administratiboari ekiteko paper hutsal bat, aurrerago aldatu nahi izango zutena. Baina hala ez balitz, “PAPI” izeneko Operazio-zortasunen Ingurunearekin talkan suerta litezke hainbat haize-errota.

Izan ere, proiektuan azaldu bezala, haize-erroten kokapen-puntuak 680-730 metroko garaierako muinotan jarriko balituzte eta, publikoki iragarri zuten legez, aerosorgailuen garaiera 200 metrotik gorakoa baldin bada, “PAPI”-k hegazkinen ziurtasunerako ezarrita dituen kotak haustetik hurbilegi geratuko lirateke aerosorgailuak, horrek ekar lezakeen istripu-arrisku larriarekin. Esate baterako, Ilunpeko (710 m.) eta Otatzako (719 m.) aerosorgailuak (ITS-01 eta ITS-03, hurrenez hurren) ezin gaindituzko langa duten 990 metroko kotaraino iritsiko lirateke.

Hurbiltze-mugak (garaiera, metrotan emana, urdinez; malda: 1,50º)

∞∞∞∞∞∞∞∞

Ez dirudi Statkrafti aerosorgailu txikiagoak jartzea bururatuko zaionik, baina beti izango du muinoak eta mendi-lerro osoa hamar bat metro beheratzeko aukera, edo, zer arraio!, baita Aireontzien Operazio-zortasunen Ingurunea bera aldarazteko eta behar bezala “doitzeko” ere, tamaina horretako inbertsio ekonomikoek –60 milioi eurotik gorakoa– zailtasun larregirik gabe irauli baititzakete edonongo Lurralde Planak, Parke Naturalen babeserako legeak eta behar den guztia.

Baina bai, Statkraftek begiraturen bat behintzat eman beharko dio “PAPI”-ri, gauzak aurrera aterako baditu.

Kategoriak Aerosorgailuak | Etiketak | Utzi iruzkina