Pilniak. Kaoba. Errusia.
Ba ote mina baino sentimendu benetakoagorik. Minak, eta berau jasateko dugun gaitasunak, gidatzen dute gure bizitza gure borondateak beste. Edo gehiago. Eta Boris Pilniaken Caoba, Anagrama 1987 Sergio Pitolek itzulia gaztelaniara, irakurtzean mina antzematen da. Alboan ditu edertasuna, Asiako ortzemuga gabeko paisaiak horren adibide, kritika edota umorea. Analisi gaitasun zorrotza eta datorrenaren, zaila da jakiten ea idazleak antzematen zuen bere amaiera. Stalinen urte gorriak ziren eta kontzentrazio eremu batean erailda amaitu zuen idazleak, epaiketa hiperlabur baten ondorenean.
Caoban Errusiaren arima, ia eternoa den gai hori, ageri da. Pitolek argi azaltzen duen moduan hitzaurrean, iraultza aurreko literaturaren agertoki beretan gertatzen da baina errealitate zeharo ezberdinean. Ez da alferrik kokatzen lana hogeigarren hamarkadako amaieran, Leninen ekonomia plangintza berrien hondarrean eta iraultzaren ametsik utopikoenak itzaltzen hasiak zirenean. Fakzioen arteko gerra, kontuen kitatzea eta eroak izatea euren buruari iraultzaile deitzen diotenak, geniala da Ochogov, agerikoak dira. Zenbat kritika zeharkako eta zorrotz lerro artean, hori krudela Pilniakek kaoba altzari erosleen metaforaz adierazi nahi diguna: arnas gabeko iraultza sarraskijaleen bazkaleku da. Badu beste galdera on bat liburuak, nola izan litekeen bat iraultzaile eta aldi berean faltan bota errejimen zahar ustelduaren xarma. Nola ametituta ere aurreko miseria eta jazarpenak bidegabeak zirela gupida senti lezakeen batek behea jotako aberats eta nobleen miseriarekin. Nola, herri ezkertiarretan ere historia ibilbideak egiterako orduan jauregiak besterik ez diren bisitatzen. Imaginario horretatik gatoz eta ez dago hurbil dagoen adineko jendeaz hitz egitea besterik, edo Ahotsakeko grabazio batzuk entzun bestela, ikusteko jende txiroak nolako miraz hitz egiten duen garaiko jauntxoen dotoreziaz.
Liburua hari finez lotutako kontakizunez osatua dago eta estiloz ausarta da bere garairako. Niri gehien guztatu zaizkidanak dira Al viejo queso de Cheshire eta Caoba. Gogorrak eta ederrak dira, sentimendu ederren kanpamendua mugakide da krudelkerien anabasarekin. Irakurri eta orrien zaporeak luze dirau. Hauek onenak, baina besteak ere gomendagarriak dira guztiz.
El arte de la ebanisteria era un arte anónimo; el arte de las cosas. Los maestros morían alcoholizados; cuando ellos morían, las cosas continuaban viviendo, y en torno a ellas se amaba, se moría, se guardaba en su interior el secreto de amores, negocios alegrías. Isabel, Catalina, Rococó, Barroco. Pablo es Caballero de Malta. Pablo es severo: severidad grave, caoba oscurecida, cuero verde, leones negros, grivos de distintos tamaños. Alejandro es el Imperio, el clacisismo, la Hélade. Los hombres mueren pero las cosas viven, y de las cosas de la antigüedad emanan antiguos fluidos.
Bukatzeko, Anagramaren edizio honen portadan nire kuadro gustukoena dago, Mahlevichen Zalditeria gorriaren karga. Batzuek ikusten dute hor armada ausart eta determinazioz betea idealengatik borrokan. Nik gizon-emakume ttipiak ikusten ditut, harrapatuta, iraultza egiteko gero eta leku gutxiagorekin, baina iraultza egitea ez besterik dakitenak. Lurrak jan arte mundua trostan zeharkatuko dutenak. Ni itzuliko naiz berriz Caobaren orri artera, haientzat Pilniaken amaiera dator.
