Lasa eta Zabala

goiena2014.10.31

Asteon ikusi dut Pablo Maloren filma. Eta bereziki interesatu zait bere alde dokumentala. Hau da, jakitea han ikusten dena –ia dena- gertatu egin zela benetan.

lasaetazabalaTortura zuzenean jasan ez dugunoi gogorra egiten zaigu besteena irudikatzea, eta kasu honetan tortura irudikatu beharrik ez dago, ikusi egiten da. Modu lazgarrian, gainera. Modu sinesgarrian, batez ere.

Baina hortik harago, dokumentuaren balio pare bat azpimarratu nahi nuke. Lehena da ze argi erakusten duen inpunitatea, goikoen babesa, torturatzaileak duen askatasuna nahi duen astakeria burutzeko, inori konturik eman beharrik gabe.

Eta bigarrena –zeharkakoa- da nola filmaren estreinaldiak erakutsi duen ahanzturaren arriskua. Hogeita hamar urte dira bi gazteak bahitu zituztela eta jende gehienak ez ditu gertakariak gogoan. Interesa egon da horretan, estatu terrorismoa ezkutatzen, eta begi bakarrarekin errealitatea ikusarazten.

Aldiz, ona da begi biak irekitzea eta dena gogoratzea, inoren minik ez ukatzea eta min guztiak gainditzeko giharra indartzea. Ona, mosaiko batean biltzea alde guztien bizipenak. Horrela bakarrik izango dugu etorkizuna hobea iragan hurbila baino.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Euskara eta independentzia

argia2014.11.02

Eztabaida berriak ari dira loratzen gurean, aspaldi behar genituenak. Hogeitamar urte eta gero, hasi gara hitz egiten askatu beharreko korapiloez: subjektu politikoa eta lurraldetasuna, barne antolamendua eta lurralde historikoak, identitatea eta independentzia…

Azken esparru honetan sartzen da bete-betean euskararen eta independentziaren arteko harremana. Eta lehen unetik ari da plazaratzen exijentzia moduko bat euskaltzaleoi independentziaren alde konprometitu gaitezen, erabat segurua bailitzan independentziak –eta berak bakarrik- bermatuko diola etorkizuna euskarari.

Eta ez, ez da gauza segurua. Independentzia prozesu batzuk bai garatu dira bertako hizkuntzan edota bere mesedetan –errepublika baltikoak, Katalunia…- baina beste batzuk ez –Irlanda, Eskozia…- Esango nuke bata edo bestea gertatzen dela hiztun komunitate bakoitzaren tamaina eta indarraren arabera, eta hori horrela bada gure komunitatea asko indartu beharko dugu balizko independentzia euskararen mesedetan izan dadin.

Bada beste kontu bat ere: independentzia irabazteko aski izan liteke hautesleen % 51a lortzea, nahiz % 49a aurka egon. Ordea hizkuntza bat normalizatzeko ez da aski % 51 hori, gutxieneko baldintza da ulermen unibertsala, besteak beste. Eta gainera komeni da aurkakoak izatea ahalik eta gutxien.

Gauzak horrela, euskararen normalizazioak eskatzen du independentzia zaleek euskaraz egitea eta baita unionistek ere. Hizkuntzaren biziberritzea ezin da mugatu bi esparruetako batera. Ikuspegi honetatik, euskaltzale banakoak izango du bere hautu politikoa, tartean independentziarena. Baina euskararen gizarte erakundeei ez dagokie hauturik egitea.

Zilegi den moduan independentzia zaleek nahi badute hautesle euskaltzeak ere gurdira igotzea hartu beharko dituzte konpromiso zehatzak hizkuntzaren gainean. Ezingo dute hizkuntzaren gaia alboratu geroko gerotan, iraganean maizegi gertatu izan den moduan; alderantziz, garbi azaldu beharko dute nola egingo dion mesede independentziak euskararen normalizazioari.

Adibide egokia da Urtzi Urrutikoetxea independentzia zalearen txio hau: “eusk(al) estatuaren 1. lanetakoa, besteek analfabetismoaren aurkako kanpainekin lez, monolinguismoaren aurkakoa egitea” Hori litzateke modua euskaltzale banakoak independentziaren alde jartzeko.

Bitartean, ez ditzagun euskara eta independentzia uztarrian lotu, ez eta elkarren kontra jarri.

Kategoriak Sailkatugabeak | Iruzkin 1

Maritxu eta txikiteoa

goiena2014.10.03

Bete dira berriro Arrasateko kaleak jende dotorez. Neskak bereziki apaindu dira soineko tirantedunez eta orrazkera fantasiazkoez; mutilak oro har zozoago, ohiko traje eta gorbata ilunekin. Lehertu da dotorezia alkoholikoaren festa.

maritxu-kajoi-koadrilen-argazkiak-7_895_content.751665029(Argazkia; Goiena, Amaia Garate)

Gero eta goizago lehertu ere. Urte luzez iluntzean hasten zen festa afal aurreko txikiteoarekin, eta afalondoan luzatzen gosal ordura arte. Azken boladan, ordea, bazkalaurrean hasten da, seguruenik ikasle kanpotarren eraginez. Gau pasa, hori bai, ezin barkatu.

Jai ikusgarria nahasten da zurrutaren apologiarekin. Dotore bai hasieran, baina jaia aurrera alkoholak kupida gabe zabartzen ditu soineko, gorbata eta orrazkerak. Kontua da denbora luzez ahal beste alkohol edatea, botilak erosi eta lurrean jarrita egiten den kale-zurrutean bezala. Zerikusi handirik ez jaiaren jatorriko txikiteo azkar, mugatu eta egunerokoarekin.

Ze pintxopoteak bere eragina izan du, baina eguneroko txikiteoa azkenetan da. Esaterako, zenbatek daki Arrasaten zer zen txikiteroen ‘buelta karlista’? Eta gaurkora itzulita, nork esango zuen txikiteroek sortutako jaiak iraungo zuenik txikiteoa ia desagertu eta gero?

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Legea bete bai, baina ze lege?

Behin eta berriz, Espainiaren erantzuna Kataluniako prozesuari izaten ari da: ‘Legea eta legea’. Ba atzo aukrkeztu zen Kataluniako independentzia nola gauzatu argitzen duen liburu mardula (1.400 orrialde) eta bertan hau dio nazioarteko legediaz (Vilaweb):

“I recorda que la sentència de la Cort Internacional de Justícia sobre la independència de Kossove va obrir una via inqüestionable, que té dos eixos principals.

Per una banda, la Cort afirma que en l’ordenament jurídic internacional no hi ha res que pugui ser usat per impedir un procés d’independència en qualsevol part del món. Per una altra, el refermament de l’anomenat ‘últim recurs’, és a dir, que la independència es pot entendre i acceptar com l’últim remei quan en un estat democràtic un grup nacional té l’estatus de minoria permanent i no pot tenir mai garanties que la majoria compleixi els acords autonòmics. En aquest cas, diu el text, ‘l’únic remei possible a aquesta situació és la modificació de les relacions entre la majoria i la minoria territorials fins a posar-les en un pla d’estricta igualtat, concedint l’estatus de plena sobirania a la minoria nacional’.

Katalanez, eta ezin argiago. Beraz, ze lege da bete beharrekoa?

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Realpolitik

Pozik hartu nuen Itziar Nogerasen izendapena DSS2016rako. Kudeaketan bide luzea du egina eta, hizkuntzari dagokionean, euskaldun osoa eta mundua euskaratik ikusten duena. Noski, amorruz bizi izan nuen bere dimisioa. Norbaitek noizbait azaldu beharko du zergatik ez zuen balio izan Itziarren profilak.

Haren ondorengoak ez daki euskaraz. Eta hautatu duen patronatuko lau erakundeetatik bitan Bildu dago agintean. Horregatik sua piztu da, batez ere ezker abertzalean, ‘etxekoen’ portarearen aurrean. Minez idatzi zuen atzo bertan Berrian Joxe Agustin Arrieta adiskideak: “Nork esango, eta gure alkateak (bai: gure, gure, gure…)”

Euskaltzale moduan aurrekari larria iruditzen zait eta uste dut azalpen gehiago behar dugula. Zergatik ez zen Itziar egokia eta zergatik bai da egokia euskara ez dakien norbait? Ze bilakaera egon da tarte horretan? Eta ze tratu egin da?

Realpolitikaren aldekoa naiz. Uste dut ezinbestekoa dela indar-erlazioa zaintzea euskararen aldeko ekimenetan, eta erlazio horren arabera jokamoldeak doitu egin behar ditugula euskaltzaleok. Zoritxarrez kasu gehienetan indar gutxiegi izaten dugu, horregatik sarri ibiltzen gara indarka eta zakar.

Kontua da euskararen gaia alderdi bakoitzak bere kabuz kudeatzen duela eta horrek are gehiago murrizten dituela indar egiteko aukerak. Ez dago euskararen zubirik alderdien artean, gai jakinetan elkarrekin jokatzeko. Esaterako, ez al zen posible DSS2016ko izendapenerako hizkuntzaren gaineko akordio bat? Ez dirudi zaila patronatu horretan gehiengo euskaltzalea osatzea eta azken erabakiak baldintzatzea hizkuntzaren ikuspegitik. Zergatik ez da egin?

Euskararen normalizazioan alderdiak ez dira aski, ez eta haiek kolonizatzen dituzten erakundeak. Hiztun komunitatearen ordua da, euskaltzaletasuna zoru komun modura ulertzen dugunok erakarri behar ditugu alderdiak esparru bateratu horretara, hizkuntzaren gidaritza denon esku egon dadin eta ez inorenean bereziki. Eta adostu dezakegu realpolitik egitea egoerak eskatzen duenean, baina izango da zerbait onartzea euskararentzat beste zerbait irabazteko, eta ez alderdien arteko abantaila-joko bat.

Bitartean, izendatu berriak ikas dezala euskara. Gaur hasten bada 2016rako lor lezake maila txukuna. Badira adibide argi eta txalogarriak.

Kategoriak Sailkatugabeak | 2 iruzkin

Beste aldeko zubigileak

Radio Euskadin tertuliakide hasi nintzenean adierazi nuen zubigintza neukala helburu, alegia, nagusiki euskaraz eta soilik erdaraz bizi diren komunitateen artean elkar ezagutza sustatzea, ni lehenengoaren kide izanik.

Bide laburra egin dut oraindik baina Boulevard saioan dagoeneko aurkitu ditut beste aldetik zubigintzarako prest dauden pertsonak, saioaren zuzendari den Dani Alvarez bera nabarmen. Zintzo ikusten dut Dani ahaleginean eta asko estimatzen diot saiatzea, beti asmatuko ez badu ere, nik nirean beti asmatzen ez dudan bezala.

Igandeko Berrian Xabier Lasak kritika egiten zion Daniri, Yoyesen urteurrenean Elixabete Garmendia elkarrizketatzean erakutsi zuen aurreiritzi batengatik. Ados, baina nire ustez kritika osoagoa izango zen goraipatu izan balio Daniri Elixabete elkarrizketatu izana, bere aurreiritziak azaleratzeko arriskua hartu eta ohiko errazkeriak alboratuta.

Izan ere, beste aldeko zubigileak guregana abiatzen direnean ez da dena gurekiko harmonia izango. Baina komeni zaigu dakartzaten aurreiritzien edo jarreren kritika soiletik harago joatea, zubigintzan jarraitzeko animoa izan dezaten.

Euskaltzaleok daukagu irabazteko gehien.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Egun handien bezperan

Bihar Katalunian garrantzi handiko Diada ospatuko da. Eta atzo Bilbon parte hartu nuen Assemblea Nacional Catalanak deitutako ekitaldian, eta ondoren entzun erakundearen lehendakariorde den Jaume Marfanyren hitzaldia.

Ertz asko ditu Kafe Antzokian entzundakoak baina bereziki azpimarragarria iruditzen zait gizarte katalanak egin duen burujabetzarako bidea: bost urte eskasean zeharo aldatu dute alderdi politikoen agenda. Duela bost urte itun fiskalaren bila ari ziren alderdi katalanak, eta egun prestatzen dabiltza alde bakarreko independentziaren aldarria, baldin galdeketak edo hauteskundeek nahikoa babes ematen badiete.

Garrantzi handia ematen diot emantzipazio sozialari, gizartea bere helburuen alde antolatzeari eta aktibatzeari. Gizateriaren historian izan diren aldaketa erradikalak beti etorri dira gizartearen bultzadatik, ze alderdiek eta erakundeek -oro har- dagoena egonkortu besterik ez dute egiten. Frankismoaren irteeran gizartearen indarra erabakigarria izan zen erdibideko geltokietan aurrera egiteko.

Hain zuzen orduko hainbat zantzu ikusten ditut errepikatuta azken boladan. Orduko lehen urte demokratikoetan gizarte mugimenduek delegatu egin zuten ekimena erakundeetan eta alderdietan, eta urteen poderioz delegazionismo hori antzua eta kaltegarria bihurtu da, alderdietan barne interesak nagusitu bai zaizkio interes orokorrari, erakundeak ere menpean hartuta. Horregatik gizartea mugitzen hasi da dagokion burujabetza berreskuratzeko eta alderdien gehiegizko aginpideari dagozkion mugak berrezartzeko.

Bestalde, europar estatuak oso zaharkituak geratu dira batasuna garatzearekin, eta ez dago argi ea gizartea antolatzeko beharrezkoak ote diren ere. Esaterako, Europa egonda, zertarako behar dugu Espainia euskaldunok edo katalanek? Zertarako eskoziarrek Britainia Handia? Zertarako behar zuten Baltikoko errepublikek Soviet Batasuna edo Balkanetakoek Jugoslavia?

70. hamarkadaren hasieran –artean diktaduraren pean- ilusioz ikusten genuen hainbat tapoi kentzeko aukera eta indartsu sentitzen ginen askatasun berriak eskuratzeko. Farnco hil zorian zegoela, Ormaiztegiko jaialdi batean Eusebio Igarzabal bertsolari gabiriarrak honela amaitu zuen bere saioa:

 Aspaldi bialdu nahi gendun bat badoa beste larrera,

ia gauzan bat aldatzen zaigun bihar goizetik aurrera.

Berrogei urte beranduago, antzeko ilusioa pizten ari zait, egun handien bezperakoa.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Enpresak sortzeko

goiena2014.09.05

Izango dira 50 urte Ormaiztegiko gure etxean lehen gas sukaldea sartu zela. Zumarragan egina, Esteban Orbegozoren enpresan. Sasoi hartan enpresa asko garatu zen Goierrin: Orbegozo bera, Patricio Echeverria, Aristrain, gure familiaren karrozeria…

Halako batean Orbegozo familiak enpresa eskualdatu zuen eta hainbat talde pasatu ondoren iritsi da Arcelor Mittal taldearena izatera. Mittal jaun indiarra munduko aberatsenetakoa da eta egunotan jakinarazi du Zumarragako lantokia sei hilabetez itxiko duela, errentagarria ez delako.

Orbegozori Zumarraga inporta zitzaion, Mittali bat ere ez. Eta arazoa da munduan mittalak direla nagusi eta gurean orbegozorik ez dela sortzen. Zenbat gaztek 25-30 urte bitartean nahi du hemen enpresaburu izan? Baldintzak jarri ditugu nahi hori uxatzeko eta gure industria ehunaren zaharberritzea kolokan dago.

Bakarka ez bada, kooperatiban saiatu beharko genuke. Beti da egitasmo bat egingarriago arriskuak partekatuta eta lankidetzan jardunda. Baina kooperatibak ere zaharberrituaren premian daude, aje galantak gainditu beharrean. Ea urriko kongresuak zer ematen duen. Nik oraindik sinistu nahi dut.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Baskismoa

Igandeko Berrian Jose Antonio Pastor eledun sozialistak berritasun adierazle moduan nabarmentzen zuen Idoia Mendiaren hurbiltasuna euskararekin eta ikastolekin. Eta kazetariak Mendiaren ‘baskismoa’ aipatzean zioen: “Ni banaiz baskista: sozialista izatea euskalduna izateko forma ezberdin bat da”

Uste dut bere erantzunean Pastor jaunak nahastu egin dituela euskal hiritartasuna eta euskaltzaletasuna; edo, bestela esanda, baskotasuna eta baskismoa. Lehena litzateke komunitate batekiko atxikimendu formala, juridikoa; eta bigarrena, komunitate horren berezitasunekiko atxikimendu emozionala, zaletasuna.

Herri honetan aspaldian formulatu zen hemengo hiritarra dela bertan bizi den eta lan egiten duen oro. Krisiaren eraginez agian leundu beharko genuke bigarren baldintza eta esan ‘lan egiten edo lan egin nahi duen oro’. Edonola ere, abiapuntu horretatik inork ez dio ukatuko Pastorri baskoena bezain basko izatea. Baina baskista?

Baskismoa historikoki lotu izan da euskaltzaletasunarekin. Baskista eta euskaltzale ziren, esaterako, eibartar sozialistak eta Benigno Baskaran haien burua; edota gerran ibilitako hainbat gudari, nire osaba Juan Mari Intxausti kapitaina tarteko. Egun baskista euskaltzale dira PSEn Jesus Egiguren, Denis Itxaso eta beste hainbat. Horien artean dago Idoia Mendia.

Eta albiste ona da euskaltzaleontzat gutariko bat izatea alderdi sozialista gidatzeko hautagai bakarra. Asko komeni baitzaigu euskaltzaleak egotea nonahi, berdin alderdi independentista eta unionistetan, edota mota guztietako gizarte eragiletan eta erakundetan.

Alde horretatik, poztuko nintzateke Jose Antonio Pastor ere basko izateaz gain baskista bihurtuko balitz.

Kategoriak Sailkatugabeak | 4 iruzkin

Alderdikrazia

Berrian Garikoitz Goikoetxearen galderei erantzunez, Kike Amonarrizek aldarrikatzen zuen ‘euskalgintzan lanean ari garen guztiok —eta hor sartzen ditut euskalgintza instituzionala eta soziala— lortzea gure indarrak optimizatzea, estrategia minimo komun batzuetara iristea, eta aktibatzea ekarpen eta dinamismo soziala eta instituzionala’.

Eta aurrerago ematen zuen adibide zehatza: ‘Euskara denona bada, ahalik eta sektore sozial gehienak hartuko dituen diskurtso bat ere landu behar dugu, ahaztu gabe orain arte euskararen aldeko urrats nagusienak egin dituen sektoreak ere bere diskurtsoa behar duela. Oreka berri bat bilatu behar dugu. Politikan Gure Esku Dago-k perfilatu duen mugimenduaren gisan —eta diskurtsoan ere badaude berrikuntzak—, euskaran ere diskurtso berri horien premia eta beharra badugu’

Nire iritzian oso ondo ekarri du Kikek Gure Esku Dago mugimenduaren adibidea, uste baitut gure aje askoren sorburua dela alderdiek erdietsi duten gehiegizko kontrola, bai gizarte mugimenduetan eta bai herri erakundeetan.

Egoera honen erruak baino erroak aurkitze aldera, ulergarria egiten zait alderdien kontrol-gosea, baina horretan arrakasta lortu dute neurri batean herritarrok errazegi jare egin diogulako geure autonomiari, joera handiegia hartu dugulako lerratzeko aukera politiko batekin eta hari ‘leial’ eusteko. Eta behin lerratuta, bilakaera izan ohi da jarrerak polarizatzea ‘nireak’ eta ‘besteak’ muturren artean; proposamenak eta egitasmoak izaten dira edo ‘erabat onak’ edo ‘erabat txarrak’ segun eta nork egiten dituen. Noski, joera hau ere ulergarria da horrenbeste biolentzia politiko jasan duen gizartean.

Kontua da hamarkada luzez ez dela egon toki handirik ekintza kolektiborako alderdi baten edo besteren ‘laguntza’ onartu gabe. Eta guztientzat susmagarriak izan garela helburu komun pre-politikoetan tematu garenok. Alderdiek sistematikoki eskaneatu dituzte gizarte mugimenduak, aukera zegoenean kolonizatzeko eta ezinezkoa zenean demonizatzeko.

Eta antzeko zerbait egin ohi dute herri erakundeekin ere, alegia, norberak gobernatzen duenean kolonizatu eta besteak gobernatzen duenean, haren lana oztopatu. Kolonizazioaren erakusle, hautetsi guztiek errezitatzen dute kargua hartzean ‘denen ordezkaria izango naiz’ baina berehala hasten dira alderdikerietan karguak ematen dien pulpitutik. Adibideak ugariak dira eta tarteka oso nabarmenak.

Lotsa gutxirekin, nire burua jarriko dut adibide. Bi urtez izan berri naiz Euskaltzaleen Topagunearen presidente; kargu apala, nahi bada, baina ikuspegi askotariko 20.000 bazkide ordezkatzen dituena, eta ez da gutxi. Ba hain zuzen denen ordezkari izateko, denbora horretan uko egin nion irrati eta telebistan tertuliakide izateari soilik nireak diren iritziak emateko; eta idatzizko kolaborazioetan gaia mugatu nuen euskararen esparrura, eta edukietan saiatu nintze  mugimenduaren ikuspegitik ez aldentzen. Uste dut ardura askoz handiagoa duten agintari publikoei propio eskatu behar zaiela karguan dauden artean alderdia bigarren mailan jartzea eta gogoratzea herritar guztioi zor diguten errespetua.

Alderdiek, nola ez, zeregin garrantzitsua dute gure egituratze politiko eta sozialean, baina nago neurrian pasatu egin direla –pasatzen utzu diegula- eta orain denoi komeni zaigula –baita alderdiei ere- gizarte erakundeen autonomia indartzea eta herri erakundeak partekatuagoak eta integratuagoak izatea. Alderdiek, definizioz, ‘alde’ bateko ikuspegia dute eta gizarte askotarikoan beste alderdi eta eragileekin batera jardunda ‘osatzen’ dira, funtzio banaketa adostuaren arabera gizarte prozesuen gidaritza partekatuz. Iraganak iragan, bizi dugun aro politiko berriak aukera ezin hobea eskaintzen du aurrera begira jartzeko eta bide horretan abiatzeko.

Hain zuzen hor kokatzen dut Gure Esku Dago mugimenduaren lorpena. GEDk lortu du erabakitze eskubidea zoru komun bihurtzea eta zoru horren gainean indar metaketa eragitea gizartean, alderdi ezberdinetako kideak barne.

Euskarari dagokionean, arnasgune politikoa aldarrikatu nuen duela hilabete batzuk, Kikeren ‘estrategia minimo komun’en ideiaren ildo berean. Alderdiekin eseri beharko genuke patxadaz kontu hauek jorratzeko.

Kategoriak Sailkatugabeak | Iruzkin 1