Tecnaliak Debagoiena 2030 sarerako egin duen diagnostikoa oinarri hartuta, lurralde honek egin beharreko trantsizio energetikoa nolakoa izan daitekeen irudikatzen saiatuko naiz, helburu kuantitatibo eta kualitatiboak proposatuz. Ariketa teoriko bat besterik ez da, erronkari tamaina hartzeko borondatez egina.

Taula honetan laburbiltzen da, 2019. urteko datuak oinarri hartuta, egun Debagoienak duen errealitate energetikoa:

Ikusi daitekeen moduan, 2.290 Gwh-koa izan zen Debagoienaren guztizko energia kontsumoa 2019. urtean, eta horretatik %30a izan zen elektrikoa. Sektoreka, horrela banatzen da energia kontsumoa:

Trantsizio energetikoaren bukaerako eszenatokia 2045. urtean kokatuko dut, eta berau irudikatzeko hipotesi batzuk egingo ditut kontsumo murrizketa eta kontsumoaren elektrifikazioari dagokionean. Lehenengoaren kasuan, hauek dira hipotesiak:

• Ekonomia zirkularraren inplementazioari esker, eta oro har gizarte aurreratuetan eman behar den kontsumo materialaren jaitsieraren ondorioz, Debagoienako ehun industriala eraldatu egingo da, eta orain ekoizten duena baino gutxiago ekoitziko du. Guzti honen ondorioz, energia kontsumoa %30 murriztuko da.
• Garraio publikoa eta mikro-mugikortasuna bultzatzearen ondorioz ibilgailuen parkea nabarmen murriztuko da, eta zirkulazioan dauden ibilgailuen gehiengoa elektrikoa izango da. Kontutan izanda motor elektrikoa konbustio motorra baino 3 aldiz eraginkorragoa dela, orotara garraioari loturiko energia kontsumoa %80 murriztuko da.
• Eraikinen birgaitze energetikoari bultzada handi bat emango zaio, eta, ondorioz, eraikinei loturiko energia kontsumoa (etxebizitzak eta zerbitzuak) %50 murriztuko da.

Sektore ezberdinetan emango litzatekeen kontsumo murrizketa honen ondorioz guztizko energia kontsumoa erdira jaitsiko litzateke 2045. urterako.

Elektrifikazioari dagokionean, berriz, hauek dira hipotesiak:

• Industrian elektrifikazio maila %46tik %60ra igaroko da, nagusiki, gas naturalaren zati bat argindarrarekin ordezkatuko delako.
• Garraioan kontsumoaren %80a elektrikoa izango da, elektromugikortasunaren hedapenaren ondorioz.
• Eraikinei (etxebizitzak eta zerbitzuak) lotutako kontsumoaren elektrifikazio maila %50raino igoko da, nagusiki, egun gas naturalarekin dabiltzan berokuntza sistemen zati bat bero bonbengatik ordezkatuko delako.

Hipotesi hauekin, 2045. urterako energia kontsumoaren %61a izango litzateke elektrikoa.

Guzti honekin, ondorengoa izango zen 2045. urteko energia kontsumoaren errealitatea:

Segidan, aztertu dezagun nondik atera ahal izango genukeen energia hori. Debagoienak dituen ezaugarri orografiko eta sozio-ekonomikoen ondorioz, oso zaila izango da behar duen energia guztia bertan ekoiztea. Demagun %70a bertan ekoitziko dela (803 Gwh) eta gainontzeko %30a (345 Gwh) kanpotik etorriko dela. Demagun, baita ere, kanpotik etorriko den hori gas naturala ordezkatuko duen gas berriztagarria izango dela (hidrogenoa adibidez), elektrifikatu ezin izan diren kontsumo industrialak estaltzeko. Gauzak horrela, bailaran 699 Gwh elektriko eta 103 Gwh ez elektriko ekoitzi beharko lirateke.

699 Gwh elektrikoak ekoitzi ahal izateko 2 dira, nagusiki, eskura ditugun teknologia berriztagarriak, fotovoltaikoa eta eolikoa. 2 teknologia hauek, gainera, osagarriak dira beraien artean, eguzkia ez dagoenean haizea egon ohi delako eta alderantziz. Demagun behar dugun energia elektrikoaren erdia fotovoltaikoarekin ekoitziko dugula eta beste erdia eolikoarekin. Zenbat potentzia instalatu beharko genukeen jakiteko, kontutan hartuko dugu gure ingurunean instalatutako Kw fotovoltaiko bakoitzak 1 Mwh ekoizten dituela, eta aerosorgailu modernoak haize leku egokietan jarriz gero, berriz, Kw bakoitzak 2,6 Mwh ekoitziko lituzkeela. Datu hauekin, 350 Mw fotovoltaiko eta 134 Mw eoliko instalatu beharko lirateke.

Tecnaliaren ikerketaren arabera, Debagoienako teilatuek 435 Mw fotovoltaiko instalatzeko potentziala daukate, beraz, teorikoki behintzat, energia fotovoltaikoaren behar guztiak teilatuak erabiliz estali ahal izango lirateke. Hori bai, horretarako teilatuen azalera guztia aprobetxatu beharra dago, eta gaur gaurkoz, egiten diren instalazio fotovoltaikoak eraikin horren beharrak asetzeko soilik dimentsionatzen dira, eta ez dute teilatuaren azalera erabilgarri guztia hartzen.

Eolikoaren kasuan, 5,7 Mw-ko potentzia izan dezaketen tamaina handiko aerosorgariluak jarriz gero, 25 aerosorgailu inguru beharko lirateke.

103 Gwh ez elektrikoen kasuan, berriz, nagusiki eraikinen bero beharrak asetzeko beharko lirateke, eta, horretarako, biomasa izan daiteke aukerarik bideragarriena. Tecnaliaren ikerketaren arabera, Debagoienako basoek urtero 138 Gwh-ko bero energia emateko potentziala daukate, beraz, teorikoki behintzat, kasu honetan ere beharrak estaltzeko emango luke.

Artikulu honetan egin dudan ariketa hau zorroztasun handiegierik gabeko hurbilpen bat besterik ez da, baina balio dezake trantsizio energetikoari dagokionean Debagoienak parez pare daukan erronkari neurria hartzeko. Mota honetako ariketa bat modu kolektibo eta partekatuan egiteak izango luke benetako balioa, helburuak zein hipotesiak eragile ezberdinen artean adostuz eta berauek betetzeko konpromisoak hartuz. Hori izango litzateke, nire iritzian, Debagoienak bere CO₂ isurien eta energia kontsumoaren gaineko erantzukizuna hartzea.

Beste behin ere, nik idatzitako artikulu baten inguruko hainbat aipamen egiten ditu Patxik bere blogean argitaratutako artikulu honetan. Bertan aipatzen dituen gaiak lantzen hasi aurretik, artikulu osoan zehar eta baita aurrekoetan ere nabaritzen diodan tonuaren eta egiten dituen akusazio belatuen inguruan argi, zuzen eta irmo hitz egin nahiko nioke.

Ni ez naiz inongo “poligono eolikoko ordezkaria”, are gutxiago “Aramaioko parke eolikoaren egarri den artikulugilea”, eta ez daukat ezer “salbatzeko” beharrik. Pertsona librea naiz, eta nire kontzientzia eta konpromezu politikoari (hizki larriz idatzia) jarraituz idazten dut, interes orokorrarentzat onena dela uste dudana defendituz, nire bizitza osoan zehar egin izan dudan bezala. Blog hau sortu nuenean adierazi nuen moduan, mundura ez naiz etorri jendeak entzun nahi duen hori esatera, zuzena iruditzen zaidana defenditu eta egitera baizik, jakitun izanda inor ez dela egia osoaren jabe. Eta Orixoleko haitz tontorretik idazten dut, bai, eta ez “Statkraft-KREANen erraietatik”, Patxik dioen bezala. Blog honekin nire asmoa ez da proiektu jakin bat defenditzea. Lehenago ere esan izan dudan bezala, ez daukat beharrezkoa den ezagutzarik eta ez naiz nor aramaiokoa parke eoliko bat eraikitzeko toki egokia den edo ez baloratzeko.

Berriztagarrien inguruko eztabaidan, energiaren arloan daukadan ezagutzan oinarrituta eta datuak eskuetan, 2 ideia nagusi defenditzen ditut. Lehena, erregai fosilak ordezkatu nahi baditugu, kontsumo murrizketarekin eta teknologia fotovoltaikoarekin batera, energia eolikoa ere ezinbestekoa zaigula. Eta, zoritxarrez, eolikoak ezin daitezkeela jarri haizerik ez dagoen gune antropizatuetan. Bigarrena, trantsizio energetikoa baliatu beharko genukeela ongizaterako hain garrantzitsua den sektore hau demokratizatzeko, eta, horretarako, azpiegitura hauen jabetza ereduan dagoela gakoa. Hortik aurrera, lurraldea antolatu eta planifikatzeko ardura duen administrazio publikoak zehaztu beharko du, kontutan hartu beharreko aspektu guztiak kontutan hartuta, zeintzuk diren parke horiek eraikitzeko tokirik egokienak.

Eztabaida publiko eraikitzaile eta aberasgarri baten mesedetan, hobe genuke bestearen posizioaren zilegitasuna aitortuko bagenio elkarri, eta bakoitzak azaltzen dituen datu eta argudioak baloratu eta eztabaidatuko bagenitu, aurriritzi, uste eta teoria konspiranoikoetan erori gabe.

Hau argituta, pasa gaitezen bere artikuluan Patxik plazaratzen dituen argudioen azterketara. Horien artean aipatzen du hedatzen ari diren praktika diskurtsiboetan oso adierazgarria dela “lauso” gisa kalifikatzen duen “lurraldea” kontzeptuaren “intromisioa”, aditzera emanez Aramaio Debagoiena barruan kokatzea Itsaraz-eko parke eolikoa justifikatzeko beste trikimailu bat gehiago dela. Jakin beza Patxik administratiboki Aramaio Debagoienaren parte ez den arren, lurralde antolaketaren ikuspegitik, Debagoienako eremu funtzionalaren barruan dagoela gutxienez 2005. urtetik aurrera, hemen ikusi daitekeen moduan. Lurraldea ez da kontzeptu “lauso” bat, oso ondo ezaugarrituta dago, lurralde antolaketan oinarrizkoak diren 4 tresna hauen bitartez: Lurralde antolamendurako gidalerroak, lurralde plan partzialak, lurralde plan sektorialak eta hiri antolamendurako plan orokorrak. Lurralde plan partzialetan zehaztutako eremu funtzionalak eskala garrantzitsua dira lurralde antolaketaren ikuspegitik, eta beraien artean harreman sozio-ekonomiko estuak dituzten udalerriek osatzen dituzte. Hau horrela izanik, guztiz logikoa da Aramaio Debagoienako lurralde plan partzialaren barruan egotea. Ildo beretik, Patxik dio ez dagoela zalantzarik “Debagoiena formalaz aritu dela Tecnalia enpresa bere ikerlanean partaide ofizial diren zortzi udalerrien premiez eta erantzukizunez jardutean” . Beste behin ere, usteak erdiak ustel. Tecnaliaren ikerketaren perimetroak Debagoienako eremu funtzionala osatzen duten udalerri guztiak hartzen ditu, Aramaio barne.

Ez naiz nekatuko behin eta berriro esateaz aldaketa klimatikoak ez daukala soluziorik lurralde eskala ezberdinek beraien energia kontsumoaren eta CO₂ isurien ardura hartzen ez badute. Eta lurraren beroketa 1,5 ^oC-en oso goitik badoa, etorkizuneko belaunaldien ongizatea (edo biziraupena) baldintzatzen ariko gara, baita gainontzeko izaki bizidunena ere. Eta hau ez da parke eoliko bat justifikatzeko trikimailu bat gehiago, zientziak dioskuna da, eta hobe genuke kaso egingo bagenio. Hemen kontsulta daiteke IPCC-ek egindako azken txostenaren inguruan Greenpeace-ek egiten duen balorazioa.

Beti pentsatu izan dut lurralde plan partzialetan zehaztutako eremu funtzionalak eskala egokia direla energia trantsizioaren eztabaida lurralderatzeko, besteak beste, udalerria eskala txikiegia dela iruditzen zaidalako energia kontsumoaren dimentsio osoa egoki baloratzeko, eta ez dituelako aintzat hartzen lurralde jakin batean ematen diren hartu-eman sozio-ekonomikoei lotutako energia kontsumoak. Eta honekin, Patxik darabilen bigarren argudio nagusiari helduko diot. Patxik dio aramaioarrei ezin zaiela Debagoienako gainerako herritarren isuri eta energia kontsumo bera egotzi, batez ere, Aramaion ez dagoelako industriarik, eta sektore hau delako, garraioarekin batera, CO₂ isurien eta energia kontsumoaren erantzule nagusia. Aramaion industriarik ez egoteak, ordea, ez du esan nahi aramaioarrak ez direnik industriatik bizi, eta, ondorioz, industria horrek sortzen dituen isurien inguruko ardurarik ez dagokienik. Ikusi dezagun zein sektoretan egiten duten lan aramaioarrek, eta konpara dezagun, adibidez, arrasatearrekin:

Bistan denez, ez dago alde handirik industrian lan egiten duten herritarren ehunekoan, %29,33 aramaioarren kasuan, eta %32,21 arrasatearren kasuan. Kontutan izanda zerbitzuei dagokien ehunekoaren zati esanguratsu bat industriari ematen zaizkion zerbitzuek osatzen dutela, ez dago zalantzarako tarterik: aramaioarren gehiengoa, zuzenean edo zeharka, industriatik bizi da, arrasatearrak bezalatsu. Eta beraz, badute industria horrek sortzen dituen CO₂ isuriekiko ardurarik.

Debagoienaren trantsizio energetikoaren inguruko deliberazio prozesuan Aramaiok parte hartuko duen edo ez aramaioarrek erabakiko dute, noski, baina ez dezagun landa guneen inguruko irudi idealizatu eta desitxuratu bat eraiki. Aramaioarrak, Leintz Gatzagako edo Otxandioko herritarrok bezala, ez dira lehenengo sektoretik bizi, gainontzekoen bizitza estilo bertsua dute, eta beraien CO₂ isuriak ondoko hiriguneetan bizi diren herritarren parekoak dira, inolako zalantzarik gabe. Eta Patxik aipatzen duen egurraz gain, petroliotik datorren propano gasa ere erabiltzen dute beraien etxeak berotzeko, eta gasolina eta gasolioa auto eta abarrekin batetik bestera mugitzeko, gainontzekook bezala.

Suposatzen dut Amaia Antzokiaren aurrean jarritako pankarta honek Statkraft-ek Aramaion egin asmo duen parke eolikoari egiten diola erreferentzia. Azpiegitura horrek ez omen dio trantsizio energetikoari ekarpenik egiten eta, are okerrago, kapitalismoaren isla omen da.

Ukaezina da parke eolikoek biodibertsitatean eta paisaian inpaktuak sortzen dituztela, eta, zentzu horretan, nik ez daukat beharrezkoa den ezagutzarik eta ez naiz nor kokapen hau parke eoliko bat eraikitzeko egokia den edo ez baloratzeko. Baina, hortik eta pankarta honek dioenera, alde handia dagoela iruditzen zait, handiegia.

Bertan dioenak oinarririk duen edo ez baloratzeko aztertu dezagun, lehendabizi, azpiegitura honek Debagoienaren trantsizio energetikoari egingo liokeen ekarpena. Statkraft-en web orrialdean dioenaren arabera parke honek 60,4 Mw-ko potentzia instalatua izango luke, eta urtean 157,3 Gwh ekoitziko lituzke. Tecnaliak Debagoiena 2030 iraunkortasun sarerako egindako ikerketa baten arabera, 2.290 Gwh-koa izan zen 2019. urtean Debagoienak izan zuen energia kontsumo osoa. Kontsumo horretatik %30a izan zen elektrikoa, hau da, 687 Gwh. 687 Gwh horietatik 530 Gwh industriak kontsumitu zituen, eta gainontzeko 159 Gwh-ak eraikin ezberdinei (etxebizitzak, eskolak, anbulategiak, komertzioak, …) lotutako kontsumoa izan zen. Datu hauei erreparatuz, Statkraft-ek eraiki asmo duen azpiegitura honek 2019. urtean Debagoienak izan zuen kontsumo elektriko osoaren %23an ekoitziko luke, eta eraikinei lotutako kontsumo elektrikoaren ia %100a. Ez dakit zein iritzi izango duen irakurleak, baina esango nuke esanguratsua izango litzatekeela azpiegitura honek Debagoienaren trantsizio energetikoari egingo liokeen ekarpena.

CO₂ isuriei erreparatzen badiegu, berriz, eta IPCC¹-k dioenari kasu eginez, teknologia eolikoa erabiliz ekoizten den kwh bakoitzak 11 gCO₂ isurtzen ditu. Neurketa honek aerosorgailu baten bizitza ziklo osoan ematen diren isuriak hartzen ditu kontutan, hau da, azpiegituraren esplotazioari lotutakoez gain, baita materialak naturatik erauzten direnetik aerosorgailua dagokion tokian kokatu artekoak ere. Elektrizitatea ekoizteko erregai bezala gasa darabilen ziklo konbinatuko zentral batek, berriz, 490 gCO₂ isurtzen ditu ekoitzitako kwh bakoitzeko, 45 aldiz gehiago. Beraz, CO₂ isurien murrizketan ere horrelako azpiegitura batek ekarpen esanguratsua egingo lukeela esango nuke.

Bigarren aferari dagokionean, kapitalismoarena, erreparatu diezaiogun Statkraft eta Krean-en arteko akordioan zehazten den jabetza eta kudeaketa ereduari. Haizean deitu diote Krean kooperatibak sustatu asmo duen ereduari. Eredu honek aukera emango die instituzio publikoei, herritarrei eta lurraldeko enpresei azpiegitura honen jabetzan parte hartzeko, inolako mugarik gabe. Hau da, nahi izanez gero, aipatutako eragile horiek jabetzaren %100a hartu ahal izango lukete. Suposatzen dut pankarta hori idatzi dutenek jakingo dutela eredu ekonomiko baten izaera, neurri handi batean, ekoizpen baliabideen jabetzak ezaugarritzen duela. Enpresa kapitalista batean ekoizpen baliabideen jabetza ez dago langileen eskuetan, kapitalaren esku baino. Horrek, kapitalaren jabetza dutenei aukera ematen die langileen kontura etekin ekonomiko bat lortzeko, terminologia marxistan “plusvalia” bezala ezagutzen dena. Etekin hori esku gutxi batzuetan pilatzen da, eta hortik sortzen dira kapitalismoak berezko dituen gizarte ezberdintasunak. Haizean ereduan, berriz, jabetza energia hori behar duten herritar eta erakundeen eskuetan egongo litzateke, eta, ondorioz, beraiek izango lirateke azpiegitura horrek esplotazio fasean sortuko lituzkeen etekin ekonomikoak jasoko lituzketenak, eta ez Statkraft, Krean, edo kanpo inbertsore kapitalista bat.

Nire ikuspegitik, honek sekulako balioa dauka, eta hurrengo hamarkadetan energia sektorean nagusi izango den ziurgabetasun eta ezegonkortasunetik herritarrak eta enpresak ekonomikoki babesteko aukera ezin hobea eskaintzen du. Egin dezagun prospektiba ariketa bat, eta ikusi dezagun nola gauzatu daitekeen aipatutako babes hori.

Joera guztiek diotenaren arabera, bai etxebizitzetan, eta baita industrian ere, elektrizitatearen kontsumoak gora egingo du hurrengo hamarkadetan. Etxebizitzen kasuan, gasarekin funtzionatzen duten berokuntza sistemak fosilak ez diren iturriengatik ordezkatu behar dira, eta aditu guztiek diotenaren arabera, biomasa galderekin batera, elektrizitatearekin dabiltzan bero bonbak (aerotermia eta geotermia) izango dira erabiliko diren teknologia nagusiak. Bestalde, kotxe elektrikoa hedatuz joango da, eta gure garajeetan gero eta karga puntu gehiago izango ditugu. Horrek esan nahi du familiei lotutako energia kontsumoaren gehiengoa elektrikoa izango dela etorkizunean, eta energia elektriko hori prezio justu batean eskuragarri izatea gakoa izango dela herritarrak ekonomikoki babestu ahal izateko. Logika berdina aplikatu daiteke enpresen kasuan ere.

Babes hori gauzatzera begira komunitate energetikoek rol funtsezkoa jokatu dezakete. Hauek dira herritarrak energia ekoizpenerako azpiegituren jabetzan parte hartzea ahalbidetzen duten erakundeak. Komunitate energetikoak kontsumo kooperatibak izan ohi dira, eta bertan parte hartzen duten herritarrek izaten dute gehiengoa. Komunitate energetiko hauen helburu nagusia beraien bazkideek behar duten energia ekoiztea da, eta, horretarako, teknologia fotovoltaikoa erabiliko dute nagusiki. Teknologia honekin soilik, ordea, nekez lortu daiteke %25-koa baino autosufizientzia maila handiagoa, %40-%50koa biltegiratze sistemak (bateriak) gehituz gero. Hain zuzen ere, hemen sartzen da jokoan energia eolikoa. Teknologia fotovoltaikoa erabiliz ekoizten duena osagarritzeko komunitate energetikoak parke eolikoaren jabetzan parte hartu dezake, eta, horrela, eguzki eta haize energien osagarritasuna baliatuz, beren bazkideek %70tik gorako autosufizientzia maila bat lortu ahal izango lukete. Horrek esan nahi du komunitate energetiko horretako bazkideek %70ko independentzia bat lortuko luketela ezegonkorra izango den eta espekulazioaren jomuga izan daitekeen merkatu elektrikoarekiko, eta bermatua izango dutela elektrizitatearen prezio justu eta egonkor bat jabe diren azpiegitura horien bizitza osoan zehar (25-30 urte).

Ondorioz, eredu honek pankartan dioenaren kontrakoa ahalbidetuko luke, hau da, Debagoieneko herritar eta enpresak merkatu elektriko oligopoliko eta espekulatibotik babestea.

1. IPCC, 3. lantaldea, 5. txostena, 7. kapituloa, 511-597 orrialdeak, eskuragarri dago <ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/ipcc_wg3_ar5_chapter7.pdf> helbidean.

Patxi Salaberrik Belamendi izeneko bere blogean energiaren eta aerosorgailuen inguruan idatzi du, eta beste askoren artean ni ere zeharka aipatzen nauenez, erantzun bat zor diodala pentsatu dut. Ez naiz esaten duen guztia eztabaidatzen hasiko, hainbat kontu aurrez aurreko elkarrizketa batean lantzea eraikitzaileagoa litzatekeela iruditzen zaidalako, baina bere idatzian badaude zenbait ondorio datuen interpretazio oker batean oinarritzen direnak, eta gaiaren inguruko eztabaida zorrotz eta informatu baten mesedetan, argitzea komeni direnak.

Estatua erreferentziatzat hartuta Patxik dio “123 Gw-ko potentzia instalatua daukan arren, nekez gainditzen dela 36 Gw kontsumo-langa”, eta, era berean, aditzera ematen du nahikoa berriztagarri dagoela jada instalatua: “71 Gw-eko ekoizpena… 36 Gw-ko eskaria asetzeko!”.

Baieztapen hauek egiten dituenean, potentzia eta energia kontzeptuak nahasten ari da Patxi. Gauza bat da potentzia instalatua, Gw-etan neurtzen dena, eta beste bat potentzia instalatu horrek denbora unitate jakin batean ekoizten duen energia, Gwh-tan neurtzen dena. Guztiz normala da erregistratutako potentzia pikoa (36 Gw) instalatutakoa (123 Gw) baino txikiagoa izatea, teknologia guztiek ez dutelako inoiz potentzia maximoan eta batera funtzionatzen, are gutxiago eolikoaren eta fotovoltaikoaren kasuan. Hauek eguzkia eta haizea dagoenean soilik funtzionatzen dute, eta, normalean, eguzki asko dagoenean haize gutxi egoten da eta alderantziz.

Berak erabiltzen duen iturri bera erabiliz, “red electrica” (REE), eta 2023. urtea aztertuz, ikusi dezagun zein den berriztagarrien errealitatea Estatuko argindarraren ekoizpenean. 2023. urtearen bukaeran 124,7 Gw-koa zen Estatuko sare elektrikoan zegoen potentzia instalatua. Hemen ikusi daiteke zein zen potentzia instalatu horren osaera teknologia ezberdinei dagokionean. Eolikoa, fotovoltaikoa eta hidraulikoa batuz, hauen potentzia 72,5 Gw-koa zen.

Potentzia instalatu horrek (124,7 Gw) 266.850 Gwh ekoitzi zituen 2023. urtean zehar. Hemen ikusi daiteke teknologia bakoitzak ekoitzi zuen energia kopurua. Hidraulikoak, eolikoak eta fotovoltaikoak ekoitzitakoa batuz gero, 125.431 Gwh ateratzen dira, hau da, guztizkoaren %47a. Argindarraren gainontzeko %53a nagusiki erregai fosilak erabiliz ekoitzi zen. Eta hau ez zen horrela izan berriztagarriak nahita geldirik egon zirelako, hau horrela izan zen instalatutako 72,5 Gw berriztagarriek ez dutelako askoz gehiagorako ematen. Beraz, ondorioa garbia da: fosilak ordezkatu nahi badira, potentzia berriztagarri gehiago instalatu beharra dago.

Askotan aipatzen da baita ere Estatuan ekoizten den energiaren zati esanguratsu bat Frantziara esportatzen dela. Hemen kontsulta daiteke 2023. urtean Frantziarekin izandako energia trukaketa. Saldoa esportazioaren aldekoa da, bai, baina 1.776 Gwh-takoa soilik, hau da, ekoitzi zen energia guztiaren %0,7a.

Beraz, ez dago soberakin berriztagarririk, alderantziz, oraindik ere ekoizten den argindarraren gehiengoa iturri fosilak erabiliz ekoizten da.

Bestalde, ekologismoaren barruko korronte batek erabiltzen duen argudioa bere eginda, azpiegitura berriztagarriak eraikitzeko erregai fosilak erabiltzen direla dio Patxik, eta beraz, aditzera ematen du CO₂ isurketen ikuspegitik ez dagoela alde nabarmenik argindarra sortzeko berriztagarriak edo iturri fosilak erabiltzean. Esan gabe doa baieztapen honek ez daukala inolako zorroztasunik. IPCC¹-k dioenaren arabera, hauek dira, bizitza ziklo osoan ematen diren isuriak aintzat hartuta -materialak naturatik erausten direnetik azpiegituraren esplotazio fasea bukatu bitarte-, teknologia ezberdinekin ekoitzitako kwh bakoitzeko isurtzen den CO₂ kopurua:

• Energia fotovoltaikoa teilatuetan: 41 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Energia fotovoltaikoa lurrean: 48 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Eolikoa lurrean: 11 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Eolikoa itsasoan: 12 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Ikatza: 820 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Gas naturala: 490 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Biomasa: 230 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Geotermia: 38 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Termosolarra: 27 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Hidraulikoa: 24 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko
• Nuklearra: 12 gCO₂ ekoitzitako kwh bakoitzeko

Datu hauek argigarriak dira oso. Eolikoak gas naturalak baino 44 aldiz CO₂ gutxiago isurtzen du ekoizten duen kwh bakoitzeko. Eta teknologia berriztagarri guztietatik eolikoa da CO₂ gutxien isurtzen duena, teilatuetan jartzen den fotovoltaikoa baino gutxiago.

Beste pasarte batean ondorengoa ere esaten du: “gaur eguneko teknologiak ez du ziurtatzen eta ez bermatzen aerosorgailuen funtzionamendu luzerik. Siemens-Gamesak egiten dituen 5 MWetik gorako aerosorgailu berriak, adibidez, akats larriak izaten ari dira lau urte bete baino lehen, teorian 30 urteko iraupen produktiboa izan beharko luketenean”. Siemens Gamesak modelo zehatz batekin arazoak izateak ez du esan nahi gaur eguneko teknologiak ez duela bermatzen aerosorgailuen funtzionamendu luzerik. Baieztapen honek ere zorroztasun gutxi dauka. 5 Mw-ko tamainako aerosorgailu baten teknologia ez da bereziki konplexua, kontutan hartzen badugu gaur egun 15 Mw-ko aerosorgailuak ari direla frogatzen itsasoan, eta 20 Mw-koak ere bidean direla jada, 4 aldiz handiagoak.

Larrialdi klimatikoa kontu serio da, eta trantsizio energetikoaren inguruko eztabaidak zorroztasuna behar du, ezin dezakegu errealitatea desitxuratu azpiegitura jakin baten inguruan norberak duen posizioa justifikatzeko. Eta iruditzen zait Patxiren idatziak asko duela honetatik.

1. IPCC, 3. lantaldea, 5. txostena, 7. kapituloa, 511-597 orrialdeak, eskuragarri dago <ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/ipcc_wg3_ar5_chapter7.pdf> helbidean.

COP 28 klima gailurra bukatu berri, momentu aproposa da bertatik ateratako ondorio nagusiak Debagoieneko errealitatetik aztertu eta baloratzeko. 28. gailur honetatik ateratako lehen ondorio nagusia da oso urrun gaudela lurraren beroketa 1,5 ^oC-en azpitik mantentzeko zientziak gomendatu zuen helburutik. Hori bete ahal izateko %43 murriztu beharko lirateke isuriak 2030 urterako eta %60 2035rako, 2019-ko isuriekin alderatuta.

Diagnostiko honetatik abitatuta, puntu gako hauek zehazten ditu Dubaiko akordioak:

• 2030-rako helburua: energia berriztagarrien ahalmen globala hirukoiztea eta energia-eraginkortasuna hobetzeko munduko urteko batez besteko tasa bikoiztea.
• Ikatzaren murrizketa: Ikatzean oinarritutako energiaren erabileraren pixkanakako murrizketa azkartzea.
• Zero emisio: Mundu mailan zero emisio garbiak dituzten energia-sistemetarantz aurrera egitea, mendearen erdialdea baino lehen karbono gutxi edo batere isurtzen ez duten erregaiak erabiliz.
• Erregai fosilak bertan behera uztea: Energia sistemetan erregai fosilak modu justu eta ordenatuan erabiltzeari uztea, hamarkada honetan ekintza azkartuz 2050ean zero emisio garbi lortzeko.
• Teknologia garbien garapena: Zero emisioko eta emisio baxuko teknologien garapena bizkortzea, hala nola energia berriztagarriak, energia nuklearra eta karbonoa atzitzeko eta biltegiratzeko teknologiak, bereziki murrizteko zailak diren sektoreetan.
• CO₂ ez diren gasen murrizketa: Mundu mailan karbono dioxidoaz bestelako gasen emisioak nabarmen murriztea, 2030erako metano emisioak murrizteko ikuspegiarekin.
• Garraio iraunkorra: Errepideko garraioan emisioen murrizketa bizkortzea, azpiegiturak garatuz eta zero emisioak edo emisio txikiak dituzten ibilgailuak azkar hedatuz.
• Dirulaguntza ez-eraginkorrak ezabatzea: Pobrezia energetikoari eta bidezko trantsizioei heltzen ez dieten erregai fosilentzako dirulaguntza ez-eraginkorrak ezabatzea.

Ekarri ditzagun orain ondorio hauek Debagoinara eta Ikusi dezagun zein den gure bailararen errealitatea. Tecnaliak Debagoiena 2030 iraunkortasun sarerako egindako ikerketan jasotakoaren arabera, Debagoineko (Aramaio barne) bataz besteko CO₂ isuriak Gipuzkoakoaren, EAE-koaren, Espainiakoaren eta Europakoaren gainetik daude, 8,53 tCO₂ biztanleko eta urteko.

Jakina denez, energia kontsumoa da CO₂ isurien erantzule nagusia. Honi dagokionean, 2.290 Gwh-koa izan zen Debagoienak 2019. urtean izan zuen energia kontsumoa, bataz beste 35 Mwh baino gehiago biztanleko. Energia kontsumo horretatik bailaran energia berriztagarriak erabiliz ekoitzitako energiaren portzentaia %5-koa baino txikiagoa izan zen. Bestalde, energia kontsumo osoaren %30a elektrikoa izan zen (687 Gwh), eta kontsumo elektrikoan tokiko ekoizpen berriztagarriak izan zuen pisua, berriz, %15-koa baino txikiagoa. Energia kontsumoa horrela banatzen da sektore ezberdinen artean:

Dubaiko helburuak bere eginda Debagoienak %43 murriztu nahiko balitu CO₂ isuriak 2030 urterako, gutxi gora behera 850 Gwh-ko energia kontsumo baliokidea desagerrarazi edo berriztagarriengatik ordezkatu beharko luke datozen 6 urteetan. Honek suposatzen duenaz jabetzeko, kontutan izan behar da 850 Gwh energia eolikoarekin ekoizteko 325 Mw instalatu beharko liratekeela (Aramaion aurre ikusitako parkeak 60 Mw ditu), eta fotovoltaikoarekin ekoitziz gero, berriz, 700 Mw (Ekiola bakoitzak 1 Mw dauka). Beste erreferentzia bat emateko, 850 Gwh bailaran industria guztiak kontsumitzen duenaren %75a da, eta garraioari lotutako kontsumo osoa baino gehiago.

Datu hauek oso modu gordinean adierazten dute Debagoienak oso abiapuntu kaskarra duela CO₂ isuriei eta energia berriztagarrien hedapenari dagokionean. Eta kontziente izan behar gara klima aldaketari lotutako helburuak lortu ahal izateko ezinbestekoa dela lurralde guztien inplikazioa. Lurralde bakoitzak bere energia kontsumoaren eta CO₂ isurien ardura hartzen ez badu, arazoak ez du soluziorik, eta etorkizuneko belaunaldien ongizatea (edo biziraupena) baldintzatzen ariko gara.

Ekologismoak badu lema bat nire irudiko inoiz baino gaurkotasun handiagoa duena, eta klima larrialdiak ezaugarritutako testuinguru historikoan bereziki kontutan hartu beharko litzatekeena: “Think global, act local”. Gure bailararen errealitatea zein de ikusita, iruditzen zait parke eolikoen aurka ari den mugimenduak lokalean jarduten duela, bai, baina globalean gehiegi pentsatu gabe.

Blog hau sortu dut kezka handiz bizi dudalako larrialdi klimatikoak eta krisi ekologikoak ezaugarritutako testuinguruan gure gizartean antzematen dudan apatia. 3 seme alabaren aita naiz eta haien etorkizunak kezkatzen nau. Gure belaunaldiaren ardura da beharrezkoa dena egitea ondorengoei mundu bizigarri bat uzteko, aitzakiarik gabe, zientziak ematen digun ezagutza oinarri izanda eta arnas luzeko begiradarekin. Transformazio eko-sozialaren inguruan nire ikuspegia zein den ezagutu nahi duenak ondorengo artikulu honetan irakurri dezake.

Orixol mendia nire toki kuttuna da, eta bertatik begiratuko diot Debagoienari, distantziak ematen duen perspektibarekin. Otxandiokoa naiz sortzez eta izatez, baina badut lotura estu bat Debagoinarekin. Bertan ikasi dut eta bertan dihardut lanean 16 urte nituenetik.

Blog honetan libre arituko naiz eta pentsatzen dudana esango dut, nahiz eta zenbaiti ez gustatu. Mundura ez naiz etorri jendeak entzun nahi duen hori esatera, zuzena iruditzen zaidana defenditu eta egitera baizik, jakitun izanda inor ez dela egia osoaren jabe.