Abesti bat sortu dut Jentilen akabera eta Kixmiren etorrera hitzez eta musikaz kontatzeko. Apokaliptiko-kitsch generoan sartuko nuke emaitza. Hemen duzue:
Zergatik ez diezu musika musikariei uzten? esango du baten batek.
Ba, ez didatelako ematen nik entzun nahi dudana.
Bi mila urte pasatxo daramatzat zain, musikari profesionalen batek noiz egingo duen jentilen akaberaren eta Kixmiren etorreraren inguruko abesti bat. Alferrik. Probabilitatearen legearen arabera, azkenean egingo zidaten ditxosozko abestia, beste bi mila urte-edo itxoinez gero. Baina horrenbeste biziko naizela ziurra ez denez, neronek sortzea erabaki dut.
Jentilen akabera by zimino
Kredituak: Izarne Cardabak jarri du ahotsa.
Eli Laztangurenek teklatuak eta alboka. Erritmoak prefabrikaturiko loopak dira eta
sample batzuk zor dizkiet J. S. Bachi zein tximino oihulariei Siamango giboiei. Hitzak: Jose Miguel de Barandiaran, Diccionario ilustrado de mitologia vasca y algunas de sus fuentes. La Gran Enciclopedia Vasca, Bilbo 1972, 132-133 orrialdeak.
Norbaitek remix bat egin nahi badu, eska ditzala pistak eta eskura jarriko ditut. Abestia bere horretan jaisteko, CD kalitatean edo MP3an: Jentilen akabera.
(Bideoa saltoka ikusten baduzu, konexio motela duzu. Ikusi ondo hemen, kalitate gutxiagorekin bada ere)
Jesubioa terminoa asmatu zuen Georges Bataille filosofoak, Jesus, je suis, sujet eta Vesubio hitzak batean sintetizatzeko. Tximino baten ipurditik ateratzen den erupzio eskatologiko gisa irudikatu zuen Jesubioa. Batailleren ideia zertan den azaltzeko goiko bideoa egin dizuet, sarrera gisa.
“Guztiz begibistakoa da Jésuve izenean Jesus aipatzen duela Bataillek, ez dago beste froga bilatu beharrik”. Hala idatzi dit Camille Dumoulié irakasleak. Literatura konparatua irakasten du Dumouliék Paris X-Nanterre unibertsitatean eta, horrez gain, Littérature et Idée ikerketa zentroa zuzentzen du.
Batez ere, Nietzscheren ideiek Antonin Artaud idazlearengan izaniko eragina aztertu du Dumouliék bere lanetan eta Bataillek horiei segida eman ziela dio. Dumouliéren Sur quelques sujets dionysiaques, d’Archiloque à Artaud lana irakurri dut eta, berehala idatzi diot irakasleari, Kixmi blogean interesatzen zaizkidan gaietan sakontzeko.
Georges Bataille
Lehen ere idatzi dut Batailleren inguruan. Gogoratu Bataille estasian sartzen zela zoologikoan tximinoen ipurdiak ikusten zituenean. Gogoratu istorio sadomaso-mistiko bat idatzi zuela tximino baten sakrifizioaren inguruan (azpiko gailuan sakatu eta entzun dezakezu).
Tximino hori Jesu kristorekin lotzea baino ez zitzaidan falta. Hor daukat, azkenean, Jesubioa.
Eguzki uzkia
“Batailleren lan osoan islatzen da horrore dionisiakoaren sakontze alai hau. Baina bi gaiek bereziki ongi ilustratzen dute: Eguzki uzkia (l’anus solaire) eta Begi pineala (L’oeil pineal)”, dio Dumouliék. “Eguzkiarekin bat egiteko desio obszenoak begi pineala sortarazten du gizakien kaskezurrean eta desio honi erantzuten dio izarraren izaera fekalak. Ikuspegi kosmologiko, bolkaniko eta fekal honen bihotzean jartzen du Bataillek berak Jesubioa deiturikoa. Termino hau “Sujet” eta “Vésuve” hitzen kontrakzioa da eta gizakiaren indar-muina adierazten du, hau da, energia bolkanikoa, anala eta fekala”.
Hizkuntza gutxitan adierazten da Eguzkia eta ipurtzuloaren arteko analogia hori euskaraz bezain ongi.
Eguzki uzkia, Coil musika taldearen arabera, 1984ko Scatology diskotik
Nietzschek bi kontzeptu asmatu zituen Tragediaren jaiotza lanean: apolineoa eta dionisiakoa. Apolineoa da forma, subjektua, gizbanakoa, ni-a, pertsona. Dionisiakoa, berriz, aurreko guztien sorburua da, existentziaren magma, “bataren abismoa”, jaio aurretik genuen aurpegia. Bien arteko jokoak eratzen du unibertsoaren tragedia.
Sumendiaren irudia ona da ideia ilustratzeko. Lurraren barruan magma dago, harri urtu formagabea. Sumenditik gora egiten duenean, berriz, gogortu eta forma hartzen du, apolineoa bihurtzen da. Horrela guk ere, subjektu forma hartzen dugu, umetokiaren magmatik ateratzen garenean jaiotzaren erupzioan.
Enpedokles filosofoaren istorioan drama honen ilustrazio egokia ikusi zuen Nietzschek. Kosmosaren sorrera azaltzeko lau elementuen teoria sortu zuen greziarrak: lurra, airea, sua eta ura. Elementuok elkartzeko bi indar proposatu zituen: amodioa eta gorrotoa edo gatazka. Greziako filosofian separazioa sartzeko bekatua egin zuen, nolabait esateko, Enpedoklesek eta larrutik ordaindu zuen. Kondairaren arabera, izurria zabaldu zen haren hirian, Agrigenton. Hiria salbatzeko, bere burua sakrifikatu zuen Enpedoklesek, Etna sumendiaren kraterrera botata.
Sakrifizio erlijiosoaren logika dago hor. Naturatik (Jainkotik) aldentzearen bekatua, separazioaren bekatua, sakrifizioaren bidez garbitzen da. Hori da Jesu kristoren heriotzaren atzean dagoen logika.
“Hitz batean, Enpedoklesen heriotzak ordain-akerraren ezaugarri guztiak ditu”, dio Dumouliék. “Errealitatean, Enpedokles hil egin zuten denen artean, horda primitiboan aita hiltzen zuten bezala, Freuden arabera, edo ordain-akerra, René Girarden aburuz. Beraz, subjektuaren ustezko eroaldia taldeak subjektuaren gainean proiektaturiko zoroaldia litzateke, hau doble sakratu eta munstroa bihurtuta. Asko dira, historian, lilura horretan erori diren subjektuak”.
Enpedoklesen istorioa eta euskal Jentilen akaberaren mitoa ere elementu berdinak dituzte. Hodei bat datorkiela ikusten dute jentilek (izurria, Hartsuagaren aburuz) eta leinuaren aita sakrifikatzen dute: “Kixmi etorri da, gure aroa amaitu da, bota nazazue amildegi horretatik”.
Ordain-tximinoa
Kixmi bat daukagu Bataillek bere irudimenean sakrifikatzen duen tximinoan? “Jesus sakrifikaturiko Jainko bat denez, bistan da lotura egin dezakegula”, idatzi dit Dumouliék.
Tximino-Jesusen uzkia sumendi gisa, kaka dariola heriotzaren azken ikarekin…
Zentzurik al du irudi sintesi bitxi horrek?
“Jesubioa, Nietzscheren Dioniso bezala, antikristo alai eta umoretsu mota bat da”, dio irakasleak. Haren arabera, kristautasunak eskaintzen duen sakrifizioaren ereduari jarritako “erresistentzia indar barrezalea da”. Izan ere, nola ekidin dezake Enpedokles moderno batek bere burua hiltzea edo gizartearen ordain-akerra bihurtzea?
Nietzschek hasitako eta Bataillek zein Artaudek jarraituriko bide umoretsua jarraituta, hain zuzen ere. “Salbazioaz edo sakrifizioaren problematikaz harago, abjekzio alaiaren bidea da, subjektuaren oinarri umoretsua, hau da, fekala, sakontzen duena”.
Batailleren arabera, tximinoan ipurditik ateratzen dena, gizakian ahotik bideratzen da. Kaka erupzio horren giza baliokidea barrea da.
“Nietzscherentzat munduak ez du helbururik, eta, orduan, zer aukera daukagu? Mundua den horretaz barre egitea”, esan zuen Bataillek.
Barre hori ez da edonolako barrea, ordea. Nietzschek “Zaratustraren barrea” deitu zion horri. Kafkak tximinoen algaraz idatzi zuen, “eraikinik zutik uzten ez duen barrea”.
Barrearen azken aukeretaraino heltzea da, Batailleren arabera, tragikoki barre egitea: “gurutze baten aurrean barre egingo genukeen bezala”.
Tximino baten burua irudikatzen duen graffitia ikusi nuen igandean Bilboko Zazpikaleetan. Norbaitek al daki irudi horren atzetik egon daitekeen istorioa edo nor den egilea?
Big Bang bideo psikodelikoa aurkeztu nuen aurreko mezuan eta LSDa aipatu nuen. Izan ere, haluzinogenoek giza eboluzioan izan duten eginkizuna gai interesgarria iruditzen zait, zientziak orain arte ikertu gabekoa. Era berean, haluzinogenoek jatorriko kristautasunean izaniko eraginaren inguruko hausnarketak tabu izaten jarraitzen du, baina gutxiago.
Giza eboluzioaren inguruan pentsatzea, giza kontzientziaren inguruan pentsatzea da.
Honela dio Terence McKenna pop-filosofoak (1946-2000) Jainkoen bazka liburuan. Giza kontzientzia nola sortu zen hausnartzeko helburua jartzen dio bere buruari liburu horretan eta tximino kolokatuaren teoria (stoned apetheory) botatzera ausartzen da. Eragin handia izan du, bai zientzia fikzio literaturan, zein mugimendu neoxamanikoetan edo rave musikan.
Burmuinaren, edo, hobeto esanda, Neokortexaren eboluzio ikusgarriak harritzen du McKenna: Homo habilis-arekin burmuinaren handitze bat-bateko eta misteriotsua hasi zen… Lehenengo hominidoen burmuinek 530 gramo baldin bazuten milioi urteko tartean (huskeria, eboluzioaz ari garelarik) 1.100 gramotara heldu zen Homo erectus-aren garuna. Hiru milioi urteren buruan burmuinaren tamaina hirukoiztu egin zen. Garapen ikusgarria, alajaina; burmuinaren big-bang-a!
Hazkuntza honen emaitzarik bereziena lengoaia izan zen, McKennaren arabera, eta honekin batera kontzientzia. Orain artekoa, zientziaren ortodoxiaren barruan sartzen da. Aurrerakoa ez. Zerk eragin zuen bada burmuinaren eboluzio izugarria Terence McKennaren aburuz? Ezetz asmatu!
…Hona nire teoria: Hainbat landareren alkaloideek, bereziki eragin haluzinagarria duten psilozibinak, harmalinak eta DMTak, giza kontzientziaren sortzea eragin zuten…Hominidoen dietan txertaturik zeuden hainbat gai psikoaktiboek zuzenean eragin zuten burmuinaren informazioa prozesatzeko ahalmenaren antolaketa azkarra.
Psilozibina hainbat perretxikotan agertzen zaigu, baita euskal Herrian aski arruntak diren sorgin zorrotzetan (psilocybe semilanceata, gazteleraz: mongis) Eboluziorako egiten duen mesedeak honakoak lirateke McKennaren aburuz:
Ikusmena zorrozten du psilozibina dosi txikiak. Beraz, jana biltzeko eta ehizarako trebeago bihurtzen zaitu.
Dosia pixka bat handituz gero afrodisiako lana egiten du. Beraz, ugalketa bultzatzen du.
Dosi handitan estasi xamanikoa eragiten du eta honek norberekoikeriaren mugak hausten ditu, taldearteko loturak sendotuz eta sexu harremanak taldeka egitera bultzatuz. Beraz, komunitate zentzua bizkortzen du, ugalketa, berriro ere, bultzatzen du eta nahasketa genetikoa laguntzen du.
Guzti honek lengoaiaren sortzea eta garatzea eragin zuen. Gizakien arteko harremanak estutzerakoan komunikazio beharrak handitu ziren. Hiztegia aberastu zen eta honek oroimena indartu. Gizakiek taldeak eta leinuak osatu zituzten, kulturak sortu ziren…
Ebak Adani paradisuan eskainitakoa ez zen, nonbait, sagarra. Afrikako iparraldeko landaredian oparoak ziren alkaloide aluzinagarriek hominidoen neokortexaren leherketa eragin zuten, McKennak arrazoia balu.
Zoritxarrez, intuizio polita mozorro sasi-zientifikoarekin itsusitzen du McKennak bere lanean. Dena den psikonauta konbentzituentzat eta nerabe kuriosoentzat utziko dut teoriaren inguruko eztabaida, baina ez Kixmi blogean aurretik jorraturiko beste istorio batekin lotu gabe.
Kontuz gazteok! haluzinogenoek psikosiak eragin ditzakete, bereziki eskizofrenia; hona gai kimikoon etsaien ohiko argudioa. Halakorik oraindik frogatu ez bada ere, aluzinagarrien defendatzaileek ere onartzen dute gaiok psikosien katalizatzaile lana egin dezaketela, hau da, ezkutuan dagoen eskizofrenia atera dezaketela, dagoeneko horretarako joera dutenengan. Eskizofrenia eta haluzinagarriak lotuta badaude, ba al dago lengoaia eta eskizofrenia lotzerik?
Tximino eskizofrenikoa mezuan eman nuen Tim Crow genetistaren ikerketen berri. Lengoaia eta eskizofrenia, biak eraldaketa genetiko beratik datozkio gizakiari, haren arabera. Eraldaketa hori hominidoetan nola gertatu zen ikertzen ari da Crow, gaitza sendatzeko eta, bide batez, lengoiaren jatorria azaltzeko. Dena kolpe batez, ez da asmo makala.
Perretxiko eta onddo haluzinagarriak dira eraldaketa genetikoaren gakoa hor?
Tximinoa gurutzean
Aurrehistoriako oihanetatik, duela bi mila urteko Jordaniara. Ezaguna denez, Itsaso Hilaren inguruko kobazulo batean Nazareteko Jesusen garaiko hainbat idazki aurkitu zituzten hango artzai batzuk: Itsaso Hilaren Roiloak deiturikoak.
Idazki luzeok aztertzeko zientzialari talde bat antolatu zen. Zientzialari/hizkuntzalari haietako bat John Allegro zen (1923-1988). Ia bi hamarkada idazkiak aztertzen eman ondoren, 1968an hain zuzen, The end of the road izeneko liburuan, bere lanaren ondorioak aurkeztu zituen: Kristautasuna fede zaharrago baten (esenioen fedearen) imitazio engainagarria besterik ez da.
Baina benetako marka bi urte geroago egingo zuen, The sacred mushroom and the cross liburuarekin. Hartan zioenez, roiloek argi erakusten dute jatorrizko kristautasuna perretxiko haluzinagarrien inguruan antolatutako erlijio orgiastikoa zela. Halako kultuen ezaugarri tipikoak agertzeaz gain, hainbat xehetasun bitxi ematen dizkigu Allegrok: ostiari Jainkoaren gorputza esaten diote kristauek, Mexikoko indigenek perretxiko sakratuei Teonanacatl, jainkoen haragia, esaten dieten bezala. Jesukristo perretxiko haluzinagarri bat zela esan zuen Allegrok.
Are gehiago, gurutzearen jatorrizko sinboloa ez zen gaur egungo + , baizik eta Τ( tau ) hizki grekoa, eta bistakoa da azken honek perretxikoa irudikatzen duela, Allegroren aburuz. Bibliako paradisuko zientziaren zuhaitza perretxiko bat zela, alegia. Esenioek Asiako estepetako txamanismotik jasotako ideia, antza.
Jakina, kristorenak eta bi leporatu zioten Allegrori. Liburua suizidio akademikoa izan zen, baina pop kulturaren panteoian leku bat eman zion ikertzaileari.
Eta halere, Allegro ez zen lehena izan gurutzea Tau hizkiarekin lotzen.
Gurutzeak oso zaharrak dira eta Egiptotik datoz, antza. Tau zeinu sakratuari, gurutze formako gurtutako zutabeari, Thot esaten zioten egiptoarrek.
Polemika nahietatik urrun eginiko azken liburu honek, pop kulturarekin zerikusirik ez duenak, mezu honetan jorraturiko ideia guztiak sintetizatzen laguntzen du: xamanen kuleto faltsua perretxiko haluzinagarriak, logos-a (eta eromena) eman zizkion tximinoari, eta kristautasunak istorio biologiko hau jaso du Thoten gurutzean kodetuta. Kode horrek gako bat du: Kixmi.
Baina hau ere, pop-filosofia da, haluzinagarrien eraginpekoa.
Big Bang bideoa egin dut elkarlanean Izarne Cardaba margolariarekin. Izarne da protagonista eta fondo gisa haren Big Bang margoa erabili dugu. Eli Laztangurenek irudiak hartu eta editatu egin ditu eta Izarneren garrasi eta oihuak oinarri erabilita, soinu banda sortu du. Albert HofmannLSDaren aurkitzailea hil zen joan zen astean. Bideo hau da gure omenaldi xumea, alua eta (h)aluzinagarria, tximino lisergikoarentzat.
(Bideoa saltoka ikusten baduzu, konexio motela duzu. Ikusi ondo hemen, kalitate gutxiagorekin bada ere)
Georges Bataille pentsalariak Dossier de l’oeil Pineal (Begi pinealaren txostena) testu bilduma harrigarria eta sailkaezina idatzi zuen 1927. eta 1930. urteen artean. Horren lehen partean agertzen da Giboiaren sakrifizioa testua. Tximino baten inguruko erritual sadikoa deskribatzen du.
Testua (azkarregi) itzuli eta audio lantxo hau egin dut zuen gozamenerako. (Gezian klikatu abiatzeko).
Oilarren kantu jasanezinaren esan nahia eguzkiarekin dago lotuta, gizakia harro eta garaile sentitzen delako zeruaren erdian ikusten dituenean bere kakak. Era berean, gauean, maitasun izugarria, bortitza, neska gazte baten espasmoa bezalakoa, abandonatu egiten da, unibertso erraldoi batean amiltzen da, izarrak txizatu izana barnean sentituta.
Sabela naturarekin lotzen duen itun samur hau berritzeko, oihan ustel batek bere komun zulo ilunak eskaintzen ditu. Eguzkiaren argia desegiten da adarrik altuenetan. Emakume ingeles ilehori batek bere gorputz miresgarria ematen die hainbat gizonezko biluziren lizunkeriari eta irudimenari, eta estasian murgiltzen da, ustel usain bitxi batez.
Haren ezpain hezeak musutan irekitzen dira, padura goxo bat bezala, zaratarik egin gabe isuriko litzatekeen erreka bat bezala, eta plazerez itotako begiak ahoa bezain galdurik ditu. Besarkatzen eta ukitzen duten giza-piztien gainetik altxatzen du buru zoragarria, bortizki itsututa, eta haren begi handiak irekitzen dira, eromenez beteriko eszenaren aurrean.
Landareria oparoaren erdian, berriki eginiko lubaki borobil batetik gertu, giboi eme handi batek borroka egiten du, hiru gizonen eskuetatik askatzeko. Soka luzeekin lotzen dute. Aurpegi lerdoa du, are doilorragoa, eta haren izu-garrasi harrigarriei erantzun egiten diote tximinoen oihuek, adar altuetatik. Hegaztiak bezala lotu bezain laster, hau da, hankak gorputzaren kontra estututa, hiru gizonek jaitsi egiten dute eta buruz behera lotzen diote lubakiaren erdian lurrean sartuta dagoen hesola bati. Horrela, lurra jaten du garrasi izugarri bakoitzarekin, eta kontrara, ipurdiko koskor handiak, arrosa kolore bizikoa, zerura begiratzen du lore batek bezala. Soilik atal hori ateratzen da lubakiaren mailatik. Ipurdi horren lizunkeriak txunditu egiten du.
Prestakizunak amaituta, han diren gizonezko eta emakume guztiak lubakiaren inguruan jartzen dira: une horretan denak daude biluzik, denak plazerraren goseak eroturik, arnasestuka eta paroxismoaren atarian…
Ingelesa izan ezik, denak pala batez daude armaturik: lubakia betetzeko lurra banatuta dago euren inguruan. Giboi doilorrak, jarrera doilorrean, garrasi izugarriak botatzen jarraitzen du. Ingelesak keinu bat egiten duenean, denak hasten dira lurra palakadez botatzen lubakira eta, berehala, zapaltzen dute azkar eta zorabioa eragiten duen grinez. Horrela, di-da batean, bizirik lurperatzen dute pizti higuingarria.
Isiltasuna nagusitzen da: begirada guztiak harrituta elkartzen dira lurretik ateratzen den eguzki uzki zikinean, odol kolore ederrekoan. Heriotzaren espasmoek astintzen dute era barregarrian. Orduan ingelesak ipurdi ederreko bere gorputz luzanga biluzia zabaltzen du, beteriko lubakiaren gainean: kaskezur faltsu burusoil horren haragi likitsua kakaz zikindurik dago, izar itxurako erdiko lorean. Are izugarriagoa ematen du hatz zuri ederrez ukituta. Inguruan, garrasia itotzen dute denek, izerdia lehortzen dute, ezpainak hozkatzen dituzte. Lerde arina erortzen da nahastuegi daudenen ahoetatik: asfixiak eta heriotzak gogortuta, haragi gorriko puspiloa gar nabar kirastuez betetzen da.
………………………………..
Jesubio nazkagarriaren gainean jarri du ingelesak musurik sutsuenak, gozoenak, ume okada txiki hori gertatu denean. Musuen soinu bitxia haragian zabaltzen zen, heste soinu okaztagarriren kirrikan. Egoera harrigarriak orgasmoak eragin zituen ikusle gaixoen artean; eztarri guztiak hasperen lakarretan itota zeuden, ezinezko oihuetan, eta begi guztiak zorabioaren malko distiratsuekin zeuden heze…………………………… ……………………………………..
Eguzkiak botaka egiten zuen garrasi barregarriez beteriko ahoen gainetik, zeru zentzugabe baten hutsunean, mozkor gaixo batek bezala… Eta, era horretan, su eta espantu izugarriak ituna sinatzen zuen. Ezteiak ospatzen zituen, kiratsa duen zuloaren eta eguzkiaren arteko kopulazio txikia.
Ba al dago aukerarik ulertzeko unibertso bat non loreek tximino itxura duten eta filosofoak tximuen ipurdiekin patologikoki liluraturik geratzen diren? Ziurrenik ez. Badago, edonola ere, unibertso horren mapa bat egiterik, bi baldintzekin: bidaiatu ahala marraztu behar da mapa, eta leku bat utzi bezain pronto, mapatik ezabatu behar da. Hona aurten Kixmi mapa honetan marraztu eta ezabatu ditudan puntuak:
Tximinoen ipurdiekin maitemindu zen filosofoaren kasua kontatu nuen. Georges Bataille.
Michel Foucaultek zioenez, gizakia behin-behineko ideia da. Genetika ikerketa batek arrazoia eman dio, antza, eta nik kontatu egin nuen.
Gutun bat idatzi nion Lars von Trier zinema zuzendariari, bere hurrengo filman tximino bat sar dezala eskatzeko.
Tximino orkidea landare harrigarria da, haren loreek tximino itxura dutelako. Lorea aurkitzeko txangoa egin genuen. Bideo bat sortu nuen, kronika gisa.
XV. mendeko grabatu bat aurkitu nuen. Tximino bat agertzen du, ipurdia zabaltzen eta uzkia agerian uzten. Goatse irudiaren aitzindaria dela esan daiteke eta bihotz sakratuaren irudiaren parodia, Batailleren zentzuan.
Egiptoko Thot jainko-tximinoa zeinuen sortzailea da eta, Hermes Trismegistos gisa, gizakiei alkimia ekarri zien mugalaria. Thot Simiotika zientzia imaginarioaren patroi izendatu nuen.
Mila gau eta bat gehiago klasiko arabiarrean, printzesa baten eta babuino baten arteko harreman zoofilikoa kontatzen duen ipuin bat badago. Erregearen alaba eta tximinoa ipuina itzuli nuen eta podcast baten bidez kontatu nuen.
Markos Zapiain filosofoak Txillardegi eta ziminoa liburua aurkeztu zuen. Ekitaldian egon nintzen eta Zapiain elkarrizketatu nuen. Bideo.
Tximino gurutziltzatuz eta beste hainbat irudi xelebrez beteriko bideo-klip batetaz aritu nintzen. Nine Inch Nails-en Closer to God.
Youri Volokhine egiptologoak esan zidanez, ez dago arrazoirik Thot-Hermes Trismegistosekiko gurtza Jesu kristorekin lotzeko.
Meza ematen duen tximino baten inguruko nobela laburra argitaratu zuen Tommaso Landolfi idazle italiarrak 1946. urtean: Bi neskazahar. Podcastean kontatu nuen pasarterik kixmigarriena.
Zimino izenpean argitaratu dudan lehenengo diskoa aurkeztu nuen, bai eta doan jaisteko moduan jarri.
Gizakia tximinoen erresuman topiko literarioaren jatorriaz eta garapenaz mintzatu nintzen, Txillardegiren Orangutanen Uhartea ipuinaren originaltasuna ebazteko.
Alejandro Jodorowsky zinemagileak Jesukristo, tximinoa eta alkimia nahastu zituen Mendi Sakratua filman. Oso kixmigarria, alajaina.
Robert Fludd Pizkundeko alkimistaren pentsamoldean tximinoa da zentroa, gizakiaren teknika eta arte ororen ikur gisa. Naturaren tximinoa.
Mendi Sakratua filma egin zuen Alejandro Jodorowskyk 1973.
urtean, besteak beste John Lennonen diruarekin. Prozesu alkimikoan dago
oinarrituta istorioa. Jesu kristo eta tximinoa elkarrekin Mendi
Sakratura igoarazten ditu Jodorowskyk eta eskutik helduta jaitsiarazten
ditu, Mari Maddalen putaren bitartez.
Kaka urre bihur daiteke, literalki zein metaforikoki, hona Jodorowskyren alegia -edo eldarnio- alkimikoak frogatu nahi duena. Mendi sakratura igotzea hilezkortasuna lortzeko abentura da, sakrifizioa eskatzen duena: egoa sakrifikatzea, alegia. Gaiztakeria mota guztiak irudikatzen dituzten bederatzi pertsonaia, Jesukristo-lapur bat tartean, trebatzen ditu alkimista batek Mendi Sakratura igo daitezen. Gailurretik mundua kontrolatzen dituzten bederatzi jainkoak hil behar dituzte eta haiek ordezkatu.
Jodorowskyk berak antzezten du alkimista -ingeles penagarriz, by the way-. Filmaren protagonista nagusia lapur bat da, Jesukristo irudikatzen duena. Haren gorputzarekin molde bat egin eta dozenaka kopia egiten dituzte. Panpin horietako bat hartuta, prostituta talde batekin elkartzen da, prozesioan. Prostituta nagusiak, Maria Maddalenarena egiten duenak, txinpantze handi bat darama beti eskutik. Hemen duzue sekuentziaren bideoa.
Alkimistak urre bihurtzen du Jesukristoren kaka, beste sekuentzia ikusgarri batean. Proba eta neke askoren buruan Mendi Sakratura heltzen direnean, azterketa pasa dutela eta mundura itzultzeko agintzen die alkimistak familia sakratuari, hau da, Jesukristok, Maddalenek eta tximinoak osaturiko hirukoteari.
Altximioterapia?
The Beatles taldeko George HarrisonMendi Sakratua filmeko protagonistetako bat izan behar
zuen, baina uko egin zion, ipurdia erakutsi behar zuelako gidoiak
eskatuta. Filmak zentsura pairatu zuen estreinatu zutenean. 35 urtez
bahituta izan zuen produktoreak –John Lennonen ordezkari Allen Kleinek-
eskubideen inguruko xextra baten ondorioz. Kopia piratetan baino ezin
izan da ikusi hamarkadetan. Iaz, azkenean, hitzarmena egin eta DVD-an
plazaratu zuten.
Filmak merezi du, irudi indartsuz beterik
dagoelako, Jodorowsky hainbatetan jasanezina egiten bada ere, handinahi
eta mesianista.
Zer egiten du hor kixminoak, ordea?
Jodorowskyren beste irudi txundigarri eta probokatzaile baina hutsal bat baino ez dela pentsatzeko tentazioa handia da. Zer ikusirik al dute tximinoek alkimiarekin?
Ez gutxi. Tximino batek sortu zuen alkimia, Egiptoko Thot jainko-babuinoak, gero Hermes Trismegistos deituko zutena. Tximinoak zientziaren-alkimiaren ikur gisa erabili zuen Robert Fludd alkimistak XVII. mendean.
Blog honetan ikusi genuen aurreneko batean Jodowskyk sorturiko Jesukristo buztanduna.
Nabarmentzekoa da ere bai, idazle, zinemagile eta esoterista txiletarrak Jainkoaren Tximinoa ideiarekin duen obsesioa. Aita Santu “faltsuak” irudikatzen ditu askotan bere lanetan, jainkoaren ordenuaren gezurrezko ordezkari gisa (goiko bideoan adibide bat dago, Jesukristoren figura batekin ohean dagoen Aita Santu Beltza, alegia).
Zentzu horretan, argigarria da Jodorowskyk Marilyn Mansonekin duen lotura. Mansonek Jainkoaren Tximinotzat du bere burua. Jodorowskyk “ofiziatu” zuen musikariaren ezkontza eta film bat prestatzen ari da Mansonekin: King Shots. Mansonek 300 urteko aita santu bat antzeztuko du horretan.
Ahaztu gabe, Mansonek ere tximinoa Jesukristoren rolean jarri zuen Disposable Teens bideoklipean.
Meza ematen duen tximino baten inguruan eraiki zuen Le due Zitelle (Bi neskazahar) nobela laburra Tommaso Landolfi idazle italiarrak, 1946. urtean. Mezu honetan entzun ahal duzue Landolfik nola kontatzen duen tximuaren zeremonia eta irakurri, blog honi dagokionez, idazleak esan nahi izan zuenaren interpretazio kixmitarra.
Podcast-a entzuteko klikatu gailuan:
Fededunei bizkarra erakusten eman zuen meza Joseph Ratzinger -katolikoen Benedikto XVI. Aita Santua- joan zen igandean Vatikanoko Sixtoren Kaperan. Eliza katolikoa modernotzeko Vatikanoko II. Kontzilioak erabaki zuen apaizak aurrerantzean meza fededunei begira emango zuela eta latinen ordez, eliztarrek ulertzeko moduko tokian-tokiko hizkuntza erabiliko zela. Jakina da Ratzinger oso kontserbadorea dela. Izan ere, igandeko keinuarekin oniritzia erakutsi nahi izan die Elizaren alderdi ultraeskuindarrenei. Hauek erreformak baztertu eta eutsi izan diote kontzilio aurreko liturgiari, hau da, Errito Tridentinoa deritzonari. Hamarkada askotan Erromak tridentinoak gaizki ikusita izan ondoren, uztailean baimendu zuen berriz haien erritoa Ratzingerrek.
Benedikto XVI.arena irakurri eta berehala etorri zait burura Tommaso Landolfiren tximinoa. Izan ere, haren nobelaren klimax nagusietako batean, tximinoaren zeremonian, animaliak Ratzingerrek igandean eginiko keinu bera egiten duela espreski idazten du Landolfik: meza bizkarrez eman.
Italo Calvino eta Cesare Paveserekin batera, Italiako XX. mendeko literaturako idazle klasikoen artean jartzen dute Landolfi.
Aristokraten semea, garaiko literaturaren modetatik at gorde zuen bere burua eta dandy dekadentearen bizimodua egitea erabaki zuen. Horren ondorioz, eszentrikotzat eta marginaltzat izan zuten, eta dute, idazlea zein haren lana.
Horren adibide argia da Bi neskazahar eleberria. Tombo izeneko tximinoaren istorioa kontatzen du. Bi neskazahar elizkoiekin eta haien neskamearekin bizi da, herri baztertu eta aspergarri batean. Tximinoak kateetaz libratzen eta kaiolatik ihes egiten ikasi du eta, ia gauero, etxetik ateratzen da eta inguruko komentuko elizara joaten da. Mojek salatzen dutenez, ostiak jan eta mezetako ardoa edaten du han. Neskazaharretako bat zelatan jartzen da gau batean, salaketak egiazkoak ote diren ikusteko. Errealitatea are gordinagoa dela ikusten du.
Eleberriaren amaieran, tximinoa “exekutatu” egiten dute neskazaharrek, sakrilegioaren lotsa jasan ezinik. “Dena den, garaipena ezin zitekeen ironikoagoa izan: gurutziltzaketak martiri bihurtzen du Tombo biraogilea”, idatzi du Estibalitz Ezkerrak Gara egunkariko Mugalari gehigarrian (Azaroaren 3a, 6. orrialdea. Ez dut testua Interneten aurkitu, beraz, ezin estekarik egin, zoritxarrez).
Hermetismoa
Kafkaren gizatasun-animaliatasun arazoaren eragina igartzen zaio lanari. Baina litekeena da Landolfi haratago joan izana.
Hermetici (Hermetikoak) deituriko idazle talde bateko partaide izan zen Landolfi. Frantziako dekadentismoa (Mallarmé, Rimbaud, Valéry…) zuten eredu talde horretan 1920. eta 1940. urte artean bilduriko poeta eta nobelagileek. Hermetikoak esaten zieten, irain gisa, baztertu zutelako hitzaren komunikazio ahalmena eta honen indar ebokatiboari eman ziotelako lehentasuna (haien lanak ez direla “erraz ulertzen”, alegia).
Ez da harritzekoa jarrera hori hartu izana, Mussolinismoaren urte gorenetan, faxismoaren “kultur giroa” pairatu behar izan baitzuten idazleok. Landolfik jarrera antifaxista argia hartu zuen eta hilabete batez preso izan zuten Florentzian.
Baina gogoratu behar dugu hemen hermetiko hitza nondik datorren. Lehen ere jorratu dut gaia hemen. Greziako Hermes jainkotik eratorritakoa da. Hitzaren eta idazkeraren jainkoa da Hermes, interpretea eta mugalaria, baina baita gezurtia, tranpatia eta lapurra ere. Mundu helenistikoan Egiptoko Thot jainkoarekin bat egin zuten Hermes. Thot, zeinuen jainkoa, tximino batez irudikatzen zuten egiptoarrek.
Landolfiren tximinoa argitzeko beste erreferentea Jainkoaren tximinoaren ideia da, blog honetan askotan azaldu dena.
Baina zergatik ematen dizu tximinoak bizkarra aldarean?
Zure begirada eskuan dituen sinboloetara zuzendu nahi du, egia ostian eta odola-ardoa duen kalizan dagoela esateko. Bere aurpegia ezkutatzen dizu, bera artekari bat baino ez dela adierazteko. Baina, bide berean, tximino bihurriak tranpa egiten dizu: berak eskainitako zeinuak ere aurpegia eta bizkarra duela ahaztarazi nahi dizu, gogoan izan ez dezazun Landolfiren tximinoak irakatsitakoa: zeinuak alde batekin egia esaten dizula eta, bestearekin, gezurra.
Closer to God (Jainkotik hurbilago) bideo clip bat da. Mark Romanek zuzendariak egin zuen, Nine Inch Nails taldearen kanta bat ilustratzeko. Bideoaren irudi nabarmenetako bat goian duzue: tximino bat gurutze bati lotuta. Blog hau jarraitzen baduzue jakingo duzue, honez gero, nondik atera zuen bideogileak ideia.
Nine Inch Nailsen musika rock ‘industrial’ gisa saltzen badute ere, ez du zerikusirik Throbbing Gristle taldeak izen horrekin sorturiko estilo atonal zaratazalearekin. Rock hutsa da, komertziala %100 eta osagai originalik gabea. Horren erradikaltasun guztia hitz bortitz eta gordinetan datza. Azken finean, nerabe estatubatuarrak (edo haien gurasoak) epatatzea du helburu.
Closer abestia argitaratu zuen Nine Inch Nails taldeak 1994. urteko The Downward Spiral diskoan. Kantak ez du inongo interesik blog honetarako, baina urte horretan Romanekek eginiko bideoak badu. Tximino bat gurutze bati helduta agertzen da. Zentsura jasan zuen bideoak, baina ez, antza, irudiengatik, baizik eta hitzetan fuck aditza erabiltzen duelako abeslariak.
Herzogen tximinoa
Nondik dator tximino hori? Bideoaren inguruan Wikipedian idatzi dutenek Joel-Peter Witkin argazkilari estatubatuarra aipatzen dute bideoaren ikonografiaren inspiratzaile gisa. Litekeena da, baina argi dago kixminoa ez datorrela hortik, baizik eta Werner Herzog zinemagilearen Ipotxak ere txiki hasi ziren filmetik. Tximino espezie mota berdina da, berdin dago lotuta gurutzean, eta ia modu berean borrokatzen du torturaren aurka.
Nine Inch Nails taldeko buru Trent Reznor blog honetako beste aspaldiko ezagun baten “aitapontekoa” izan zen musika munduan: Marilyn Manson kantariarena, alegia. Tximinoa gurutzean gaia berriz agertzen da
Mansonen Disposable teens 2000. urteko bideoan. Baina horretan, Herzogi eginiko omenaldi/plagioa ez da horren begi bistakoa.
Gezurra badirudi ere, Romaneken bideoak arte modernoaren aita santuen bendizioa du. Bere bilduman sartuta du New Yorkeko Museum of Modern Art (MOMA) museoak.
