Irailaren 10ean ETBn ikusi ahal izan genuen EITBk ekoiztu eta duela urtebete Donostiako Festibalean aurkeztu zen Baskoniako historia bat dokumentala. Alberto Santana da zuzendaria eta Joseba Abaitua atalaren gidoilaria.
Honela aurkeztu du EITBk dokumentala bere webgunean:” El programa “Baskoniako Historia bat” (“Una historia de Baskonia”), desmontará los mitos y falsas creencias en torno a la historia de Euskal Herria. Se estrena el jueves, a las 22:25, en ETB1.”
Dokumentalaren edukiei erantzunez, Baskoniako ipuin bat iritzi-artikulua idatzi eta zenbait egunkaritara bidali dut. Garan, Naiz agerkari digitalean, Berrian, Sustatun eta Zuzeun agertu da. Azpian irakur daiteke.
***
Aitzol Altunak aspalditxo argitaratu zuen idatzi luze, sakon eta ongi dokumentaturikoa teoria honetaz: Una película sobre la falsa teoría de la euskaldunización tardía. Ezinbestekoa gaian kokatzeko
Irailaren 15eko Garan Beñi Agirre euskara irakaslearen artikulu bikaina agertu da gaiaz, Zientzialari berantiarrak. Orain dela hilabete batzuk Patxi Aranguren nafarrak Inquietos vascones idatzi zuen teoria defendatuz, eta Inquietos vascones, pero no tanto artikuluaz eman nion erantzuna.
Ostraka Mundua blogean berri gehiago
***
Baskoniako ipuin bat
Nolako astea! Igande gauean euskaldun asko oheratu ginen pentsatzen, mitozale amorratuak izaki, Paleolito Aroko gizakiaren jatorrikoak ginela ziurrenik, Ekain, Lascaux eta Altamira margotu zuten haien ondorengoak. Aita Barandiaranek hori iradoki zigun, eta berriki egin diren azterketa genetikoek ere ez dute ezeztatu, aztarna paleolitiko ugari omen dagoelako gure gene-zopan.
Baina asteleheneko gosariarekin, lurrikara. “Euskaldunak ez dira uste bezain zaharrak” titulatzen zuen Madrileko egunkari batek. “Je-je, kar-kar!” suma zitekeen lerro artean. Asteartean euskal prentsara eta Internetera argibide bila jo eta jakin genuen Atapuercako zenbait giza hezur aztertu dituztela Upsala-n eta ondorioztatu dutela orain dela zazpi mila urte inguru heldu zirela euskaldunak ekialde hurbiletik eta aldean ekarri zutela laborantza eta abeltzaintza Europara. Gainera sardiniarren eta euskaldunen arteko antz genetiko harrigarria azpimarratzen zen, eta euskara eta paleosardiniera senideak izan zitezkeela iradokitzen. Bueno, hain gaizki ere ez, pentsatu nuen; alde batetik milaka urteak galtzen genituen baina bestetik ez da ahuntzaren gauerdiko eztula laborantzaren eta abeltzaintzaren ekarleak izatea Europara, eta, nork daki agian asmatzaileak ere bai. Gainera, euskara eta paleosardiniaren arteko senidetasunaz liburua amaitzear dudanez…, je-je, kar-kar.
Baina pozak gutxi irauten du pobrearen etxean. “Baskoniako Historia bat” afaldu genuen ostegunean; Santana eta Abaitua irakasleek zuzendu, EITBk ekoiztu eta iazko Donostiako Festibalean aurkezturiko dokumentala. Hogeita hamar mila urte esan duzue? Zazpi mila? Gizajoak. 1500 urtetxo besterik ez daramagu euskaldunok Pirinio hegoaldean. Beren tesi edo hipotesia azaldu ziguten: akitaniarrak ziren euskaldun bakarrak erromatarren garaian. Inperiora erori zenean, Bidasoa hegoaldea inbaditu zuten eta lau probintziak (gutxi gora behera) euskaldundu zituzten. Barduliarrak, karistiarrak eta autrigoiak ez ziren euskaldunak; eta, entzun, Nafarroa aldeko baskoiak ere ez!; nahiz eta hau aho txikiarekin esan zuten, jakina baita zein suminkorrak diren nafarrak. Aipatu ere ez Umessahar jartzen duen Lergako hilarria, edo eta herrialde bereko Itsacurrine, Lacubegi, Larrahe edo Selatse.
Oliteko gazteluan izan zen azken predikua: honaino heldu ziren akitaniarrak. Bisigodoek ez zieten aurrera egiten utzi. Hemendik hegoaldera ez da sekula euskararik egin. Aipatu ere ez Errioxa-Soria aldeko hilarrietan agertu diren zortzi edo hamar euskal izenak: Sesenco, Agirsar, Lesuri…
Bizkaitik abiatu zen Santana. Lemoako Elorriaga auzoan galdekatu zuen Abaitua irakaslea, atal honen gidoilaria. Hilarriko Secundianus-ek zein hizkuntza egingo zuen galdetuta, zalantzarik ez: zelta, eta latina ere bai ziurrenik. Euskara ezta pentsatu ere. Gero Santanaren ahotsa: “mendi eta ibai inportanteenen izenak zeltikoak dira; Anboto Ambatus-etik dator, jainko zeltikoa. Barkatu, Alberto, Ambatus zeltikoa izango da baina ez da jainko-izena, esklaboei eta libertoei ematen zitzaien pertsona-izena baizik. Interneten konproba dezakezu. Ez ote arraroa mendi sakratu bati esklabo-izena jartzea? Bestalde, zer esan nahi dute zeltaz Gorbea-k eta Oka-k? Argituko diguzu. Ez omen da euskararen arrastorik antzinateko epigrafian Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban. Ez dituzu ezagutzen nonbait Oiartzungo Belteson, edo Foruko Ivilia jainkoa edo Arabako Attia, Helasse, Illuna, Luntbelsar, Uvarna.
Dokumentalean agertu ziren adituetako inor ez zen euskalduntze berantiarraren alde mintzatu. Gorrochateguiren lanak irakurri dituenak badaki teoriaren aurka dagoela. Dokumentalean ez zen hain argi gelditu; mendebaldean, ebidentzien arabera,”euskara pixka bat” egingo omen zen. Arraro geratu zen esaldia. Larrea ere ez da teoriaren aldekoa, nahiko garbi utzi zuen. Eta Azkarate ere ez. Aldaieta ez da teoriaren aldeko zantzua; izatekotan, kontrakoa. Luze joko lukete xehetasunek. Baina niretzat gogorrena Mitxelena aldekotzat hartzea izan zen. Santanaren arabera, behin baino gehiagotan iradoki zuen barduliarrak etab. ez zirela euskaldunak, eta pena Aldaieta bera hil zen urtean, 1987an, aurkitu izana. Alberto, berrikusi Mitxelenaren obra eta ikusiko duzu beti mintzatu zela teoria horren aurka: “… se puede sostener que várdulos y caristios, al menos en la parte norte del territorio, hablaban la misma lengua que los vascones septentrionales” (“Sobre la lengua vasca en Alava durante la Edad Media”. 1982). On Koldok burua jasoko balu… Nolanahi ere, narratzaileari sinestera, aipaturiko testigantzek indartu egiten dute beren hipotesia. Zaila da ulertzea nola utzi duten katedratiko hain gorenek beren iritziak manipulatzen.
Itzul gaitezen hasierara. Bat: akitaniarrek euskaldundu omen zuten hegoaldea VI. mendean. Galdera: euskaraz mintzatzen zen Akitanian, hots, Garonaren hegoaldean, garai horretan? Dakigunetik, Akitania gehiena erdaldundu zen Erromatarren garaian. Egungo Ipar Euskal Herriak eta agian Biarnoko eta Bigorrako mendialdeak iraungo zuten euskaldun. Hau da, akitaniarren lautik hiruk edo gehiagok ez zuen euskaraz jakingo. Nola euskaldundu zezaketen ezer? Bi: barduliarrak, karistiarrak… hizkuntza zeltiko bat egiten zuten VI. mendean, euskaldundu aurretik. Hizkuntza zeltikoa garai horretan? Aditu guztiak ados daude latinak hizkuntza zeltikoak eta iberiera irentsita zituela hirugarren edo laugarren menderako.
Eta orain geure buruari egiten dizkiogun galdera arruntak: zer egin zuten inbaditzaile akitaniarrek hegoalde guztia di-da batean euskalduntzeko? Garbitu egin zituzten zelta guztiak? Garbiketa etnikoa? Hala balitz, nola ez dute horretaz hitzerdi esaten Isidoro Sevillakoak, Gregorio Toursekoak eta beste autore garaikide batzuek? Nola ez da geratu arrastorik memoria kolektiboan edo mitologian?
Teoria honek baditu ia ehun urte. Gomez Morenok iberiera irakurtzea lortu zuen 1925 aldera eta orduan konturatu ziren euskararen bidez ez zutela ia ezer ulertzen. Ordura arte euskaldunak eta iberiarrak gauza bera zirenez, espainiarrik espainiarrenak ginen. Baina hori izateari utzi genionean hasi ziren ipuina idazten bera, Sanchez Albornoz eta beste batzuek. Eta moraleja garbia zen: hemendik aurrera ez duzue zilegitasunik izango mendebaldeaz, haren inbaditzaileak baitzarete, eta, nork daki, agian genozidak.
Nolanahi ere, dokumentalaren egileek diote herri honenganako amodio sakonak eraginda landu dutela teoria, amodio heldua, hori bai, ez infantila. Eta guk sinetsi egiten diegu, amodioak eta helikopteroko irudiek dena edertzen baitute, baita ipuinik txarrena ere.
Los cuentos sirven para dormir a los niños y para despertar a los adultos, dicen. Ipuin honek helduak esnatu baino gehiago adoktrinatzeko asmoa duela ematen du. Tristea da heldu ia guztiak lotan egotea… Tira, jarrai dezatela lo eta ea umeek konpontzen duten mundu ilun hau Erdi Aro hau bukatzen denean…
Eskerrikasko artikulu bikain honengatik.
Zein gogoeta polita zurea, Ali. Milesker. Muxu.
Pingback: Juan Marti Elexpuru ETBrekin haserre - zuzeu.eus
Pingback: Baskoniako historia bat ala ipuin txar bat?
Oso interesgarria izango litzateke, jakitea Akitaniako toponimia zaharra nolakoa zen. Hego Euskal Herrirako, Nerbioi, Deba, Ambotoko adibideak jartzen ziren dokumentalean, elementu hauek eta euskararen presentzia bateraezinak izango balira bezala aurkeztuz, baina, zein zen egoera Akitania garaikidean? Ze, antroponimia kenduta, horretaz ez zen ezer aipatu. Hegoaldean dauden antroponimo euskaldunak ez ziren aipatu eta Akitaniako toponimia zeltiarra ere ez.
Karistiar maitea,
Nahi baldin baduzu, gauza asko daude horri buruz eta toponimo ugarri aurkitzen dira gaurko Gaskoinian. Irakur zenitzake Orpustan jaunak idatzitako liburuak, Gerhard Rholfs-enak etab…
Ni, adibidez, Bizkarrotzen bizi naiz (makrotoponimoa). Nire herrian bakarrik dauzkagu Narp, Arbeaga, Ispe, Nabars, Nabarrotze (mikrotoponimoak)…
Nire inguruetan, Landeetan: Escource, Arrast, Laharie, Bostens, Biaudos, Tartas, Begaar, Azur, Arsague, Artassenx, Aurice Arengosse, Lesgor, Losse, Lourquen, Orist, Chalosse etab, etab, etab…
Gaskoinain zehar, makrotoponimoak bakarrik eta oso erakusgai gutxi aditzera emango dizkizut, ehundaka aurkitzen baitira (makro eta mikro): Aran, Beaucens, Nistos, Gavarnie, Tarbes, Lustar, Visker, Adast, Andergost, Berbérust, Arbéost, Ossun, Orcun.
-OS eta -OSSEdun atzizkia daramaten toponimo ia gustiak etab, etab, etab…
Oso gauza interesgarriak daukagu hemen eta jakin ahal dugu nolako hizkuntza hitz egiten zuten Akitaniarrek. Benetan arrasto ugarri dauzkagulako. Zoritxarrez, hegoaldekoek tutik ez dakite gauza horietaz eta pena ematen dit.
Agur bero bat Bizkarrotzetik.
Halip Lartiga
Kaixo Halip:
Txarto ulertu didazula iruditzen zait (beharbada neu naiz txarto azaldu dena). Ea ba, nik esaten dudana, ez da akitanian euskeraz mintzo ez zirenik edota, garai batean, akitaniar (gehienen) hizkuntza ez zenik euskera izan. Hain zuzen ere, topatu diren antroponimoek, teonimoek eta zuk zeuk jarri dituzun toponimoek hala pentsarazten dute. Kontua zen, hego Euskal Herriko zeltiar izaera azpimarratzeko, ETB1en botatako dokumentalean, Pirinioen alde honetan dauden zenbait toponimo zelta aipatzen zirela, baina ez zen gauza bera egiten Akitaniaren kasurako, soilik antroponimia euskalduna aipatuz. Hori dela eta, esaten nuen, oso interesgarria izango litzatekeela, ezagutzea aintzinateko akitaniar toponimia nolakoa zen (zer iritsi zaigun), seguru nagoelako, toponimia zeltiarra ere egongo zela tartean (Garona/Garoña ibaiak, adibidez, adituek zeltiar bezala kontsideratzen dituztenak), eta, hortaz, euskalduntze berantiarraren hanketako bat, zuzenean eroriko bailitzatekeelako. Besterik ez.
Agur bero bat beste puntatik.
Karistiarra.
Kaixo Karistiarra,
Horixe! Bai, Gaskoinian badaude toponimo zeltoak, ezin da egia ukatu. Akitaniarrak (ezta inork ere) ez ziren inolako eta inorekin harremanik gabe bizi izan. Ez asko eta batez ere iparraldeko partean, Bordeleko izan zen erremuan, goizago eta luzeago Zeltoen menpe geratu baitzen (Zeltoek etxea hartu baitzuten Bordeleko inguruetan eta, gehienetan, Garona ibaiaren ertzetan. Hau da, gutxi gorabehera gaurko Gironde, Lot-et-Garonne, Tarn-et-Garonne eta Haute-Garonne departamentuetan). Badaude toponimo germaniarrak ere, gutxi. Gehiengoak, basko-akitaniar eta gaskoiak direlako (esango nuke 90%).
Historialari frantziar batzuk, “Betiereko Frantzia delako”-ren aldekoei, argi eta garbi mintzatzeko, gustatuko litzaieke Akitaniar horiek zeltoak izan zitezela. Oso ederra izango litzateke beren “Mythe National” baieztatzeko. “Nos ancêtres les Gaulois” delakoa. Horregatik aipatzen dituzte, makina bat aldiz, Zeltoak, Iberiarrak, Ligurak, Bikingoak eta ez dakit zer gehiago. Euskal toponimoei dagokienez diote beraiek “Baskonizazio Berantiarra” izan zela. Hau guztia ukatzeko oso zibilizazio koherentea hedatzen zela Garona eta Ebroren arteko lurraldeetan. Arriskutsua izango litzatekeela ematen du.
Badirudi gauza bera Espainian eta Frantzian, betidanik…
Espero dut nik egindako iritziak ez zaituela mindu. Nire partetik ez baitzen horretarako.
Nahi baldin baduzu, eskaiozu Elexpuru jaunari nire helbide elektronikoa eta igorriko dizkizut dokumentu batzuk.
Gure arazorik handiena, gaurko Basko-Akitaniarrek (Euskaldunak, Gaskoiak eta Aragoitar asko) ez dakitela haien Historia da edo, batzuetan zoritxarrez, ez dutela jakin nahi.
Agur bero bat.
Halip Lartiga
Halip:
Lasai, inongo momentutan ez nauzula mindu! ezta pentsatu ere! Iruditzen zitzaidan neure aurreko iruzkina argitu behar nuela, besterik ez.
Agur bero bat.
Pingback: Juan Martin Elexpuru ETBrekin haserre
Dokumentalaren beste zentzugabekeria bat, Karistiarra. Pentsatzekoa da akitaniarrak izan baziren hegoaldea euskaldundu zutenak, beren hizkuntzarekin batera toponimoak ere ekarriko zituztela konkistatutako lekuak bataiatzeko, beti gertatu izan den bezala, baina nik behintzat ez dut ikusten Akitaniako toponimorik hegoaldeko leku-izenetan.
Esan didatenez PSE (Baskoniako PSOE) gobernuan zegoenean bide eman zitzaion dokumental honi. Ondoren EAJk gobernua hartu zuenean gordeta eduki zuen.
Eta hau nire ustea da: azken hauteskundeen emaitzen ondoren PSEk heurek bultzatu zuten dokumentala emititzea eskatu dute.
Elexpuru jaun agurgarria,
Azkenik aurkitu dut zure bloga. Bai traketsa naizela interneten gauzekin!
Gaurko Akitaniarra naiz, hau da Gaskoia. Gauzak zehatzeko xarnegoa, gaskoiera eta euskera erabiltzen baititut. Gaskoiera ene familiaren hizkuntza da eta euskara nik ikasitakoa. Benetako Baskoia izan nahi baldin badut, koherentea izateagatik, gure ama hizkuntza jakin beharrean nengoen. Sasi “euskaldun” guztiek, adibez iparraldeko askok, gauza bera egingo balute… Nire ikuspuntua eta nondik mintzatzen naiz azaltzeko, gauza batzuk esan behar dizkizut. Baskonia Handiaren aldekoa naiz. Zazpiak Bat ez baitzait batere gustatzen, oso kontzeptu arrunt, labur eta faltsua iruditzen zaidalako. Folklore hutsa delako, nire iritzi apalez. Lauburutxo bat lepoan eramatea edo ikurriña autoaren atzetik jartzea ez dira, benetan, nahikoak izango. Baskonia ez da Aturriaren hegoaldeko ertzean amaitzen.
Hasteko, ez nagoela euskalduntze berantiarra teori horrekin batere ados eta, horregatik, arrazoi duzula pentsatzen dut. Zinez.
Hemen, ipar Baskonian, oso teori antzekoa daukagu, « baskonizazio berantiarra » dei genezakeena. Teori horren arabera Baskoiak, Novempopulania inbaditu zutenean, Akitaniarrak euskaldundu zituzten. Beraz, Pirinioen bi aldeetan, gauza bera daukagu. Espainolek diote ez zela euskaldunik hegoaldean eta Frantziaren aldekoek euskaldunik ez Novempopulanian. Akitaniarrak, erromanizatuak izan ziren Erromatar etorri berehala eta euskera berreskuratu zuten, Baskoiei esker. Zuk egindako galdera berberak egingo ditut nik, horri dagokionez. Nola egin zuten Baskoi horiek hain lurralde handia konkistatzeko eta euskalduntzeko ? Genozido bat ? Garbiketa etnikoa ? Latinez ari zen jendeak berrekin zion euskarari ? Bai mirari ederra dela!
Laburtzeko ; Pirinioen bi aldeetan bi etsai dauzkagu guk Baskoiek. Lehenak, Frantziarrak dira eta bigarrenak Espainolak dira. Baina guk, iparraldeko Baskoiak, hots Gaskoiak, hirugarrena daukagu ere bai. Arerio hau, euskal nazionalismo tradizionala da. Sasi abertzale gehiegik (gero eta gutxiago espero dut) nahasten baitituzte (nahita ala ez ?) Baskonia, Euskal Herria, Zazpiak Bat, Napharroa eta ez dakit zer kontzeptu gehiago. Ez baditugu euskalduntze berantiarra antzeko teoriak inoiz jasan nahi, koherenteak izan beharko genuke. Euskal Herria ez da Zazpiak Bat eta Zazpiak Bat ez da Baskonia ezta Euskal Herria ere. Euskal Herria, euskera mintzatzen den lurraldea da. Zazpiak Bat, kolonizatzaileek asmaturiko gauza folklorikoa da (bai, alde batetik, Frantziarrek eta beste aldetik Espainiolek sortu baitzituzten zazpi « probintzia » horiek). Kolonizazio aurretik Baskonia zen (Vasconia ulterior eta Vasconia citerior).
Orduan zer ?
1-Toponimi, hilarri eta Aintzinaroko idazkiak (Estrabon-enak, Plinio-arenak, Caesar-enak etab…) frogatzen dute egiazko Akitanian, hau da itsasoa, Garona ibaia eta Pirinioen osatzen duten hirukian, herri berezi bat bizi izan zela. Gainera, herri hori ez zen zeltoa, oso desberdina baizik.
2-Herri horrek, hizkuntza berezia hitz egiten zuen (ez zeltera ezta latina ere) eta ezagugarri etnikoak zituen, zeltoekin alderatuz.
3-Herri honen jende gehienak, denbora pasa ahala eta Erromatarrak etorri ondoren, pixkanaka, bere ama hizkuntza galdu zuen.
4-Antzinako hizkuntza, beste hizkuntza batera bilakatu zen. Esan duzunaren arabera, Akitaniarrak erromanizatuta zeuden zeharo VI. mendean (agian Bigorran eta Biarnon izan ezik). Esan behar dizut oker zabiltzala, zu iraindu nahi gabe eta errespetu handiz. Ausone idazle famatuak, IV. Mende erdian, Maura bere amona akitaniarrak akitaniera hitz egiten zuela idazten zuen eta bera Akizekoa zen. Dakizun bezala, Akize ez dago Biarnon ezta Bigorran ere, Landeetan baizik. Gainera, gaurko ipar euskaldun guztiak, Akizeko lurraldean zeuden (eta hori Erdi Arora arte, barru gaurko Gipuztar eta Naffar batzuk ere).
5-Filologoek erakutsi dute gaskoiera, hots Baskoi erromanizatuek, VI. edo VII. mendera arte, proto euskera mintzo zirela. Nola? Badakigu gaskoiera, proto-euskeratik (akitanieratik) datozen sustrai asko dituena, VI. mendean agertu zela (Chambon, Greub, Allières, Baldinger, Jungemann, Luchaire, Rholfs etab…). Badakigu ere toki batzuetan ere, mendietan, Aran haranean adibidez, XI. mendera arte (eta beharbada geroago). Horrela, zein motako hizkuntzatan hitz egin zuten VI. mendera arte gutxienez? Latinez? Ez duste uste horrela izan zenik, salbu Garona ibaiaren ertzetan dauden lurraldeak (iparraldean eta ekialdean).
Elexpuru jauna. Zuk bezala, ez dut batere uste Akitaniarrek hegoaldera joana zirenik bertakoek euskalduntzeko. Nola? Hau, nire ustez, ergelkeri hutsa delako. Aldi berean, ez dut uste ere Baskoiek, Novempopulania euskaldundu zutenik, 7. mendetik aurrera. Nola?
Elexpuru jauna, pentsatzen dut gure Baskonia askoz ere handiagoa da Zazpiak Bat baino. Nola esan daiteke Fitero, Azagra edo Cascante, nahiz eta Zazpiak Batean egon, Euskal Herrian daudela. Ni, Bizkarroztarra naiz eta nire arbasoak, VI. mendera arte, euskara antzeko hizkuntza, litekeena, mintzatu ziren. Tuteran, Cortesen edo Carcastillon, ez dago inolako arrastorik, euskera edo antzeko hizkuntza mintzo zenik (ez idazki, ez toponimo, ez hilarri, ez epigrafi, ezer ez. Nola esan daiteke herri hauek Euskal Herrikoak direla eta nire Bizkarrotze (BIZKARROTZE, izen zeltoa edo latina ote?) Euskal Herritik at dagoela.
Ez beldurtu. Badakit nire herria ez dagoela Euskal Herrian baina ezta Cascante ere. Sentitzen dut. Nire herria Baskonian (Baskoniako dukerrian, Vasconia citerior) dago eta hori ezin da ukatu.
Elexpuru jauna, koherenteak izan behar dugu. Ezin dugu Frantziarrei eta Espainiolei erasiatu dieguna egin. Ezin dugu gezurren, mitologiaren, nazionalismo zahartu eta ustelean gure nortasuna oinarritu. Bestela, beste teoriak agertuko dira, euskalduntze berantiarra antzekoak.
Horra lotura interesgarri bat, non agertzen da « basque french », « basque spanish » eta « French south » (jakin behar da azken erakusgai hori Gaskoinian hartuta izan zela). Zer ikusten dugu ? Euskaldunak eta Gaskoiak (antzinako Akitaniarrak) berdinak direla, genetikoki.
Agur bero bat ipar Baskoniatik.
Halip Lartiga Bizkarroztarra.
http://forwhattheywereweare.blogspot.fr/2015/09/detailed-analysis-of-ancient-atapuerca.html
Eta barkatu euskeraz egindako hutsak…
Halip Lartiga agurgarria: poz handia eman dit zure iruzkin luze, ongi arrazoitu eta euskara onean idatziak. Arrazoi askogatik: idazten duzun lekuagatik, tonuagatik, informazioagatik. Esan behar ados naizela esaten duzun ia guztiarekin. Bestalde, nahiko ongi ezagutzen dut Ipar Euskal Herria, eta baita Pirinio iparraldea ere. Ez hain ongi Gaskoinaren erdi aldea, baina apur bat bai.
Agiaz ez nintzen argiegi ibili euskeraren hedaduraz mintzatzean. Esaten duzu VI. mendean Gaskoina zabalean artean euskeraz egiten zela. Nik ez dut ezagutzen datu garbirik hori baieztatzeko, eta ezta ezeztatzeko ere. Baliteke hala izatea. Baskonia zabalaz egiten dituzun gogoetekin ere bat nator funtsean.
Gauza batekin ezin ados egon: “Nola esan daiteke Fitero, Azagra edo Cascante, nahiz eta Zazpiak Batean egon, Euskal Herrian daudela. […] ez dago inolako arrastorik, euskera edo antzeko hizkuntza mintzo zenik”. Irakurri ezazu Fiteroko semea den Eduardo Aznar Martinez-en “El euskera en la Rioja” liburua, eta konturatuko zara hori ez dela horrela. MUGA mendia dago Fitero gainean, egunko lau komunitate autonomoren mugan (Nafarroa, Errioxa, Gaztela, Aragoi). Joan den astean izan ginen hegoalderago, Sorian, Eta Numancia bisitatu genuen GARRAY herrian. Gero GARAGUETAko gorostidia bisitatu genuen, benetan ikusgarria. Villar del Río herrian SESENCOren hilarria aurkitu zen, besteak beste.
KALAGORRI (Calahorra) zen baskoien hiri nagusia. ILURCIS deitzen zen Alfaro GRACUR(r)IS bihurtu aurretik. SALDUBA edo SALDUIE Zaragoza. Ascoliko Brontzean (I. K.a.) agertzen diren zaldunak Ebro Ibarrekoak dira eta askok euskal izen garbia daramate… eta horrela zenbatnahi aztarna aipa daiteke.
Besarkada bat eta milesker zure ekarpenagatik.
Arratsalde on Elexpuru jauna,
Bai, banekien Errioxan, Aragoian, Kantabriako leku batzuetan (ekialdeko partean), Katalunia mendebaldean, Andorraraino eta beste toki batzuetan, euskal toponimo aurkitzen zirela. Hala ere, ez nekien bazeudela hain hegoaldeko lekuetan.
Horrela gure Baskonia maitea, Garonatik Ebroraino hedatzen dena, ez da ametz edo mitoa izango eta, arrazoi duzu, ez gaude mitozale hutsak edo ameslariak.
Nahi baldin bazenu, nire helbide elektronikoaren bidez, emango al zenidake zurea? Igorriko nizkizuke gauza batzuk, Aintzinako Akitania, Novempopulania eta Gaskoiniari buruzkoak.
Betserik ez. Ondo ibili eta beste bat arte.
Halip Lartiga (nire izenabizenaren gaskoierazko itzulpena da)
Kataluniako mendebaldean (Katalunia mendebaldean ordez)
Amets (ametz ordez)
Barkatu, ez zait gustatzen hutsak egiten ditudanean…
Halip: barne postaz bidali dizut nire helbidea.
Quisiera denunciar la promoción, divulgación y apoyo de un documental basado en afirmaciones falsas, no probadas, rechazadas por el mundo académico y científico y que en cambio EITB apoya y promociona mediante la divulgación de una información falsa, confusa, que no es planteada como una hipótesis entre otras muchas sino como una verdad absoluta y todo ello pagado con dinero público.
Entiendo que este documental va en contra del derecho a la información, que se plantea de una manera absolutamente parcial y basado en planteamientos ideológicos y ningún caso en los científicos como se intenta aparentar en este documental mediante la aparente veracidad con entrevistas a algunos investigadores a los que repito, el mundo académico y científico da la espalda y rechaza.
Ya lo hizo en euskera y ahora pretende volverlo a hacer en castellano.
Por tanto yo como la reunión de diferentes asociaciones plantearemos denunciar a EITB, plantearemos la exigencia a la rectificación de las tesis falsas divulgadas afirmadas como ciertas en dicho documental, la realización de otro documental que confronte dichos planteamientos falsos y engañosos no probados y rechazados por la comunidad científica y la asumpción de responsabilidades de quienes han apoyado y financiado la realización y divulgación de los contenidos de este documental propagandístico.
Ados diozunarekin, Ene. Baina zure mezuak indar handiagoa luke izen-abizenez izenpetuko bazenu. “Por tanto yo como la reunión de diferentes asociaciones plantearemos denunciar a EITB”. Nor dira “yo” eta “las diferentes asociaciones”? Iruña-Veleikoan bezala, auzi honetan ere jendeak aurpegia eman behar du, bestela betiko frankotiratzaileen kontua dela emango du.
Ni enaiz iñor, ez aditu ezta indar iskirik duen iñor, herritar xume bat zuzengabekeria haundi bat salatzen, aditu saretenok batu zaitezten eitb eta santanari astiñaldi nabarmen bat eman diezaiozuten. Egin nezakena egin dut, eitb-ri eta aditu bati nire salaketa helduaraziz.
Zorioneko banaiz eta bagara ondorengo egokia ekarriko duen zain.
Esker aunitz.
Telesailean sear laugarren argitaratu suten atala oraingoan eurrerengora aitzinatu dute, “Haitzuloaren mitoa” eta Euskara Jendea telesaila erderas abiatu… “Euskalduntze berantiarra” noisko itxi ete dabe ? Edota ipuin txar hura oinguen ostendu eiñ gure ete dabe… ikusiko dugu.
Nik, ez dakit zuetako batzuk erakusten duzuten aineko jakintza euskal historian , baina dokumental hau ikusten hasi orduko, ohar nintekeen euskal sentimendua apaltzeko egina zegoela, asmo txarrenarekin. Geroztik ikasi dut beste ahinbat jakitunen eskutik honek ez duela sinesgarritasun gehiegirik.
Esna gaitezen, nahita egina dago hau, PNV babesarekin euskaldunon nahiak apaldu eta Marotoren garaietara itzultzeko, eroso eta lasai bizi gaitezen espainiarren magal zokoan.
ENTZUN GUZTIAK! PNV EZ DA INDEPENDENTISTA ZALEA ! ez behintzat buruzagi nagusi gehienak. Bestela ezin da ulertu nola utzi izan den horrelakorik ematen ETBn
Ez egizu EAJ ren aurkako aitzakiarik biyatu… hau lopezen garaian sortu eta burututako ekimena da… behin akordioak sinatuta eta psoeren gaur egungo influentzia medio argitaratu beharreko telesaila. Ni EAJ zalea naiz eta ez nago ados ez hau, ez yo al sur y tu al norte, ez chimborazo… ez beste ainbat etbren españolkeriarekin… ziur naiz ordea psoeren eskakizunak direla gobernuaren estabilitatearen truke.
Nik ez dut zuetako batzuk erakusten duzuten adinako jakintza ( tronpatu naiz )
Pozten dit horrelakorik entzutea, eta barka ez bait dut benetako abertzalerik mindu nahi izan, baino bistan da hemen helburua gure kultura bestearen menpe urtzea dela. Ez aipatu dituzun programak ez eta 8 apellidos vascos, ( ni zinetik atera nintzen) , nazka behar du, errejionalizatu nahi gaituzte! Ez ba dugu independentzia lortzen, gureak egin du.
Euskadi=gastronomia+euskañol
Euskadi= Vascongadas
Hori da gaur egun duguna.