Altxor txiki bat partitu gura dut zuekin. Atzo bisita oso berezia izan nuen, Rayen Kvyeh poeta maputxea eta “Mapu Ñuke” kultura aldizkari elebidunaren arduraduna. Emakume aparta, ausarta, arima oso indartsukoa. Luze hitz egin genuen eta jakinduria iturri agortezina gertatu zitzaidan. Literaturaz, maputxe kulturaz, errepresioaz, lurrikararen ondorioez… are anarkiaz! mintzatzeko denbora izan genuen.
Bisita horretan opari oso esanguratsua ekarri zidan, aldizkariaren ale ederrarekin batera: duela urte batzuk mapuzungunez idatzi zuen lehen olerkia. Alde egin aurretik ohore handitzat hartu dudan mesedea (nik oparia esango nuke) eskatu zidan: olerkia euskaratzea. Ilusio handia egingo ziola bere olerkia gure jatorrizko hizkuntzan ere egoteak. Alemanian, Italian, Frantzian… Txilen bertan baino errazago argitaratzen duen emakume horren libururen bat ere edizio elebidunean, euskaraz eta mapuzungunez, Euskal Herrian ikusiko ahal dugu egunen batean…
Mapu Ñuke
Mapu ñuke, mapu ñuke
tami rewkvleci jawe
coyvmkey kom puh ka kom antv
fvxa kuifi kakerume fvh,
wefkey bewfv reke
ka dewkey pehoykvleci xayen,
alofkvleci wagvben keciley,
dewmalekenmu, coyvlekenmu
fij kuyfike kakerumeci folil.
Mapu ñuke, mapu ñuke
mi pu pvxa jeqkey pu mapuce,
amuleci hegvmvwvnmu
naqvn antv mew ka pu liwen.
Lelfvn mew ka mawida mew,
xiwe, peweh ka foye
leliwvlnieygvn kajifvwenu,
wixapvray tami pu toki
mi kisu gvnewam ka mi rumekagenuam
ka tami poyeatew ka ayvatew
mapu ñuke.
Amalur
Amalur,
Amalur
sabel
uhindukoak
gau
eta egunez sorrarazten du
milaka
urteko haziak
ernetzen
dira ibaietan,
ur-jauzietan
irristatzen dira
izar
argitsuak,
behinolako
sustraiak
sortuz.
Amalur,
Amalur
maputxez
erditzen dira zure erraiak
iluntze
eta goizaldeetako
mugimendu
etengabean.
Haran
eta mendietan,
rewe,
pewen, foie
su
toki zutitzen dira
zu
askatzeko eta babesteko
laztantzeko
eta maitatzeko
Amalur.
rayen kvyeh
