Nasmasterraren apunteak

Agindutakoa zorra da, eta bada garaia utzi nuen bat kitatzeko. Izan ere, badira aste batzuk Gianni Celatiren trilogia ixten duen liburua bukatu nuela, eta aurrekoekin lain gozatu dut honekin ere. Eleberri itzela da Paradisuko almanaka hau, aurrekoak bezain umoretsua eta beste konstante batzuetan ere bat datorrena. Aitortu behar dut trilogia honek mementoko nire idazle kutuna bihurtu duela Celati.

Kasu honetan, Giovanni dugu protagonista eta narratzailea, Alemaniara joandako italiar gaztea, bihotza lapurtu dion neskatza baten atzetik. Horrela, Anje nahasgarriaren familiaren etxean bizitzen hasi, eta hamaika egoera barregarri zein negargarritan ikusiko du sartuta bere burua.

Zein dira Celatiren konstante horiek? Besteak beste, subjektibitatea eta ukitu surrealista. Eleberri honetan, aurrekoetan legez, ez zaigu istorioa kontatuko gertatzen den bezala, protagonistak biziko duen ikuspuntutik baizik. Ikuspuntu xelebrea betiere. Eta aurreko bietan legez, batzuetan zaila gertatzen da benetan zer gertatzen ari den jakitea, bizitzan bezala gertaeren egia ez dugulako jakiten, hartatik geuk sortutako pelikula da lagun dugun errealitate bakarra. Eta batzuek, beste barik, ez dute azalpenik (Alemaniara iritsi orduko gurpilak puzteko ponpaz, azalpenik gabe, buruan kaskarreko ederra jotzen dion txirrindulariaren portaera, esaterako).

Protagonista berriro ere da inguratzen duen munduan guztiz ondo egokitzen ez den arima. Zelan egokituko da ondo eskarmentu bako italiar gazte bat alemaniar mundu batean, hizkuntzaz ere guztiz ezjakin?

Pertsonaien galeria aberatsa topatuko dugu, Giovanniren kalterako batzuetan, onerako besteetan, eta pertsonaia horien guztien jokabideen interpretaziorako gida bakarra protagonistaren beraren hausnarketak.

Ez dut hemen liburuaren balizko zentzuaren azterketa sakonik egingo, hori norberaren lana da. Uste dut Celatik irakurketa ugari eskaini digula, hari eta gai asko, eta protagonistaren bukaerako hausnarketek gertatutako guztia birplanteatzera garamatzate. Gure bideak nork edo zerk gidatzen edo erabakitzen duen kezkaz aztertzera. Baina esanahiak esanahi, liburuak ordu gozagarriak igarotzeko aukera ederra eskaintzen du, atzerritar batek hamaika komeria pasa baitezake ondo ezagutzen ez duen lurra zapaltzean. Beste kultura bateko norbaitekin amodiozko esperientziaren bat izan duenak, gainera, bere burua ikus dezake Giovanni dispersoaren gorabeheretan islatuta. Neskarentzat gorde gura dituen sentimenduek zentratzeko oztopoak topatuko dituzte maiz. Grina mota batzuek denok berdinagotzen gaituzte. Ez gutxiago komunikatzeko zailtasunek.

Aurrekoetan bezalaxe, bestalde, bitxia da bere joera ezkertiarrari ematen dion lekua, baita horretaz egin daitekeen irakurketa ere.

Holako lan gehiago euskaraz, mesedez!

Gauzak zelakoak diren eta zer gutxi ulertzen ditugun gu baino urrats batzuk aurrerago daudenak. Gogoratzen naiz umea nintzenean heldua izan gura nuela. Pertsona nagusia, bere denbora eta bizitzaren jabe, ume haren ustez nagusiek ez zutelako araurik betetzeko eta bizitza askoz errazagoa zutelako. Egun urrun haietan orduak amaigabeak ziren, urteek bizitza osoa behar zuten pasatzeko. Ikasarazten zidaten ordua zelan jan asmatzen ibiltzen nintzen, mahai borobilaren inguruan aulkien gainetik bueltaka: ipintzen zidaten erloju krudelean zenbat minutu behar nuen neurtu, bost joan dira, beraz berbera errepikatzen badut beste bost joango dira oharkabean, horrela ordu osoa bete arte… Bost urterekin bi ikasturte egin nuen bakarraren prezioan, nire buruan haien joanaren neurgailua Mundakan egindako egonaldia zelako, eta beraz, Aste Santuan bukatu zen urte bat eta ekaineko oporrekin batera bigarrena; azken hilabete haiek ume harentzat urte osoaren pisua zuten, nonbait. Orduan amari entzuten nion ez edukitzeko presarik nagusia izateko, hegan zihoala denbora gero, eta ez zegoela berreskuratzerik. Zelako gezurra, denbora eternala da, ez da inoiz bukatzen! Begira bestela zenbat behar den termometroak behar dituen bost minutuak gainditzeko!

Nerabezarotik aurrera azkarrago hasi ziren ikasturteak igarotzen, hori baita ikaslearen zinezko neurri bakarra. Ekainean urtea hainbesterako izan ez zela sentitzen nuen. Hala ere, luzaroan bizi izan nintzen beste eskala bat laburtu guran: egunarena. Egun bakoitza luze-luzea zen. Amak gaitzetsi ohi zidan ohean etzanda sabaira begira galtzen nuen denbora guztia. Idaztea neukan, irakurtzea… Baina ez: nik ahalik eta siestarik luzeenak egiten nituen, telebista apur bat, afaria, eta lotara. Egunak erre, deuseztatu gura nituen. Dena egingo nuen patxadaz eta ondo neure bizimoduaren jabe osoa nintzen egunetik aurrera. Heldua izatera iritsitakoan. Horrek zer esan nahi duen, auskalo. Ez neukan amaren berbak ulertzerik. Berak 48 orduko egunak behar zituen! Ni poz-pozik biziko nintzen 12 ordukoekin.

Orain bai, maiz gogoratzen ditut amak umetan zein gaztetan esandakoak. Berandu denean. Egun, orduek abantaila handia ateratzen didate, beti nabil haiek atzeman guran, atzeratuta, heldu ezinik. Arratsaldean etxera iritsi eta, erlojuan seiak ikusten badut, egunak alde egin didala sentitzen dut, ez dudala egin gura nukeen guztirako astirik, ezta erdirako ere. 48 orduko egunak non saltzen dira? Lan-ordu eta lo egiteko ordu kopuru bera bai, baina norberarentzako beste 12 bat ordu, gutxienez? Nerabezaro arteko urte eternal haien kopuru bera joan zait begi kilskada batean! Berandutxo da amaren berbak ulertzeko; denborak berak erakutsi dit haien egia. Orain ez nire denboraren ez nire bizimoduaren jabe. Guztiz ez, behintzat.