Ezaguna denez, aerosorgailuek eta plaka fotoboltaikoek argindarra sortzen dute, elektrizitate hutsa, alegia. Eta hori da, eskuarki, oinezko garenok energia berriztagarrien ikusmiran izan ohi duguna. Alabaina, elektrifikazio hutsak ez du balio askoz pisu ekonomiko gehiagokoak diren bestelako energia-premiak asetzeko. Izan ere, badira hainbat eta hainbat arlo non elektrizitatea ez da nahikoa edo ez du aparteko baliorik. Industria-arloko berotze handiko prozesuak bezalakoak, adibidez, ez dira elektrifikagarriak. Eta berdin gertatzen da garraioen esparruan, non hegazkinak, itsasontziak, lehorreko garraio eta makineria astuna (kamioiak, traktoreak…) ez diren elektrifikagarri.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Guztiarekin ere, deskarbonizazioaren aitzakiarekin, etenik gabe ari dira gure inguruak elektrizitatea besterik ekoizten ez duten fotoboltaikoz eta aerosorgailuz betetzen. Eta horrela segituz gero, denbora laburrean gainera, behar baino askoz elektrizitate gehiago izango da. Baita gurean ere, Eusko Jaurlaritzaren Energia Planak ez baitu energetikoki irensgarri den toki bat bera ere bakean utziko.
Energiaren negozio erraldoi horretako interesatuenek, dena den, ongi pentsatua dute nora bideratu gainekoizpen izan daitekeen hori, hots, negozioa areagotzera eta, ahal delarik, next generationak eta beste ere eskuratzera. Betiere, noski, deskarbonizazioaren aitzakiarekin. Eta aitzakia diogu, zeren eta, energia fosilen ordezkatzeak eta nolabaiteko desazkunde-urratsek batera-edo etorri beharra dutela badirudi ere, bestela bide dute aurreikusia gure bizitza bideratzen dutenek:
Las últimas estimaciones de la Agencia Internacional de la Energía (AIE), publicadas a finales de 2019, prevén un aumento de la demanda energética global de entre un 25 y un 30 % hasta 2040, lo que en una economía dependiente del carbón y el petróleo significaría más CO2 y el agravamiento del cambio climático. Sin embargo, la descarbonización del planeta nos propone un mundo distinto para 2050: más accesible, eficiente y sostenible, e impulsado por energías limpias como el hidrógeno verde.
Horra hor, beraz, egoeraren argazkia: abian dugun hazkunde ekonomiko eta energetiko eskerga baretu eta egoera orekatu ordez, areagotuz joango den eskari energetikoari babesa eman eta deskarbonizazioaren mirakulua hidrogeno berdearen ekoizpen erraldoiaren eskuetan utzi.
Agerikoa da, bada, zein den planteatzen duten berriztagarriez baliatzeko estrategia: hidrogeno berdearen menpe jarri nahita “soberakin” bilakatuko den energia elektriko guztia, aurrerantzean huraxe ekoiztea izango baita helburua… eta negozioa.
Lehendabizi aerosorgailuak eta fotoboltaikoak, jarraian hidrogeno berdea.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Euskal Autonomia Erkidegoak bere proiektu propioa du garatua: BH2C. Hidrogenoaren Euskal Korridorea izenekoa. Petronor-Repsolek abiarazitako ekimen honek 77 erakunde biltzen ditu inguruan, presidenteordetza Eusko Jaurlaritzaren Energiaren Euskal Erakundea (EVE) delakoak daukalarik.
Ia 1.400 milioiko inbertsioa medio, 2024an hasiko da abian eta urtean 20.000 tona hidrogeno berde ekoiztea du xede.
Momentuz ez dute zehaztu zenbat tona izango diren bertan kontsumitzeko eta zenbat esportaziorako.
CEPSAk, berriz, argi iragarria du 2026an ekingo diola hidrogeno berdea Europara esportatzeari. 5.000 milioi euroko inbertsioarekin eta Andaluzian kokatuta, bi plantatan banatutako industria honek 300.000 tona hidrogeno berde ekoiztea espero du. Inguruko baliabide hidrikoak ikusita, uste izatekoa da itsas ura gatzgabetu beharko dutela aurrenik ekoizpen erraldoi hori lortzeko.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Hidrogeno berdea, oro har, funtsezko alternatiba da, energia berriztagarrien bidezko ekoizpena izateaz gainera, ez baitu CO2-rik igortzen airera. Damurik, hura lortzeko eta bideratzeko teknologia ahula eta heldu gabea da oraindik, eta gaur egun zaila da ekoizteko, kostu ekonomiko handikoa eta garraiatzeko ere eragozpen itzelak sorrarazten ditu. Iberdrolak berak aitortzen duen moduan,
El hidrógeno verde también tiene aspectos negativos que conviene recordar:
- Mayor coste: la energía procedente de fuentes renovables, claves para generar hidrógeno verde a través de la electrólisis, es más cara de generar, lo que a su vez encarece la obtención del hidrógeno.
- Mayor gasto energético: la producción del hidrógeno en general (berriztagarria ez den hidrogenoa, alegia) y del verde en particular requiere más energía que otros combustibles.
- Atención a la seguridad: el hidrógeno es un elemento muy volátil e inflamable, por lo que requiere unos requisitos de seguridad elevados para evitar fugas y explosiones.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Eta ziurtasun-arazoak ahaztu gabe ere (honatx France Hydrogène elkarteko Philippe Boucly lehendakariaren hitzak datorkeen hidrogeno-estazio eta hoditeriaren zabalkundearen aurrean: “Oso bektore energetiko arriskutsua da, baita profesionalek arreta eta ardura guztiak hartzen badituzte ere. Ezin da ezkutatu: hildakoak izango dira hidrogenoagatik”), zinez nabarmendu behar da garestia dela hidrogeno berdearen ekoizpena eta aurrerantzean ere ez dela berriztagarri ez diren energien bidezko hidrogeno-ekoizpena baino merkeago izango. Energiaren Nazioarteko Elkartearen (Asociación Internacional de la Energía) arabera,
En 2019 producir un kilo de hidrógeno verde (elektrizitate berriztagarriaren bidez ekoiztea) costaba entre 3,2 y 7,7 dólares, mientras que con gas oscilaba entre 0,7 y 2,1 y el carbón se situaba entre 1,9 y 2,6 dólares. Estiman que en 2060 los costes se habrán igualado por abajo –dependerá del precio de la electricidad– y también estará mucho más cerca por arriba (2,5 dólares con emisiones, 3,3 dólares el kilo de verde).
Ikus daitekeenez, hidrogeno berdearen kilo bakoitzaren prezioak gutxienez 0,8 dolar garestiago izaten jarraituko du gero ere, hau da, 2060tik aurrera.
Beste nonbaiten merketu beharko da kostua, hortaz, “lehiakor” izan dadin.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Baina ez da, ez, merkeago eta errazago biltegiratze-lana ere, nahiz eta teorian likido moduan, solidoan edota gas gisa ere manipula daitekeen.
Likido modura, oso tenperatura baxuan gorde behar da, hidrogenoaren irakite-puntua -252,87º C-tan gertatzen baita.
Gas gisa egiteak toki gehiago eskatzen du eta presio altuko tratamendua (200-300 bar). Ohikoa da sakontasun handian egindako leize edota meategietan biltzea.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Sor ditzakeen arriskuak direla eta, presio altua jasan dezaketen edukiontzitan garraiatu behar da hidrogeno berdea. Ez da hori, baina, arazorik latzena, garraiatzea bera baizik. Eta adibide bat jar daiteke.
2020ko uztailean Bruselan Europar Batzordeak aurkeztutako Une stratégie de l’hydrogène pour une Europe climatiquement neutre txostenean adierazitakoaren arabera, 2030era bitartean hamaseina tonako ehun mila kamioi inguru jarri beharko lirateke hidrogenoaren garraiatze-lanetan Europar Batasunean. Batez beste, kamioi bakoitzari 160.000 km kalkulatuko balitzaizkio urteko, 900 km2-zabalera luketen plaka fotoboltaikoen ekoizpenaren parekoa beharko litzateke, edo, nahiago bada, 15 zentral nuklear klasikoren ekoizpena.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Gogoan izan behar da gaur egun oraindik gehien erabiltzen den hidrogenoa (hidrogeno grisa) ez dela berriztagarria, erregai fosilak behar direlako haren ekoizpenerako (ia % 99 ekoizten da metanoaren bitartez). Eta berdin esan liteke bestelako hidrogeno gehienei buruz.
Hidrogeno berdea dugu, bada, deskarbonizazioaren ikuspuntutik behintzat “itxaropena” lekarkigukeen bektore energetikoa, baina aipatu berri ditugun eragozpenekin betiere. Ez dira guztiak horratik, bai baitago bestelako eragozpenik ere, eta ez, tamalez, edozelakorik.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Hidrogeno berdearen ekoizpenaren gakoa ez datza eguzkia eta haizea bakarrik izatean, Iberdrolak bere propagandan dioen bezala (“Por viento y sol que no quede. España es uno de los países europeos con mayor radiación solar y por tanto recurso para el despliegue fotovoltaico, el de mayor potencial”). Alegia, hidrogenoa energia berriztagarri horien bitartez lor badaiteke ere, ura –ur geza– behar da elektrolisi-prozesuaren bitartez oxigenoa eta hidrogenoa banantzeko, eta, Iberdrolari esatea ahaztu egin zaion arren, estatu espainiarra ez da uretan –nola esan?– aberatsegia, besteak beste, erremediorik gabeko desertifikazio-prozesu latzean murgilduta dagoelako aspaldidanik.
Eta ahaztu egin zaio hori esatea, edonork dakien arren Castilla-La Manchan Hidrogeno Berdearen Cluster edo enpresa-taldeko burua Iberdrola bera dela eta Hidrogenoaren Zentro Nazionaltzat duten Puertollano herrian (Energiaren Hiria ere deitua) Europako azpiegiturarik handiena duela industria-erabilpenerako hidrogeno berdea ekoizteko.
Hori bai: fotoelektrokatalisi-teknologia aurreratuenerako eguzki faltarik izango ez badute ere, inor ez omen da ohartu eskas samarra dutela hidrogeno berdea sortzeko ezinbestekoa den ura –ura bai–, nahiz eta dagoeneko ongi ikasia duten teknologia berrienekin ere kilo bat hidrogeno berde sortzeko 10 litro ur behar dituztela.
Zeinahi ere den kontsumoa, Montoro urtegia dute Puertollanoko biztanleek ur-hornidurarako biltegia. Industria petrokimiko guztia ere urtegi beretik elikatzen da.
Kontua –eta arazoa– da urtegiak 105 hm3-ko edukiera duela, eta azken hamar urteotan 80 hm3 ur izan duela batez beste ekainaren azken astean (edukiera guztiaren % 77,05). 2022an, ordea, 50 hm3 (% 47,62) baino ez zuen izan ekaineko aste horretan, eta 2023an 33 hm3 (% 31,43). Une honetan (2023.07.05) 31,77 hm3 besterik ez du, eta, antza denez, beherantza doa gupidarik gabe.
Erritmo horrekin zaila izan liteke, hortaz, hidrogeno berde askorik ekoiztea…, ez bada –beranduegi etor liteke hori ere– inguruetako ibai handiren bateko isuria husten doan urtegirantz bideratzen.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Espainian ez, baina urarekin zerikusia duen antzeko arazo larri batez ohartu da oraintsu Estatu Batuetako lehendakaria ere.
Reuters agentziak kaleratu duenez (2023/07/03), Biden-en administrazioak ez daki nola aurre egin Texas-eko Corpus Christi herrian aurreikusia zuten hidrogeno berdea ekoizteko proiektuari. Izan ere, proiektua Mexikoko golkoan kokatuta egonik, itsasoko ura baliatzea zuten ikusmiran, hango lurrak urtetako lehortea jasaten ari baitira. Zoritxarrez, itsas ura gatzgabetzeko nahitaezko diren araztegien kostua ikaragarri garestia da eta, ingurunea eta arrantza-ekonomia hondatzeaz gainera, planta horiek behar duten energia-kopurua ere itzela da, eta garestia, oso.
Baina krisiaren hasiera baizik ez dirudi horrek. Energia Sail estatubatuarrak hidrogeno berdea ekoizteko omen dituen 33 proiektuetatik laurdena (bederatzi, hain zuzen) ur-eskasia kezkagarria duten herrialdeetan aurreikusita ei daude (Texas, Kaliforniako hegoaldea, Kansas, Colorado eta Mexiko Berria).
Estatu espainiarrean bezalatsu, esan liteke, ez baitirudi Kataluniako Vall de L’Hidrogen proiektua eta Aragoiko Valle del Hidrógeno delakoa asko bereizten direnik Castilla-La Manchako Clúster del Hidrógenotik, hirurak kokatzen baitira egonkortasun hidriko gehiegirik ez duten lurraldeetan. Ahaztu gabe, noski, goraxeago aipatu den Europako handiena izan nahi duen Valle Andaluz del Hidrógeno Verde izeneko proiektua.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Horrenbestez, bistan da aerosorgailu eta fotoboltaikoen bidez sortutako energia berriztagarria dela Hidrogeno Berdearen inguruko proiektuak aurrera eramateko giltza. Eta hasieran jaso bezala, “por viento y sol que no quede!” izan da sektore energetikoaren lehen aldarria, energia berriztagarrien ekoizpen erraz eta merkean baitatza, diotenez, hidrogeno berdearen azken prezioaren osagairik garrantzizkoena. Baina faktoreren bat falta uste zaie analisian.
Berretsi beharrik ez da gaur gaurkoz hidrogeno berdearen prezioa ez dela inondik ere lehiakorra. Eta aurrerago ere arretaz ikusi beharko da kontua.
Herrialde industrializatu zenbaitek (Alemania, Herbehereak, Japonia…) dagoeneko erakutsi duten bezala, askoz merkeagoa gertatuko zaie hidrogenoa inportatzea ekoizten hastea baino.
Kalkulatua dute, adibidez, Mendebaldeko Afrikan eros dezaketen hidrogenoaren prezioa (2,50 euro baino gutxiago kiloko) Alemanian sortzea baino errentagarriagoa izango dela (3,80 euro kiloko).
Hau da, kostuak direla eta, ez dute dirurik xahutuko elektrizitatea beren herrialdeetara eramaten eta hidrogenoa bertan ekoizten, nahiago baitute prezio “egokiak” aurkitzea eta han urrun fotoboltaikoz eta aerosorgailuz josiko diren herrialdeetan erostea.
Eta argi da arras “lehiakor” izateko prest egongo direla, esaterako, eredu neokolonial hau onetsi beharko duen Afrika (Egipto, Kenya, Mauritania, Maroko, Namibia eta Hegoafrikaren artean 2.000 kilotona hidrogeno berde ekoitzi asmo dute 2030erako), Txile, Kanada, Australia eta beste.
Hori horrela, jakiteke geratzen da zer-nolako tarta-zatia egokituko zaion gure aerosorgailuek eta fotoboltaikoek elikatuko duten Basque Hydrogen Corridor-BH2C proiektuari.
Laster asko jakingo, halere.
