• Jainkoa (Shiva) Hanuman bezala haragiztatu zen, tximino baten gorputzean, Pavanded aitapontekoaren bedeinkazioarekin eta Anjana eta Kesari Lurreko guraso gisa.

  

Hala kontatzen du Ramayanak, Indiako epopeia handiak. Hanuman Indiako jainko-tximinoa eta tximino-jainkoa da. Badira pertsonaia honen beste bertsioak Asian. Txinako mitologian Sun Wukong izena du. Guretzako ezagunagoa da Japoniako bertsioa: Songoku.

(Doraemon katu robotaren Hodeien Misterioa filmetik atera dut Songokuren irudi hau. Tximu jainkoa zeruko erresumako errege gisa agertzen da. Semeei esker izan dut irudi honen berri. Eskerrik asko txikitxuok!)

Hanuman debozioaren (bhakti, sanskritoz) pertsonifikazioa da. Superbotereak izan arren, bere burua ukatzen du Rama jainkoaren zerbitzari fidel izateko

• Oi Jauna, bedeinka nazazu zureganako debozio amaigabearekin, zu zarelako zorion iturria niretzat. Izan dezadan beti zureganako amaigabeko maitasuna.

Hanumanen ahoan jartzen ditu hitzok poema epikoak.

Hanuman eta Jesukristo gauza bera zirela esaten omen zuen behin eta berriz Maharaj Ji guruak , 1970ko hamarkadan hinduismoa Ameriketako Estatu Batuetara (eta Mendebaldera) eraman zuen indiarrak.

Hanuman –tximinoen erregea- izaki perfektua dela dio Ramayanak. Indiako tximu jainkoaren ingurukoak izango dira blog honetako hurrengo atalak.

Alberto Peñalbak eta Jakue Pascualek ikusten dute lotura. El Juguete de Mari liburuxka argitaratu zuten biek 1999. urtean.

Barandiaranen antropografia, Oteizaren etimologia-fikzioa, Philip K. Dicken zientzia-fikzioa, Hakim Beyren situazionismo mistikoa, Guy Deborden espektakuluaren kritika eta Jean Baudrillarden soziologia zentrifugatua erabiltzen dituzte iraganeko eta egungo mundu paraleloak lotu eta interpretatzeko.

Peñalba eta Pascualen arabera, Marirekiko errespetuaren ordez, Kixmiren printzipioa sartu zuen Inperioaren ordenu berriak, eta Inperioaren printzipioa beti da bera, atzo ala gaur. Kristo tximino gisa ikustean, kristautasun instituzionalaren printzipioa faltsua dela esan nahi zuten paganoek.

• Kixmi antzinako euskaldunentzat INPERIOaren indarraren erakunde katolikoa da, botere totalitarioaren errepresentazioa, deabruarena, gaizkiarena; horregatik, euren mendietatik Kixmi bazetorrela ikusi zutenean, konturatu ziren euren aroa amaitua zela, hau da, unibertsoarekin bat bizi ziren gizaki berdinen aroa. Deabruak separazioaren forma hartu zuen, boterearena, Jainkoaren kopiarena, hierarkiarena, gerra zibilarena eta Inperioarena.

El Juguete de Marin dauden ideia eta irudi indartsuak azalera ateratzeko, Peñalba eta Pascualen arrazoibidea hizkuntza arruntera ekarri behar zela iruditu zait. Horregatik, haiekin hitz egiten saiatzea erabaki dut.

Peñalba berehala agertu zait prest euren ikuspegia argitzeko. Hitzordua egin dugu.

Kixmi antzinate eta eta egungo errealitatearen arteko zubi eta metafora? Laster argituko dugulakoan nago.

Paraiso margoa 2000. urtean ikusi nuen, Donostiako Koldo Mitxelena Kulturuneak Vicente Ameztoiri eskainiriko erakusketan. Ameztoiren tximinoak begiratu egin zidan, zer egiten dut nik hemen? esaten bezala. Emazteak iradoki zidanez, tximuak berak ere ez zuen sinesten paradisu hartan.

Adan eta Ebaren azken jokaldia telebistan. Pantailan, azken segundua dela adierazten zuen erloju batek: 06:59. Izan ere, Danteren arabera, Adan eta Eba soilik zazpi minutuz bizi izan ziren paradisuan.

Telebista pantaila erraldoiak marka zuen: KIXMITRON.

Hala gogoratzen dut nik margoa, baina, beharbada, haluzinazio bat izan zen. Irudia blog honetara ekartzeko, Eliztarrak-Mundutarrak. Erremelluriko sainduak, paradisua eta beste lan batzuk liburua bilatu nuen, Artelekuk, KMk eta Gizpuzkoako Foru Aldundiak 2000. urtean argitaraturikoa.

Han zen Paraiso margoa, bildumaren bitxia gisa, bildu eta zabaltzen den orri bikoitz batean.

Harriturik ikusi nuen paradisuko telebista pantailan Adan eta Ebaren irudia agertzen dela, baina ez, ordea, KIXMITRON hitza.

Ustekabea

Zer gertatu da?

Beste gauza bat ere falta da irudian: 06:59 ordua markatzen duen erlojua, azken segundoan gaudela adierazten duten zenbakiak.

*Oso koadro handia da, ñabarduraz, matiz txikiz betea. Nahiago nuke osatzen lanean jarraitzea. Ez dut amaitutzat ematen*, esan zuen Ameztoik hil aurretik telebistan eginiko elkarrizketa batean. Litekeena da, beraz, liburuko argazkia margoa bukatu aurretik egin izana, Ameztoik bere lanari azken ukitua eman aurretik.

Azken ukitua, azken keinua.

Gorbataz jantzitako Kixmi —kristo-tximinoak— paganismoaren ustezko paradisuaren akabera ekarri zuela esan nahi izan zuen Ameztoik? Margolariaren hil aurretiko azken zertzelada izan zen. Bere azken segundoa.

2001eko azaroaren 4an hil zen Vicente Ameztoi, 55 urte zituela. Hura ondo ezagutu zuen pertsona batengana jo dut, zintzilik geldituriko galderak argitze aldera. Izan ere, Paraiso margoak zazpi urtean izan zuen bilakaera gertutik jarraitu zuen Santi Eraso Arteleku arte garaikiderako zentroko zuzendariak. Erantzuna jasotzeko irrikitan nago.

Galdera asteartean etorri zitzaidan burura, Le Monde egunkaria irakurrita. Kultura saila irekitzeko orrian irudi bitxia zetorren errusiatik: Jesukristoren aurpegia agertzen zen, margolan batean, aldamenean Coca-Colaren logoa zuela eta, azpian, honako leloa: This is my blood (Hau da nire odola).

Margoa Kontuz erlijioa! erakusketako lanetako bat zen. Sakharov zentruak antolatu zuen 2004an, eta ikusgai izan zen Moskun, ultraeskuineko talde kristau batek suntsitu zuen arte.

Kriminalak

Le Mondeko artikuluak tximistak bezala jo zuen nire burmuinean. Berehala ireki nuen mahaiko kaxoia. Paper anabasan murgildu nintzen bila. Galdutzat emateko zorian nintzenean, agertu zen artikulua. Anjel Lertxundik idatzitako iruzkin labur bat zen, BERRIA egunkariak urtarrilaren 16an argitaraturikoa. Kriminalen gisa zuen izenburu, eta aski laburra denez, hona ekarriko dut oso-osorik:

Frantziako egunkariaren arabera, gertaera Errusian jazotzen ari den zentsura olde zabalaren adibide bat baino ez da. Izan ere, erasotzaile ikonoklastak jazarri beharrean, Errusiako auzitegiek erakusketaren antolatzaileak zigortu zituzten arketipo kristau ortodoxoa suntsitzeagatik, eta blasfemia zein satanismoaren propaganda egiteagatik.

• Artista batek, obrari ekiterakoan, kriminal batek krimena burutzerakoan bezala jokatu behar du, dio Degasek. Boutade bat dirudi. Ez da. Pentsatzen jarrita, benetako artista batek ere beldurra, urduritasuna, adorea, dena batera, sentitzen ditu obrari ekiterakoan. Kontzientzia isilaraztea lortu behar du, obrak hitz egin dezan. Harrizkoa behar du bihotza, sentimenduak bridatzen jakin. Plazera, morboa eta maisutasuna erakusteko gogoa, dena batera, sentitzen ditu. Behar ezkutu batek eraginda egiten du lan. Degasen esaldiak badio honako hau ere: bene-benetako arte-obra bat ordenaren kontrako krimen bat da beti. Eta baita beste hau ere: delinkuenteak balira bezala tratatzen ditu gizarteak benetako artistak. Degasen esaldiak garbi uzten du zergatik dagoen benetako artista eta arte-obra gutxi: ai, zein zikiratzaileak diren gizartearen txaloak artistarentzat!

  Lertxundiren artikuluak erantzuna ematen dio, hein handi batean, hasierako galderari: zergatik ez dago Kixmiren errepresentaziorik ia artean?

Tximino ikustezina

Nestor Basterretxeak euskal kosmogoniari eskainitako sailean Mari, Torto, intxixu eta bestelakoak agertzen dira. Kixmiren arrastorik ez.

Kristo tximuaren mitoaren errepresentazio urrietan gurutzea saihestu dute artistek, eta kasu askotan tximino bera ere!

Agian nire ezjakintasuna da arazoa. Norbaitek ezagutzen al du kontrakoa frogatzeko margolan edo eskulturarik?

Marilyn Manson musikari estatubatuarraren bideo-klip bat ikusi nuen iaz. Mansonek kantaren leloa errepikatzen zuela, gurutze sendo bat agertzen zen abeslariaren atzean. Txinpantze bat jarri zuten itzulipurdiak egiten gurutzean. (Norbaitek ba al daki bideo hori Interneten dagoen?). Espektakuluaz eta eskandaluaz bizi da M. Manson, baina bera ere ez zen ausartu tximinoa gurutzetik zintzilikatzen, hau da, animaliari Kristoren lekua esplizitoki ematen. Errusiako artistaren This is my blood margoan bezala, probokazio zozo eta azalekoa besterik ez zegoen hor.