Zeruko Argia aldizkari erlijiosoa 1919ko lehen egunean bertan sortu zen Iruñean. “Illeroko Aldizkingi Edergarriduna Aita Kaputxinoak zuzendua” zuen azpititulu gisa eta dotrina katolikoa, bizitza moralki eredugarriak eta erlijioarekin eta tradizioarekin loturiko gaiak eskaintzea zeukan helburu. Horrezaz gainera, poemak, abestiak eta haurrentzako ipuinak ere jaso ohi zituzten haren orrialdeek.
1928.02.01eko aldizkarian kaleratua
∞∞∞∞∞∞∞∞
Euskara hutsezko hilabetekaria izan zen hasiera-hasieratik eta haren sortzaileek —kaputxinoek oro har, baina Aita Buenabentura Oieregikoak eta aldizkariaren zuzendaria izango zen Damaso Intzak bereziki— argi izan zuten hizkuntz hautua, harik eta altxamendu eta ankerkeria frankistak euskaldunokin zerikusia zuten lorpen guztiak zapuztera etorri ziren arte.
Primo de Riveraren diktadura ere ezagutu zuen 17 urteko lehen ibilaldi hartan Zeruko Argiaren kolaboratzaile izan zirenen artean, Polikarpo Iraizozkoa azaltzen da besteak beste, eta baita “Jaurtarkol” (Koldo Jauregi) eta “Loramendi” (Aita Joakin Bedoñakoa) bezalako poetak ere.
Jautarkol-ek ondua eta 1926.03.01ean argitaratua
∞∞∞∞∞∞∞∞
Musikari eskainitako atalaz —berdin herri-kantak biltzeko eta harmonizatzeko zein bestek igorritako letrei eta poementzako musika ontzeko— ezin ospetsuago bilakatuko ziren Aita Donostia eta Aita Ilari Olazaran Lizarrakoa arduratu ziren nagusiki. Gogora bedi musikari biek ezagutu zutela gero, 1936tik aurrera, erbestealdiaren garraztasuna eta samina, donostiarrak 1943ra arte estatu frantsesean eta Lizarrakoak hogeita zazpi urtez Txilen.
“Poz ekarlea”, Aita Donostiak asmatua eta 1921.02.01ean argitaratua
∞∞∞∞∞∞∞∞
Hilabetekaria etxeratu omen zuten hiru mila harpidedunei gagozkiela, azpimarra dezagun ez zirela guztiak gipuzkoar, bizkaitar edota nafar izan. Asko ez izan arren, aramaioarrik ere izan zen aldizkaria sustatzeko, irakurtzeko eta zabaltzeko orduan.
Luisa Salaberri Orbe arduratu zen Aramaioko hainbaten eta hainbaten harpidetzak bideratzen, hau da, eskaerak egiten, aleak bere dendan jasotzen, harpidedunei helarazten eta kuotak biltzen.
Jakin, badakigu 1925a baino lehenago ere aldizkariaren irakurle zintzoak zirela herrian. Ezin jakin, halere, zenbat izan ziren guztira harpidedunak, 1926tik 1931ra bitarteko harpidedun zenbaiten izen-deiturak baino ez baitzaizkigu iritsi egunotara.
Eskuetara iritsitako datuok, beraz, ez dira seguruenik Aramaion zeuden harpidedun guztienak, eta bai, ordea, urruntasunagatik edo bestelako zailtasunengatik, aldizkari-aleak Salaberri Orberen dendan jasotzen zituztenenak soilik, haren ohar-koadernoetan aurkitzen dira-eta ondoko harpidetza-datuak.
Gogoratzekoa da, azkenik, 4 pezetara igo zela urteko kuota 1925ean eta zazpi bat urtez behintzat ez zela prezioa aldatu.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Zeruko Argia: harpidedun ezagun zenbait 1925etik 1931ra bitartean
Anastasio Madina (Altzaga)
Pedro Elorza (Arexola – Ezpeleta)
Kanuto Ortueta (Arriola – Leistarrena)
Valentin Lasaga (Azkoaga)
Brigida Aranzabal (Azkoaga)
Eusebio Ruiz Azua (Azkoaga – Etxebarri)
Esteban Garaitaonandia (Azkoaga)
Juan Astondoa (Barajuen)
Frantzisko Trojaola (Barajuen)
Lazaro Kortabarria (Basauti)
Felix Ascasibar (Etxaguen)
Kosma Elorza (Etxaguen)
Markos Larrañaga (Gantzaga)
Rafael Eriz (Gantzaga)
Domingo Soloeta (Gantzaga – Uriarte)
Frantzisko Zillaurren (Gantzaga)
Daniel Larrañaga (Gantzaga)
Silbestre Errasti (Gantzaga)
Biktor Goikoerrotea (Gureia)
Jose Irasuegi (Gureia)
Anizeto Zubizarreta (Gureia)
Simon Mondragon (Gureia)
Fausto Etxebarria (Gureia)
Fernando Beitia (Untzila)
Dionisio Mazmela (Untzila)
Kaietano Arana (Untzila – Muru)
Braulio Errasti (Untzila – Muru)
Fakundo Isasmendi (Untzila – Muru)
Serapia Astola (Untzila – Uriarte)
Luis Agiriano (Untzila – Eleizalde)
Margarita Oteiza (Untzila – Barojena)
Juan Arriola Bengoa (Uribarri)
Aurelio Ganboa (Uribarri)
Bernardo Jauregi (Uribarri)
Kristobal Altuna (Kalea – Iturroste)
Basilio Ormaetxea (Kalea – Nardeaga)
Domingo Etxebarria (Kalea – Zalazan)
∞∞∞∞∞∞∞∞
Zerrenda honek, bestalde, argi asko erakusten du Aramaioko etxe askotan (gehienetan, agian) euskaraz irakurtzeko gaitasuna eta zaletasuna zituztela, ordura arte euskarazko eskolarik jasotzeko inolako aukerarik izan ez bazuten ere.
Hori —erantsi beharrik bai?— euskal jendeak bere aldetik egin duen eta oraindik egin lezakeen ahaleginaz mintzo zaigu, argiki mintzatu gainera. Bai geure burua alfabetatzeko, eta bai geure hizkuntza benetako balioan jarri eta egunero eta leku eta arlo guztietan erabiltzeko eta gure ondokoei transmititzeko ahaleginaz mintzo.
Gure aurreko haien eredua, geuk bihotz-ezpainetan eraman beharko genukeen lekukoa.
