Europako industria eolikoa ez dago jai handitarako. Arrazoi eta faktore desberdinak medio, berari ere iritsi zaio-eta krisia. Gurean Siemens Gamesa dugu horren erakusgarri: azken urteetako galerak jasanezin bihurtuta, 18 hilabetez utzi behar izan zion krisiaren eragileetako bat ziren aerosorgailu akastunen ekoizpenari, nahitaezkoa baitzitzaion 4.X modeloa (5 MW) eta 5.X izenekoa (6,6 MW) berrikustea, akatsak sakon aztertzea eta, behin diseinu berriak egin ondoren, taxuz konpontzea.
Lehen modeloa berriro merkaturatua da jadanik; bigarrena ez, ordea, eta akaso horrexegatik izango omen ditu 2024an 1.800 milioi euro inguruko galerak. 2025. urterako ere 1.300 milioi euroko galerak aurreikusiak ditu. Ez du galdu, guztiarekin ere, burua 2026an jasotzen hasteko itxaropena.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Ez da Siemens Gamesa krisia ezagutu duen enpresa eoliko bakarra. Eramangarriagoa apika, baina ildo bertsuko norabidea daramate Nordex alemaniarrak (498 milioi euroko galerak 2022an eta 302 milioikoak 2023an) eta Aramaioko aerosorgailuak egingo dituen Vestas daniarrak (1.572 milioi euroko galerak 2022an, 77 milioiko mozkinak 2023an eta dagoeneko 104 milioi euroko galerak aurtengo lehen bederatzi hilabeteetan).
Datuek erakutsi bezala, enpresa txinatarren eskuetan geratzen ari da aerosorgailuen ekoizpena, lehengaiak eskuragarriago izateaz gainera, askoz kostu baxuagoekin jokatzen baitute merkatuan (energia, soldatak, etab.). Europan, aldiz, garestiago ateratzen omen guztia. Hortik datorkio Siemens Gamesari ere kostuak “egokitzeko” premia, besteren artean, eta momentuz behintzat, 30.000 langilek osatutako zerrenda % 18 murriztearekin konformatuko den arren.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Krisi horren erdian, esan bezala, aerosorgailu erraldoien akatsak nabarmendu dira batik bat, diseinuzkoak eta egiturazkoak. Baina industria eolikoan gertatutako intzidentzien datu publikorik kaleratzen ez bada ere, ezaguna da arazo horiek ehunka milioi dolarreko gainkostua ekarri diela mendebaldeko hiru turbina-ekoizle handienei: Vestas Wind Systems-i, General Electric Renewables delakoari eta, esan bezala, Siemens Gamesari. General Electric estatubatuarrak, esaterako, berriki izan du judizio-demanda bat American Electric Power izeneko konpainia batek arazo larriak eta orokortuak atzeman dituenean 1,5 GW-ko hiru poligono eolikotako turbina eta pala berrietan (bizpahiru urte zituzten instalakuntzak!). Auzitegien ebazpenen zain, guztien konponketek-eta ia 900 milioi euroko zama ekarriko liokete General Electric delakoari. Baina aurretik ere izana zuen ustekabeko bat baino gehiago beraiek egindako hainbat aerosorgailu edota pala haustean edo erortzean (berdin Estatu Batuetako Mexiko Berrian, Coloradon, Oklahoman, Massachusetts-en… zein Europan: Alemanian 2021ean, Lituanian 2022an, iaz Danimarkako kostaren parean, Suedian…).
∞∞∞∞∞∞∞∞
Aerosorgailu berrienetan gertatzen ari ei dira horrelako akatsak, gero eta tamaina eta potentzia handiagoko aerosorgailuak zenbat eta lasterrago lortzeko sortu den lehia dela eta. Akatsak ez dautza, beraz, teknologiaren ezintasunean, enpresa eolikoen artean berrikuntzak etengabe aurkezteko eta kostuetan aurrezteko sortu den lehian baizik. Eta behar adinako inbertsio egokien faltan, hain zuzen.
Ildo horretan, Siemens Gamesak itsasoan instalatzear duen aerosorgailu erraldoi baten albistea zabaldu berri du. Orain arte sekretuan gordeta, jaso duen eskarmentu latzari erantzun teknologikoa emateko modua aurkitu nahi izan du 21 MWko prototipoa egitean, haren kostua jakiterik ez bada ere.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Betiere negozioa ikusmiran, krisiaren aurrean Statkraftek ere aldatu du estrategia. Eta Aramaioko poligono industriala da horren pairatzaile eta erakusgarri.
Ezaguna-edo da poligono eolikoak proiektatzean inbertsio-kopuru bat aurreikusi ohi dela instalatu asmo den MW bakoitzeko. 2022an milioi bat euro kalkulatzen zen horretarako, eta espresuki aitortu ez bazuen ere, Statkraftek ere horrelatsu doitu bide zuen Ganborralden eraiki nahi zuen poligonorako inbertsioa, Beraz, zortzi aerosorgailutan banatutako 60 MWeko potentzia instalatuko zenez, 60 milioi euro izango ziren bertan inbertitu beharrekoak. Eta 2022ko azaroaren 16an Aramaioko bilera entzutetsuan banatutako esku-orrian horixe ziurtatu zuten bikingoen mezulariek.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Gaur egun, industria eolikoaren esperientzia tamalgarriek erakutsita, zehatzago egin beharko lirateke kalkuluak, eta Aramaion kokatu nahi diren potentzia handiko aerosorgailuak bezalakoetan (7,5 MW, 200 m. luze), arreta gehiago jarri diseinuan, materialetan, fabrikazioan, muntaketan eta ezarketa-lanak burutzeko orduan.
Horrek guztiak nekez ekar lezake kostu baxuagorik. Alegia, txinatarrak ez diren merkatuen arabera (Ganborraldeko aerosorgailuak egiteko enkargua duen Vestas enpresa ez da txinatarra), bost bat milioi ingurukoa izan liteke aerosorgailu bakoitzaren kostua. Horri, jakina, azpiegiturei, zimentazioei, garraioei eta bestelako lanei dagozkien gastuak erantsi beharko litzaizkioke aurrekontuetan.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Orain, ordea, Statkraftek, 40,30 milioi euroko inbertsioa baino ez du “aurreikusi” Ganborraldeko poligono eolikoa altxatzeko. Hau da, duela bi urte agindutakoa baino 20 milioi euro gutxiago (% 30 gutxiago, hain zuzen), eta Abadiñorainoko 14 km-ko tentsio altuko lineak, dorreak, lur-alokairuak eta erosketak, etab. barne egon arren.
Harrigarriro —konparazioa baliagarria bezain zilegizkoa da—, hasierako aurrekontua mantentzen du Statkraftek Aramaioko poligonoarekin bateratsu Azpeitia-Errezil-Zestoa-ren erdian egingo duen “Piaspe” poligonoa eraikitzeko, kalkulu orokorrean, goian esan bezala, MW bakoitzeko milioi bat euroko xahupena aurreikusi zuelarik: 5 aerosorgailuz osatutako 33MW-eko poligonoa, 32,14 milioi euro.
Eta are harrigarriago da oraindik ikustea nola potentzia instalatu ia bikoitza izango duen Aramaiokoa 8 milioi euro gehiagorekin burutu nahi duen.
Ez da ezagutzen, horratik, poligono bien arteko aurrekontu-desfasearen arrazoia. Bada, dena den, Eusko Jaurlaritzatik azken boladan hainbestetan aipatzen ari zaizkigun lankidetza publiko-pribatuen proposamenak gogoratuz, hipotesiren bat aurreratu duenik: ez al da izango akaso Statkraftek Legution zabaltzen ari zaion —legutioarren onerako, jakina— saihesbidea kofinantzatzeko akordioren bat duela sinaturik Arabako Foru Aldundiarekin?
Eta ez da ezagutzen —Belamendira ez baitira horrelako albisteak iristen— nola hasierako esku-orrian 200 lanpostu eskainiko zituztela esatetik igaro diren orain 147 lanpostu sortuko dituztela esatera.
Okerrena da, halaz ere, inor ez asaldatuta ikustea —ez agintariak eta ez gainerako erakundeak— Statkraftek “ajuste” horien bitartez eskaintzen duen garapen-eredu etiko-demokratikoaz eta parte-hartzaileaz.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Apostolu haren “ez dezala ezkerrak jakin eskuinak zer dagien” esaerari jarraituz, izaera altruista ere ongi gordea du Statkraftek, baina erakundeetatik jaso ditzakeen “laguntzek” argi erakutsi lezakete alderdi hori.
NexGeneration EU izeneko funtsetatik, adibidez, goxotasun nahikotxo etorriko zaie norbegiarrei.
Ez dago Belamendin horretaz ere zehaztasun handiz jakiterik, baina, daturik ezean, chatgpt jakintsuari galdetu zaio nola dauden kontuak arlo horretan. Honako hau izan da haren erantzuna:
In Spain, wind farm projects may benefit from both grants and loans, with the total financial support often ranging from 30% to 60% of the total project cost. In some cases, when combined with national co-financing mechanisms and other EU funds, this percentage could potentially be higher.
Honatx, euskarara ekarrita, Adimen Artifizialak dioskuna: “Estatu espainiarrean, poligono eolikoek subentzioez zein maileguez balia daitezke eta laguntza finantzario guztia proiektuaren % 30etik % 60ra bitartekoa izan ohi da. Zenbait kasutan, ko-finantziazio nazionalak edota Europako beste funtsetakoak gehituz gero, portzentaia handiagoa izan liteke”.
Ez dirudi, Norvegiako enpresa publikoa izanik, Statkraftek mailegu-premia handirik lukeenik. Aski litzaioke, hortaz, itzuli beharrekoak ez diren NextGenerationeko subentzio soilekin 20 edo 24 milioi euro jasotzeko. Eta gainerako erakundeetatik iritsi lekizkiokeen bestelako “laguntzak” ere ongixko hartuko lituzke seguruenik.
Geroxeago etorriko litzateke, aurreneko inbertsioa biribiltzeko, poligono eolikoaren salmenta erakunde publikoei eta pribatuei —azpizunen preziotik ez oso urruti, nonbait—, eta, ipuinetan bezalatsu, hor ibiliko dira hogei bat urtez hortz-karraskots jabe berriak eta erakundeak aerosorgailuen akatsak eta krisiak kudeatu nahirik, harik eta hogeita bost urte barru baten bat aerosorgailuen turbina zaharkituekin eta pala zuhirinduekin zer egin ez dakiela aurkituko den arte.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Hori bai, 2026an bukatuko da NextGeneration EU funtsen “pagotxa” jasotzeko epea eta uste izatekoa da urte horretako ekainerako edo amaitu nahi izango dituela Statkraftek poligono eolikoa eraikitzeko lanak. Horrela, gainera, lasaiago ibiliko da 2027an energia eolikoa ekoizten egoteko eta Aramaiotik ihes egiteko maletak prestatzen hasteko.
