Denbora aurrera doala eta, hasi dira inguruan azaleratzen Statkraftek egin nahi digun “ekarpena” sozializatzeko (besteren hitzetan, “haize-parkeak herritarren artean zabaltzeko”) mugimenduak eta ahalegin pedagogikoak. Duela aste batzuk ezagun bat izan bazen, aurrekoan ezkerreko laguna suertatu zen, eta oraintsu norbegiarrekin adiskidetutako kidea agertu da mintzalari. Funtsean mezu eta kontzeptu bertsuak guztienak: hemen aerosorgailuak bai (inplizituki, Statkraft ere bai), ahalik lasterren, mesedez, eta, edonola ere, guk geuk, herritarrok, deliberazio demokratikoen bidez eta konbentzimendu osoz onartuta. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Premien eta presen funtsezko arrazoia, ohikoa: gure CO2 emisioak ez baditugu Parisko akordioan zehaztutako epe eta kopuruetan murrizten, aldaketa klimatikoak eragingo dituen inpaktuak askoz larriagoak izango dira, baita biodibertsitatean ere.

Baina zientziak ohartarazitakoa gorabehera, bada oraindik errealitateaz ohartu nahi ez duenik. Eta horrelakoak ez bide du jakin nahi izaten, CO2ak eta deskarbonizazioak eta klimaren beroketa eta beste aitzakiak gorabehera, munduko gobernu askok erregai fosilen ekoizpena gehitzearen alde jokatuko dutela aurrerantzean ere. 

Gure nahi, delibero eta hautu guztiak bestelakoak izan daitezke, baina gobernuen erabaki horrek zeharo ezinezko egingo du Lurraren beroketa 1,5ºC-tan uztea eta oso zail bilakatuko, aldi berean, 2ºC ez gainditzea. Eta ez da hori txoro ukatzaile batek egindako profezia, UNEP-Nazio Batuen Ingurugirorako Egitaraua izenekoak herenegun (2023.11.08) kaleratutako txosten batean luzatutako informazio objektiboa baizik. Prentsa-oharrean laburtu bezala, ekonomikoki eta politikoki indartsuen diren gobernuek planifikatua dute hurrengo urteetan 110% erregai fosil gehiago ekoiztea (ikatza, petroleoa, gasa), hau da, Lurraren beroketak 1,5ºCtik gora egin ez zezan kalkulatua zegoen gehienezko ekoizpena baino %69 gehiago.

Txostenak erregai fosilen ekoizpenik handiena duten 20 estatu aztertu ditu (besteak beste, EEBB, Txina, Errusiako Federazioa, India, Brasil, Kanada, Arabiar Emirerriak, Australia, Hegoafrika, Alemania, Erresuma Batua, Mexiko, Indonesia…) eta agerian utzi ditu gobernu horien iseka eta mespretxua aurretik hartutako konpromisoekiko (Parisko akordioa barne). 

Horren arabera, gobernuen planek 2030era arte areagotuko lukete ikatzaren ekoizpena eta 2050era arte petrolioarena eta gasarena. Agian, “gutxienez” eranstea falta zaie data horiei.

Bistan da klimaren hondamendi-prozesuaren ikuspuntutik ondorioak ez direla inolaz ere lasaigarriak. Eta besterik esaten bada ere, agerian da gobernu horiek ez dutela energia berriztagarriak erregai fosilen ordezko gisara baliatzeko asmorik. Alegia, “trantsizio energetikoa” izan behar zuenaren seinalerik ez da inondik ere antzematen. Gure deliberazioak eta hautu demokratikoak justu kontrakoak izan daitezkeen arren.

Argi da, beraz, zertan geratuko den azaroaren 30etik abenduaren 12ra bitartean aldaketa klimatikoaz jarduteko Dubai-n burutuko den COP28 delakoa (2023 United Nations Cilmate Change Conference).

∞∞∞∞∞∞∞∞

Nolanahi ere, energia berriztagarriei buruzko diskurtso batzuk entzundakoan, aldaketa klimatikoaren puntura iristean diotena da belamenditarrak gehien-gehien txunditzen dituena, hori eta, mintzalariak hartan fede onez murgilduta daudela, gizarte bezala egin daitezkeen eztabaidez eta hautuez mintzatzen hasten direnean. Eta bereziki hunkigarria zaie belamenditarrei eztabaidak eta hautuak burutzeko gunea ongi partzelatuta eskaintzen zaienean, berdin lurralde-hedadura desberdineko eskala ertainak izan zein lurralde plan partzialek zehazten dituzten eremu funtzionalak, iradokitako eskala egoki horietan guztietan antzematen baitute deliberazioa supazter goxoan, etxetik atera gabe eta familia giroan burutzeko desioa.

Hartara iristeko deliberazioa, gainera, korrika eta presaka planteatu behar izaten omen da, orain arte ez baitu gizarte honek taxuzko ezer egin, aldaketa klimatikoa etenik gabeko abiadura gero eta biziagoan etorri arren.

Txundituta geratzeaz gainera, honako belamenditar honek aitortu behar du une horietan odola bor-bor hasi, eta plazer tantriko definiezina sorraraziz igotzen zaiola kundailinia muladaratik seigarren txakraraino. Une zerutiar horietan argi sentitzen du munduaren ardatza eta biradera eskuetan dituela eta guztia duela egitear, bera eta bera bezalakoak iruditzen zaizkiolarik berriztatuko den gizarte horren protagonista eta agenterik eraginkorrenak. Eta are tantrikoagoa dena: iruditu egiten zaio belamenditarren erako oinezko xumeen hitzaren eta hautuen zain dituztela, maiatzeko euria espero omen den egarri bertsuaz baleude bezala, inguruko energia-enpresak, erakundeak eta agintariak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Bestalde, berriztagarriei buruzko diskurtsoetan “gure lurraldean” eta “inkoherentzia” eta “injustizia” hitzak elkartzen direnean, arrisku latzak islatzen uste dira berehala, manipulazioarena eta prozesuan barrena ustiaketaren jasaile –biktima– gertatzen denaren kulpabilizazioarena, besteak beste.

“Gurean” ekoizten ez diren botikak edota arroza eta laranjak kanpoan eskuratzeak justiziarik eta koherentziarik eza islatuko balu bezala.

Galdera da, hortaz, ea, koherentziaz eta justiziaz jokatzeko, “gure lurraldean” kokatu beharko ote dugun aurrerantzean bertan kontsumitzen den guztiaren iturburua. Horrelako salaketa larririk gerta ez dadin, hidrogeno berdearen ekoizpenerako lantegiak ere momentuz ur faltarik ez duen Belamendi inguruan jarri beharko ote dira? Ganborraldeko aerosorgailuen turbinak “gure lurraldean” –Debagoienan bertan– sortuak izateko aurreikusia ote dute ala Alemanian edo Ferreiran? Aerosorgailuen palak birtziklatzeko enpresa nafarrak (Irunberri eta Kortes-Tutera) “gure lurralde”-ko enpresatzat hartu ote litezke? Hori al da egungo gizarte –tamalez edo zorionez–globalizatuak egiten eta eragiten duena? Ez al du, bada, Estatu espainolak “bere lurretan” ekoitzitako argindarra Portugalera, Marokora eta Frantzia aldera bidaltzen (2022an, 20 milioi MW orduko), inpaktu negatibo guztiak energiaren ekoizpen-tokian utzita? Ez al du inork entzun “gure” agintari energetikoen ezpainetatik isuritako “las renovables son baratas… y viajan” esaldia? “Gure lurrez”, “injustiziez” eta “inpaktu negatiboez” arituko ote dira hori diotenean?

Eta horretaz guztiaz ari garela, ez al dugu guk geuk –belamenditarrok barne gaudela– ipini eta jasan beharko akaso Espainiaren bertebraziorako pentsatua den eta Euskal Herriari ezer gutxi interesatzen zaion Abiadura Handiko Tren izugarri garesti bat, hispanoen eta madrildarren desenbarko masiboa ekarriko duena, eta betiere benetako tren soziala izan litekeenaren kaltetan?

Zer arraio da, bada, “gure” hori? Eta zer arraio da, azken batean, ezkerreko zenbaitek ere, adurra dariela, txosten ustez seriotan aipatzen duten “gure subiranotasun energetiko” delako hori? Ez al dakite energia-sistema penintsular zentralizatuan zeharo txertatuta gaudela eta urrun xamar gaudela oraindik oligopolioek guri inolako “burujabetza”-rik eskaintzetik? Hain zaila ote da ulertzea “haiena” eta “gurea”, funtsezko independentzia lortu artean bederen, ez datozela bat? Ez politikoki, ez ekonomikoki eta ez sozialki.

∞∞∞∞∞∞∞∞

“Haiena” ez da karitateko ahizpatxoen ekarpena. Haiena, gordinki esatea bada ere, negozioa da. “Haiek” ez dira “gure lurraldean” sortu eta hazitako aldaxka maitakorrak. “Haiek” gurekin trukaketak egitera datozen enpresa kapitalistak dira, edo zehatzago esanda, trukaketa bentajistak egitera etorriak, oro har. Guri ondo etor dakiguke “haiekin” negoziatzea… ala ez. Baina horren balorazioak eta hautuak “guk geuk” egin beharko genituzke, “haien” ekarpena dastatu edo jasan behar dugunok, eta ez gure ordez mintzatzen diren sektore interesatu interesatuenek, izan iberdrolak, izan tapiak edo izan kreanak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Zeren eta, onar dezagun behingoz, energia berriztagarriena, planteatua den moduan, negozio hutsa da, ziur asko adar desberdinak eta konplexuak ere badituen negozioa, baina negozioa edonola ere. Ez litzateke izan beharko, baina bada; handik (Europatik) eta hemendik (hemengo erakundeetatik) diru-laguntza erraldoiak erakartzen eta xurgatzen dituen negozioa da eta, bolada batez behintzat, etekin ikaragarriak ematen dituen eta eman ditzakeena.

Sinetsi nahi ez duenak Oxfam Intermón eta ActionAid erakundeek egindako txostenera jo lezake: iaz, Estatu espainoleko bost energia-konpainia handienek %165 areagotu zituzten beren irabaziak 2016-2019 bitartean izandako batez bestekoarekin konparatuta; guztira, 11.700 milioi euro gehiago 2022an.

Beraz, negozio biribila delako ditugu hainbeste enpresa erraldoi, kanpoko zein “bertakoago”-edo, negozio horretan muturra sartzen eta sartu nahian (Iberdrola, Endesa, Gamesa, Statkraft…). Eta negozio biribila bide da hasiera-hasieratik, diru-laguntzak, esan bezala, handik eta hemendik isurtzen direlako (esate baterako, hidrogeno berdea ekoizteko 14 proiektu aitzindariri 150 milioi euro emango zaizkie NextGenEU funtsetatatik, inbertsiotan “abian” jarriko dituzten 553 milioi euroak “sariztatzeko”, hau da, guztiaren % 26).

Hurbileko adibidea edo dugu Haizea Wind Group-ena: 2022an 250 milioi euroko salmenta egin izan zuen (bi aldiz 2020koa). Baina, gainera, Iberdrola eta Ørsted-ekin sinatutako akordioak medio, 2025erako 600 milioi euroko fakturaziora iristea espero omen du.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Negozioa den heinean, konpainiek ez dute arreta berezirik jartzen lurralde bakoitzak dituen premia energetikoen errealitatean, kontuak areagotzea dute-eta aurreneko xedea.

Hartara, energia berriztagarrien produkzioa helburu, “trantsizio energetikoa” delakoa kudeatzean datza orain pagotxa. Eta horren barruan, motor ekonomikoek horrela aginduta, elektrizitatearen ekoizpena hartu da jorratu beharreko arlotzat, arlo erraz, guztiz emankor eta, energia fosilak ordezkatzeko miraria ere egin dezakeelakoan, gehiegikeriatarako aproposa. Eskematikoki esanda, tresneria ekoizkorrena plaka fotoboltaikoetara eta aerosorgailuetara mugatzen da.

Beraz, gure itsasoak, lurrak, soroak, baratzak, ibarrak, mendiak gupidarik gabe bereganatzen ari diren poligono fotoboltaikoek eta eolikoek elektrizitatea besterik ez dute sortzen, eta hain zuzen ere horixe da gu barne-hartzen gaituen Estatu espainolak sobran ekoizten duena. Eta sobran ekoizten duela diogunean, beharrezkoa dena baino gehiago ekoizten duela esan nahi dugu.

Izatez, 123 GWko potentzia instalatua daukan arren, Estatuan nekez gainditzen da 36 GWeko kontsumo-langa, hau da, ia-ia egun dauden poligono eolikoek azken hamabostaldiko haizetearekin ekoitzi duten kopurua (kontuan hartuta, noski, haizeak orduko 90 km-ko abiadura hartzean gelditu egin direla aerosorgailu asko eta asko). Edo bestela adierazita: hiru berriztagarri handienak batera jarriko balira abian, ekoizpen eolikoa 30 GWekoa izan liteke, fotoboltaikoa 24 GWekoa eta hidraulikoa 17 GWkoa, hots, guztira 71 GWeko ekoizpena… 36 GWeko eskaria asetzeko! Esan beharrik ez da horrexegatik deskonektatu ohi direla aerosorgailu eta fotoboltaiko asko, aurreikusi gabeko galera ekonomiko ez gutxi sorraraziz. Gainera, arazoa arindu lezaketen eskala handiko akumuladoreek teknologikoki garatu gabe segitzen dute.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Baina argindar-gainekoizpen hori baino kezkagarriagoa da oraindik une honetan gertatzen ari dena: Energiaren Nazioarteko Agentziak kaleratutako txosten baten arabera, 130 GW inguruko proiektu-andana bat dago sare elektrikoan konektatzeko zain. Baimen administratiboak eskuratzeko ilara egiten, alegia. 

130 GW berri gaur egun instalatuta dauden 123 GW horiekin batuko liratekeenak! Guztira, 250 GWetik gora, eta lur eta itsaso, ibar eta mendi gehiago irentsi nahian oraindik! Eta hain zuzen ere, Estatuan dagoen azpiegitura elektriko zaharkituak horrelakorik ezin onar dezakeenean!

Kalifornia eguzkitsua dugu gehiegikeria horrek hona ekar litzakeen ondorioen adibide, sare elektrikoen saturazio-arazoa dela eta, berriztagarri eoliko eta fotoboltaikoetan murrizketa ikaragarriak egiten azaldu baita amerikar Estatua egunotan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Hori gutxi bailitzan, elektrizitatearen kontsumoa ere jaisten ari da oro har. 2022an, esaterako, aurreko urtean baino %2,4 gutxiago kontsumitu zen, harrigarriro 2004ko kontsumoaren parekora jaitsiz. Baina, arrazoi desberdinak medio, jaisten ari da hemen, jaisten ari da estatu espainolean eta baita Europan ere.

Eta kontsumoa horrenbeste jaisten ari delako azaldu dira orain enpresa eolikoen kezkak eta, askoz harrigarriago dena, baita kontsumoa areagotzeko eskariak ere:

El presidente de Appa (Asociación de Empresas de Energías Renovables), Santiago González, reclamó al Gobierno […] [eta] apuntó la necesidad de que la demanda eléctrica crezca para que la estrategia energética a 2030 “tenga sentido”. Y es que si no hay capacidad para consumir toda la energía renovable que debe conectar en los próximos años, las nuevas instalaciones van a “estar paradas mucho tiempo”.

Hau da,

Una situación que se produce por el cada vez mayor peso en la producción de electricidad de las energías renovables-más baratas-, pero que suponen un problema grave para las propias empresas verdes porque con los precios de derribo no cubren los costes.

Kezken artean gogoan hartzekoa, halaber, Alemaniar Industriaren Efizientzia Energetikorako Ekimena (DENEFF) izeneko presio-taldeko buruak lotsarik gabe botatako gordinkeria:

Reducir el consumo de energía es deseable para proteger el clima, pero no a expensas de los resultados económicos.

Sektore elektrikoak, izan ere, ez du erreparorik nahi beste “etekin” ez ateratzeari kanibalizazio deitzeko, horren errua, bide batez, baita autokontsumorako berriztagarri txikien gehiegizko (!) hedapenari ere leporatuz:

Desde el sector de las renovables alerta del impacto en el negocio de esta canibalización de los precios eléctricos. Canibalización porque es la expansión de las renovables la que precisamente está haciendo, según advierten las compañías, que se ponga en peligro la rentabilidad de las plantas verdes -actuales y futuras- por la caída de los precios eléctricos y el que puede acabar frenando inversiones en nuevos desarrollos. […] Si no se hace nada, el sector saltará por los aires.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Agerikoa da, hiper-hazkunde elektriko hori baretu eta egoera orekatu ordez, areagotuz doala konpainia energetikoen eskariei babesa emateko borondatea. Zertarako, baina, horrenbeste elektrizitate? Zertan baliatu soberakin diruditen horiek guztiak?

Honatx, labur, erantzuna: deskarbonizazioaren mirakulua hidrogeno berdearen ekoizpen erraldoia lortzean datzala erabaki du estrategia autonomiko-estatal-europarrak, eta, ondorioz, huraxe ekoiztea da hurrengo urratsa… eta negozioa.

Beraz, lehendabizi aerosorgailu eta fotoboltaikoen bidezko elektrizitate-ekoizpen neurriz kanpoa, eta jarraian argindar horren bidezko hidrogeno berdearen produkzioa, besteren artean –eszeptizismoz ikusten baita ibilgailuen elektrifikazioa–, esportazioaren bitartez urregorri bilakatuko dena.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Baina sektore elektrikoaren negarrak negar –kanibalizazioak ez baitu, antza, inor beldurtzen–, fotoboltaikotan eta eolikotan inbertitzen segitzeko egarria ez da asetzen enpresa horietan. Alegia, “gurea” ere baden Nafarroan, esate baterako, Arena Green Power talde andaluziarrak 450 milioi eurotik gorako proiektua jarriko omen du abian 2025-2026an beste 475 MWko potentzia ekoizteko (242 MW fotoboltaikotan eta 233 MW eolikotan).

Eta interesgarria den beste faktore bat: badaezpada ere, Iberdrolak, Endesak, Energyk eta bestek berriztagarrien “burbuila” puzten segitzeko hautua azaldu dute. Oraingoan, 11 GWeko ekoizpena lortu ahal izateko, megapoligono hibridoak antolatzen eta ustiatzen hasiko dira, hau da, aerosorgailuen artean fotoboltaikoak tartekatuz. Arrazoia? Horretan ere, negozioa gailen. Izan ere, “landaretza” berriek ez lukete sare elektrikorako lotura ziurtatuta, ez bada lehendik baimenduta dituzten loturak baliatuz. Alegia, aerosorgailu-poligono bat duenak badu lotura hori egina eta fotoboltaikoen hibridazioak ez luke besterik behar.

Ildo horretan, eta aurrera egingo balu, Aramaioko aerosorgailuen poligono industriala ere –nork esan ez dela horrela gertatuko?– fotoboltaikoz landatua ager liteke berandu baino lehen.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Badira, azkenik, berriztagarri erraldoien diskurtso pedagogiko zenbaitetan oharkabez-edo ahaztu nahi izaten diren beste arazo txiki batzuk ere, ustez behintzat, gogora ekartzea merezi lezaketenak.

Lehena: paisaian eta biodibertsitatean duen eragin kaltegarria baztertuta ere, industria-poligono eolikoen eraiketa-lanak ikaragarrizko inpaktua du airearen kutsaduran, kliman eta beroketan. Hori, baina, ez da inoiz kontabilizatzen kontrako balantzan; gertatu izan ez balitz bezala uzten da beti. Halere, kalkulatu nahi izaten ez den CO2-ko kantitate izugarriak isurtzen dituzten milaka tona hormigoi behar izaten dira eraikuntzarako, lurren mugimendua energia fosilak behar dituzten makinariaren bidez burutzen da, materialen garraioa dieselarekin mugitzen diren kamioien bidez egiten da, hartarako, energia fosilarekin baino ezin eraiki daitezkeen bideak behar dira, hau da, errepideak, bideak, energiaren ebakuaziorako lineak (eta dorreak), instalakuntza desberdinak… eta, nola ez, aerosorgailuak (turbinak, palak, dorreak) egiteko ere energia fosila behar da. Eta CO2-ko kopuruak ez dira murrizten aerosorgailuen etengabeko mantenimendurako garabiak (akaso helikopteroak) eta bestelakoak erabiltzean… Korolarioa-edo: ez legoke gaizki jakitea zein den kasu horietan energia-berrezartzearen tasa (energy return on investment), edo, nahiago bada, zenbat energia eoliko produzitu beharko lukeen poligonoak kutsadurarik gabeko elektrizitatea ekoitzi aurretik atmosferara isuritako karbono dioxidoa “neutralizatzeko”.

Bigarrena: gaur eguneko teknologiak ez du ziurtatzen eta ez bermatzen aerosorgailuen funtzionamendu luzerik. Siemens-Gamesak egiten dituen 5 MWetik gorako aerosorgailu berriak, adibidez, akats larriak izaten ari dira lau urte bete baino lehen, teorian 30 urteko iraupen produktiboa izan beharko luketenean (aerosorgailuen akats larriei gagozkiela, ikus proiektu berriztagarrien aseguru-enpresa ospetsu batek itsas aerosorgailuetako oker eta matxurei buruz eskainitako datuak). Eta Siemens aipatu dugu, porrot teknologiko-ekonomikoaren aurrean, diru-eske ari zaiolako erreguka orain Alemaniari, burua altxatu ahal izateko. 

Baina bada bigarren eragozpen bat ere, ez baitirudi bermatuta dagoenik aerosorgailuen eraikuntzarako eta iraupenerako ezinbestekoak diren materialen hornidura bera ere. Oso esanguratsua da, esate baterako, itsas eolikoetan munduko handiena den Ørsted konpainia daniarrak egin duena: kostuak eta “eolikoen munduko hornidura-kateko arazo larriak” direla eta, bertan behera utzi berri ditu Estatu Batuetan garatu asmo zituen 3.500 euroko bi megaproiektu (Ocean Wind I eta II) eta zalantzan du zer egin munduko parke eoliko handiena izango litzatekeenaren hirugarren eta laugarren faseekin (Erresuma Batuko Hornsea proiektua).

∞∞∞∞∞∞∞∞

Panorama horrekin, beraz, zer egin dezake oinezko jasaile xumeak industria-poligono eoliko baten bitartez gaineratuko zaion hondamendiaren aurrean? Negarrez pasatu bizialdi guztia leihotik aerosorgailuak ikusten dituen bitartean? Bihotz zabalez ulertu norbaiti tokatu behar zitzaiola oligopolioaren aerosorgailuak jasatea eta, berari tokatu zaionez, erresignazio kristauaz eraman aurrerantzeko pairamena eta oinazea? Mendian botako dituzten zuhaitzak eta landareak biomasatzat hartu, eolikoen jabeei eskertu eta supazter goxoan erre? Aerosorgailuetatik zuzenean argindarra ostu? Eolikoek konponduko ez duten beroketari aurre egiteko 0 kilometroko abaniko-industria familiar bat antolatu? Negutegi-efektuko gas-isurketak arnasten ikasi? Rockström-Steffen-en muga planetarioak gaindituta daudela ukatu eta paradisuan bezala bizitzen saiatu? Desazkundearen aldeko tesien aurka gogorki jokatu eta ahalik gehien kontsumitu? Akaso, harako On Kixote hura haize-erroten kontra bezala jokatzen hasi? Edo ezkerrak ere jadanik ahaztua duen “energiaren nazionalizazioa” leloa aerosorgailuen gerizpean aldarrikatzeari ekin modurik egoskorrenean? 

Baina badaezpada ere, aitorpenak –espirituarena eta poltsikokoa– eginda harrapa gaitzatela jainko-jainkosek! 

Aramaio-Eskoriatzak eta Azpeitia-Errezil-Zestoak industria-poligono eolikoen aurka aurkeztutako alegazioei buruzko ebazpenak oraindik kaleratzeke badaude ere, Statkraft-ek urrats eraginkorrak ematen segitzen du han eta hemen, besteak beste, bere prepotentziak ziurtzat jotzen duelako ez diola inork aerosorgailuak eraikitzeko bidea itxiko. 

Ildo horretan, orain ozenki mintzatu da –gaztelaniaz, noski– Arrasateko “la vasca KREAN” taldearekin egindako akordioei buruz, agerian utzi nahi baitu, izan ere, haien arteko hitzarmen horiekin proiektu berriztagarrien garapenerako eredu berri bat finkatzen ari direla Euskal Autonomia Erkidegoan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Egia esan, aspaldixko ezagutu zen noraino iritsi zitezkeen KREANen eta Statkraften arteko loturak eta ibilaldiak. Duela urtebete pasatxo azaldu zuen hori, esaterako, Fagor taldeko arduradun batek norvegiarren proiektua komentatzerakoan: “hasierako harremanak izan ditugu Statkraftekin parke eolikoaren proiektuaren inguruan”. Eta aratzago utzi zuen segidan  Iberiar Penintsulan Statkrafteko Jose Miguel Ferrer izeneko zuzendari nagusiak zein hurbileko zeukaten norvegiarrek KREAN taldea: “son verdaderamente nuestros ojos y nuestras manos sobre el terreno”.

Ezaguna zen hori guztia, bai, baina orain arte ez da jakin izan nolako aletxoa ipiniko zuen Arrasateko KREANek norvegiarren kolonizazio-lana errazteko. Eta hori argitzera etorri dira Statkraften adierazpenak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Komunikatuak kaleratu duen berririk interesgarriena, beraz, honako hau izan da: hainbat akordio direla medio, Arrasateko KREAN konpainia buru-belarri sartu da Aramaioko eta Azpeitiko proiektu eolikoetan. 

Con la entrada de KREAN en los proyectos, ambas partes plantean una solución innovadora para la transición energética en Euskadi, que aspira a convertirse en referencia del proceso de socialización de la energía en la CAV.

Eta sartu da eta inplikatu, baina ez edonola, poligono eolikoen inguruko ardura eta erantzukizunak hartzen dituen bazkide gisa baizik:

Ambas empresas […] posibilitarán el protagonismo de la sociedad en ellos [proiektuetan], y asegurarán el correcto desarrollo, construcción y operación de las infraestructuras. 

Hortaz, akordioak tarteko,

Las dos compañías promoverán unidas Itsaraz y Piaspe, trabajando conjuntamente en la definición de una estructura jurídica y económica que permita la combinación de los parques eólicos con industrias, entidades públicas locales y ciudadanos.

Horraino komunikatuak eskainitako albiste ohargarriena eta ulergarriena. Ez da maila berekoa, tamalez, gainerako pasarteetan eskaintzen den informazioa.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Larregi despistatu gabe dezifratu nahi bada aldarrikapena, arreta gehiagorekin irakurri beharko da, betiere laharrak garbituz, gandua kenduz eta azpian datzana-edo interpretatzen saiatuz. Zergatik? Bada, horrelako adierazpen interesatuetan hizkera anbiguoarekin eta bitariko hitzen erabilera tranpatiarekin jokatzen delako sarritan, eta honetan ere hasieratik susmatzen delako ez dela falta fake mailako kontzeptu bilakatutakorik, besteak beste, “convivencia”hitza –harrigarriro, testuak sinonimotzat jotzen ditu “convivencia” eta “combinación” berbak ia hitzez hitz errepikatzen dituen esaldietan: “combi…/convi… de los futuros parques con industrias, entidades públicas locales y ciudadanos”–,“socialización” –“de la energía”, “ciudadana”–, “local” –hitzak ez du gauza bera adierazten ”sensibilización local” eta “consumo local” sintagmentan–,  “propiedad”, “ciudadano”, “consumidor”, etab. Hitz horiek berdin adierazi dezakete gauza bat zein kontrakoa, betiere mintzo denaren interesen arabera.

∞∞∞∞∞∞∞∞

“Dialogo” hitza da komunikatuan agertzen den beste totem bat.

Birritan aipatua, zinez pentsa daiteke Statkraften balore, jarrera eta jokamoldeen ezaugarritzat zabaldu nahi dutela dialogo-aren ideia euskal gizartean, zeren eta honela mintzo baitira idazkian:

Statkraft y KREAN proponen un nuevo modelo […] con el diálogo en el centro de sus proyectos.

[Akordioarekin] se inicia así una nueva etapa para los proyectos eólicos en Euskadi. Con la iniciativa de Statkraft y KREAN, los proyectos buscan dialogar e integrar a la sociedad para que los impactos sean los adecuados, la propiedad sea compartida, y el consumo sea local.

Zoritxarrez, serial honetako kapituluren bat galdu ez bada behintzat, Aramaioko herriak ez du orain arte “dialogo” delako hori inon ere ikusi eta bai, aldiz –eta hasiera-hasieratik, gainera–, prepotentzia ikaragarria eta proiektu eolikoen inposaketa itsua Statkraften aldetik. Aramaioarrak, lekuko.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Aurrerantzean, baina, konpainia elkartu berriek “inpaktu positiboa sorrarazi nahi dute pertsonen artean” eta, diotenez, “era berezian ahaleginduko dira proiektu eolikoak ulertuak eta gizartean integratuak izan daitezen”. Hemendik aurrera, bada, dialogoaz baliatuko dira hori lortzeko eta aerosorgailuak lasaitasunez eraikitzeko.

Edo bestela esanda, Statkraft-KREAN bikotea oso kezkatuta dago proiektu eolikoek sorrarazi duten eta sorrarazi dezaketen oposizioagatik eta ezinbesteko iritzi diote azpiegitura horiekin kalteturik gertatuko diren udalerrien eta jendearen onespena lortzeari. Hortik, hain zuzen, “ulertuak” eta “gizartean integratuak” izateko duten premia eta dialogatzeko grina, ez dute-eta eolikoen eraikitze-lanetan hasi nahi gehiegizko kontrakarra izanik.

Premia horretatik etorriko dira gero propaganda-kanpainetan eskainiko diren mezuak eta argudioak, nonbait ez beti zintzoki informatzaileak eta desinteresatuak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Guztiarekin ere, bi ideia nagusi azpimarra litezke komunikatuan:

– Statkraft-KREAN-ek Poligono eolikoen garapenerako eskainiko omen duten eredu “berrian”, EAE osoan diharduten energia-kontsumo handiko industriak eta enpresak izango dira protagonistak, bai kontsumitzaile pribilegiatu gisa eta bai negozio eolikoaren partaide edo jabekide modura. Administrazio publikoarentzat ere izango omen da tokirik.

–Proiektu eolikoen agente mehatxatzaile diren heinean, inguruetako “hiritarrei” ere honelako goxoki atsegingarriren bat luzatuko zaie larregi desmadratu ez daitezen: proiektu eolikoen onuraz konbentzituak izateko kanpainak jasoko dituzte, komunitate energetikoei buruzko informazioa erraztuko zaie, etab. Hori bai: ez dute proiektu eolikoetan jabegorik edota kudeaketa-partaidetzarik izango, ez eta energia kontsumitzeko tratu pribilegiaturik ere ezagutuko. Beraz, azpiegitura eolikoen lan, zamalan eta ustiaketa guztien jasaile huts izango dira eta, aldi berean, argindarra Abadiñotik bueltan ekarriko dien konpainiaren bezero pairakor. Horixe izango dira industria-poligono eolikoa eraikitzen bada. Hori guztia (!) eta hori baino ez.

Pasa den astelehenean (2023/09/18) jarri da martxan itsasoan (offshore), Armintza parean, argindarra ekoizteko aerosorgailu bat, DemoSATH izena daraman proiektuaren barnean. Izatez, flotagarria da (espainiar estatuko lehendabizikoa) eta esperimentazio-fase horretan 2 MW-ko energia ekoiztea lortu du.

Hamabost egun lehenago (2023/09/01) Txinako Fujian-en parean, Taiwan-eko itsasartean, beste aerosorgailu batek (Goldwind GWH252–16MW) inoiz eman den ekoizpenik handiena lortu zuen 24 ordutan: 384,10 MW. 

Lehen begiratuan, beraz, handi samarra dirudi aerosorgailu bien ekoizpen-desberdintasunak. Baina, ez kasualitatez, badira horretara bideratzen dituzten bestelako alderdi batzuk ere. Honatx

∞∞∞∞∞∞∞∞

Armintza (Bizkaia)

Albistearen arabera, aerosorgailua kostatik lau bat kilometrora jarrita dago eta 85 metroko sakoneran ainguratu dute. Haize-indarrari dagokionez, badirudi 3 eta 25 metro/segundoko abiadura jasan ahal izateko prestatua dela eta, bestenaz, 17 metroko olatuak ere jasan litzakeela.

Errotoreak 96 metroko diametroa ei du eta, gorago esan bezala, momentuz 2 MW besterik ez du ekoizten, nahiz eta, diotenez, aski izango bailitzateke kopuru hori 2.000 etxebizitzaren argindar-kontsumoa asetzeko.

2026rako beste hiru aerosorgailu eraiki nahi bide dituzte teknologia berdintsuarekin, bakoitza 15 MWekoa. Dena den, prentsa ez dator bat zenbat etxebizitzarentzako energia sortuko duten hiru aerosorgailu horiek, batzuk 50.000rentzako izango dela dioten bitartean, beste batzuk 60.000rentzako izango dela zehazten batitute.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Fujian (Txina)

Munduko energia-ekoizpenaren arloan 384,10 MW-eko errekorra eskuratu duen aerosorgailuak 152 metroko garaierako dorrea dauka. Aramaion jarri nahi direnak baino berrogeita hamar metro txikiagoa da, hortaz. 

Guztiarekin ere, une honetan munduko aerosorgailurik indartsuena ei da potentziaren ikuspuntutik (16 MW). Hiru palen tamaina ere harritzeko modukoa da, bakoitzak 54na tonako pisua baitauka eta 123na metroko luzera.

Horren ondorioz, 252 metrokoa da errotorearen diametroa eta 50.000 m²-ko aire-esparru biribila hartzen du dabilenean (sei bat futbol-zelairen zabalera), bira bakoitzean 34,2 kWh ekoiztuz. 

Aldi berean, itsasarte estu samar batean kokatuta egoteak haizearen tunel-efektua baliatzeko aukera ere ematen dio aerosorgailuari, ez baitituzte txinatarek gutxiesteko bertan dabiltzan haize bortitzak: 51 km/h eta gehiagoko abiadura urtean berrehun bat egunetan. Nolanahi ere, 287 km/h-ko haizeteei aurre egiteko prestatua bide dago haize-errota. Eta ez da gutxi, azken mende erdian Ipar-mendebaldeko Ozeano Barean izandako tifoirik bortitzenak (1979an gertatuak) 260 km/h-ko abiadura hartu baitzuen.

Haize-zirimolen probestea dela eta, gogoratu behar da oraingoan Fujianen lortu den energia-ekoizpen erraldoia ere Haikui tifoiari esker iritsi dutela.

Txinatarren iritziz, aerosorgailu bakar horrek lortu berri dituen 384,10 MWek 170.000 etxebizitzaren eguneroko kontsumoa ase lezakete erraz asko. Bistan da, baina, etxebizitza gehiagoren kontsumoa ziurtatuko lukeela aerosorgailu txinatarrak Armintzako aerosorgailuetarako kalkulatutako proportzioa aplikatuko balitzaio: mila etxebizitza megawatt bakoitzeko.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Fujian-eko energia-errekorrak atzean utzi du hogei egun lehenago (2023/08/10) Vestas-ek Jutlandian eraikitako aerosorgailuak (V236–15MW) egun batean ekoiztutako elektrizitate-kopurua, 363 MW-ekoa izan baitzen “soilik”. Baina hori ere, nabarmena da, gure Armintzakoaren aurretik legoke offshoreen ligan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Errekorren atalean, halaz ere, laster asko izango omen dira merkatuan orain arteko langak erraz gaindi ditzaketen turbina eoliko flotagarriak, batez ere energia-ekoizpenaren maximizatzeari eta kostuen merkatzeari dagozkienak. 

TouchWind enpresa holandarrak diseinatu du interesgarrienetako bat: sakonera handiko itsaso zabalean jartzeko prestatua, buia handi batek orekatuko duen kupel moduko oinarri flotagarri baten gaineko zutoin inklinatuan ezarria egongo da ohiko bi palaren luzerako pala bakar bat (200 metro luze) daraman modeloa.

Enpresak adierazi duenez, ekonomikoki hiru palako aerosorgailuen % 30 besterik ez da izango berriaren kostua eta, hori gutxi balitz bezala, oso erraza suertatuko da palaren luzera har dezaketen kaietan eraikitzea ere. Horrezaz gainera, 252 km/h abiadurako haizeak ere balia litzake energia sortzeko. Konparaziorako, gaur egun Euskal Herrian jartzen ari diren ohiko turbinak itzali egiten dira 90 km/h abiadura hartzen duen haizearekin.