Hau hasi zen Seu d’Urgellen, 2019ko urrian. Congrés Interpirinenc de Mitjans de Proximitat kongresuan. Bertara joan ginen Tokikometik ere. Kongresuaren helburua: Piriniotako gertuko komunikabideen eta bertan lan egiten duten profesionalen elkargunea izatea, esperientziak partekatu eta orainaz zein etorkizunaz hausnartzeko. Eta izan zen giroa hori egiteko. Gu txunditu gintuen aurkezpen batek, tokikoak eta hedabide handia zituena oinarri. Lau aipamen gaur egunera heltzeko:

1. Seu d’Urgell
2. Tokikom jardunaldiak Garaian
3. BBC: Goienan eta EITBn
4. “Saretzen”.

BBC-k tokikoekin duen elkalana ezagutzen Seu d’Urgellen

Barraclough-ek burua bor-bor jarri zigun. BBCko kazetaria bera, erresuma batuko tokikoekin ari da lanean 1995etik. Datuetan oinarritutako hitzaldia egin zuen, baina deitu zidan atentzioa istorio kopuruak. Datuak bai, baina istorioak ateratzeko “makina” ikusi genuen Alaitz Artolazabal, Oihane Agirre eta hirurok Seu d’Urgellen. CIMP-ek (Congrés Interpirinenc de Mitjans de Proximitat ) antolatu zuen AMIC-ek, 2019ko urrian 

BBCko lagunek, ordurako, 100.000tik gora istorio zituzten aterata datuak elkarrizketatuz. Ordu erdi betea izan zen eta hitzaldiaren ostean elkarrekin izateko aukera izan genuen. Han esango genion sakonago aztertzea nahiko genuela gai hau.

Tokikomeko jardunaldiak 2021 Garaia Parkean

Pandemia betean ekarri genuen Euskal Herrira Matthew Barraclough zuzendaria. BBCko ziberkafe mugikorretako bat ere zuzendu zuen Interneten lehen sasoian (hau beste egun batean kontatzeko:-) Alfabetatze digitala zen ziberkafeen helburua. 2014ko udatik, hala ere, eta han ere jardunaldi batzuk antolatu ostean, sortu zen Local News Partnerships.
Euskal Herrian zukutu genuen Matthew-ren jakintza. Seguruenik kulturala ere bada, eta oso argi dute zerbitzu publikoa dela BBC. Eta dena zuen emateko gizonak, baita BBCren ohiko bezero ez garenoi ere. Ez zuen ezer ezkutatu eta ikusi genuen bazeudela ikastekoetan erremintak, moldeak, loturak, datuak… baina bazegoela bereziki jaso genezakeen kultura bat: zerbitzu publikoa izatearen kultura. “Komunitatea Josten” zuten lelotzat jardunaldiek eta ez, ez zen kasualitatea.

BBC-koak Goienan

Goienan ere izan genuen goiz oso batez eta han elkartu ginen Tokikomeko hainbat enpresa. Ez dut ahaztuko Tokikometik egiten dugun lana azaldu ostean Matthew-k esan zituen lehen hitzak: “Puntako komunikazio talde batzuk egiten dutenaren maila berean zaudete, bat ere ez atzerago”. Umil aurkeztu genien egiten geunden hori, txikiak baikara eta zer esanik ez BBC baten ondoan! Aurkeztu genien inteligentzia artifiziala erabilita egiten genbiltzanak (orduko hartan proiektuak), batera garatzeko nahia, publizitate kanala, erreminta bateratuak… Gomendatu zigun kalitate estandarra zaintzea.
Ikasi genuen balore editorial minimoak onartuta batera lan egiten zutela han: errespetua jendeari, zintzo jokatzea, informazio zehatza ematea, kexei erantzuteko derrigorra eta gardena izatea aipatu zituen gain-gainetik. Gomendatu zizkigun bi kontzeptu zehatz:

• Ulergarria izatea
• Inpartzialtasuna.

Inpartzialak izango direla dioten hedabide kolaboratzaileei sinisten die BBCk hasiera-hasieratik. Eta jarraipena egin ere bai. Inpartziala ez den enpresarekin lankidetza eteten ere badakite. Ez dute zentsore lanik egiten eta baldintzak onartu dituela sinatzen duen horrendako konfiantza adierazten dute.

BBC-koak EITBn

Ateak parez pare zabaldu zizkiguten EITBn eta arratsalde luzean egin genuen lan bertan. BBCkoen hotelak, bidaiak eta abarren kargu egin, itzulpen zerbitzua, gela egokiak… EITBk jarri zituen erraztasunak. Eta arduradun mailako hiruzpalau lagun eta Tokikometik beste horrenbeste BBCko ordezkariak entzuten. Argi geratu zen lehenengo gauza izan zen tokiko kazetaritza ondo dagoenean gizarte-demokraziak igartzen duela, hoberako igarri ere. Ez zen izan hasiera txarra. Ni zoratzen. Erresuma Batuan kazetaritza babesten dutela esan zuten eta horretarako ikastaroak ematen zituztela, edukia sortu, informazioa eman, ebentoak antolatu… Proiektuaren muina Newsmedia Association da eta lankidetza horretan 171 enpresa daude. Gehienak paperean ziren, %5 bakarrik telebistan, %12 irratiak eta %12 online hutsezkoak. BBCk berak ditu 165 kazetari enpresetan barreiatuak edukiak sortzen. Hitz egin zuten New hub BBC-ri buruz, BBC Shared Data Unit-i buruz… lehiatzen dute enpresek Erresuma Batuan, baina kolaboratu ere egiten dute. Lankidetza zertan egin adosten dute eta jarraipena egin. “konkretatuz gero ondo, distrakzioak baztertzen dira” zioen. Editorialaz ere jardun zuten. Bigarren egun bat ere egin genuen EITBn. Datu kazetaritzaz gehiago, Pete Sherlock-ekin. Entzundako ideia bat utziko dut hemen: “Ezkutukoa bistaratzea da egitekoetako bat. Edozein gai izan daiteke. Ulergarri eta inpartzial landuz gero albiste askok dute lekua kazetaritzan. Ez dago konpromisorik datuak eta istorioa partekatzeko, baina, hala ere, egiten da. Zergatik egiten den? Istorio hori askoz eraginkorragoa delako horrela jokatuta. Kazetaritzan garrantzitsuena ez da norbere mantxetaren azpian ateratzea istorioa, garrantzitsuena eraginkorra izatea da”.

Gaur posible da SARETZEN: EITB eta Tokikomen arteko elkarlana

Goizeko 07:00etan entzun dut “Saretzen”-ek emandakoaren lehen berria (2022/11/29). EITBk eta Tokikomek adostutako egunean. Iñaki Guridik aipatu du Tokikom eta EITBren elkarlana. eta aipatu ditu txostena, datuak… goizean goiz.Tertulian ere gaiari buruz berbetan. Eman dituzten datuak: Orain 8,3 gehiago gara Hego Euskal Herrian. Batez ere Nafarroan (%19 gehiago. Sarrigurenen garapen handia:10 pertsonatik 13.000 pertsonara) eta Araban (%16ko gorakada; Dulantzin biderkatu da kopurua). Hiriburuak handitzen… Datuak eta datuak eta datuak. Interesgarriak datuak eta interesgarriago istorioak. Egunetan zehar aterako dituzte EITBk, Tokiko guztiek edo Goienak. Goienaren kasuan, 40 orriko monografiko bat ateratzear du PUNTUA aldizkariak Goienakideendako, magazin oso bat telebistan lau erreportajerekin eta demografo baten laguntzaz osatua, sarean ere grafikoak eta abarrak Excel artxiboak elkarrizketatzeak ematen ditu fruituak. Hortik ateratzen dira istorioak eta ezagutu ditugu: irakurketak EHU-ko Marta Luxan soziologoarekin; umerik ez izatea erabaki duten Maier eta Gaizka; Bego bergararra; Agurnek guraso bakarreko familia osatu duela; Nagore udal teknikariak hezkuntzako datuak eman dizkigu; umeak izatearen kostuak atera ditugu orri betean; Jon Merino elektrizista lanerako behar diren pertsonez; Carlos Pereda enplegu arduraduna; Endika Laboral Kutxatik; Josu kontrapuntua jarri eta Migel Altunan matrikulazioen %30 egin dutela gora esanez; Jon, finantza eta giza baliabide arduraduna TTT enpresan; Oier Ekonomisten Euskal Elkargoko kidea; Olatz eta Rosa edadetuenen datuei tiraka; Leire medikua zaharren egoitzan; Saioa hirugarren adineko jarduera fisikoaz; migrazioaren bilakaeraz Nora; Tangertik etorritako Lubna Elgetan; Burgostik etorritako Hector; Ziahan pakistandarra Antzuolan; Bienve Oñatin; Asier EJ-ko berrikuntza sozialaren zuzendaria… Elkarrizketak, erreportajeak, eta istorioak eta istorioak. Lan handia dago atzetik eta istorio politak gure bezeroek gustuko izango dituzten esperantzan.

Oh.: oinarrian badira beste hainbat lan gaurko honetara heltzeko. Horietako bat da EITB eta Tokikomek dugun hitzarmena aspalditik, tokikook batera Euskararen kale erabileraren datuak landu izana, datuen kultura barneratzeko egindako lanak, ikastaro bateratuak etab. Lau puntu azpimarratu izanak besteei ez die garrantzia amiñik kentzen.

Elkartu gara Euskal Herriko 120 lagun: bokaziodunak (zelan bestela?), kazetaritza langai dugunak, gertuko informazioa interesatzen zaigunak, euskaltzaleak eta konprometituak. Goizeko 07:15ean Imanolen kantu bat entzuten nindoan Arantzazura. Kantu eder horrek zioen “Creer sospechas o negar verdades, es lo que llaman en el mundo ausencia”. Eta buruak “dale”! zurrumurruak sinistea eta egiak ukatzea dela lartxotan gertatzen dena. Zer da ba hedabideok egin dezakegun gauzarik zintzoena? egiaren bila joatea, zurrumurruei Whatsapp taldeetako zurrunbilotik irteten ez uztea, egia ikus-entzule edo irakurleak topatu dezan testuinguruak marraztea, eta erabiltzaileekin batera lantzea edukia, albistea. Kazetaritzak zerbait badu da herri demokratikoago bat eraikitzeko balio duela. Europan arrazoi horrengatik banatzen zaizkie publikoak diren diruak. Sinisten dut, gainera, Euskal Herriko kasuan, euskararentzako estrategikoa den sektore batean egin dugula lan, euskal kazetaritzan.

XVI. mendeko soneto baten titulua ere bada “Ausencia”, Lope de Vegarena, Imanolek ondo asko ekarria bere kantutegira. Ausentzia: ez egotea; edo, are, ez izatea. Edo urruntzea, edo gabezia, falta… hutsa denbora tartean. Kuriosoa da, baina gaur gertuko kazetaritza lantzen dugun lagunok elkartu gara hutsaren maisuaren aretoan, Oteiza izenekoan, ArantzazuLaben. Batzuetan egunak ematen dizkizu horrelako opariak eta buru-mapak bailitzan elkartzen ditu Oteiza, Imanol, Batuarendako hain garrantzitsua izan zen Arantzazu eta 120 lagun. Gogoratu dut anekdota hau eta kontatu dut goizari amaiera emateko, goizeko lan-jarduna amaitu eta autoa hartu aurretik santutegia ikusten da-eta:

Horma handiari harriduraz begiratuta zera esan omen zion fraide gazteak Oteizari:

– “Las esculturas me gustan, pero, todo ese espacio vacio, no se…”

Orioko artista sutan jarri omen zen eta guztiz haserretuta zera erantzun:

– “Vacio? ¿Cómo que vacio? ¡LLENO DE NADA!”

Ez dugu esango kazetaritzan hutsik dauden orriak betetzen ez ditugunik, batzuetan betelanean ere bai. Hala ere, gehiagotan da zerbitzu informazioarekin, albiste jakingarriekin, istorio humanoekin, eduki gustagarriarekin. Edo hori nahi, behintzat. Maketa zuriari begiratzeak badu ondo egiteko nahitik, ezerezarekin ere betea ikus lezake kazetariak artistatik duenari jarraiki, baina ezin istorio on batekin “zikintzeari” uko egin.

Kazetaritza ona egiten da Tokikomen batzen diren hedabideetan. Istorio on asko milaka karakteretan. Beharbada, gaur ikusi dugun moduan, Tokikomek ere kazetaritza ona egiteko pausoa emango du. Lan-talde handia dago horri forma ematen, batetik; bestetik, datu kazetaritzari zukua atera dakiokeela argi ikusi dugu gaur. Hori dena elkarlanean. Tokikook gure artean; EITB taldearekin datuen txukunketan. Kalitatez eta elkarlanean. Horren adibideren bat aurten bertan ikusiko dugu. Landuko dugu hedabide bakoitzak bere edukia, datu-oinarri esklusiboetatik eta irakurketa orokorragoen laguntzarekin eta mantxeta bakoitzak asmatuko du erakargarri argitaratzen.

Gaitegi zabala izan da gaur: Gorkak UKT-tik ezinbestekoa dela batzea eta Urola kostan egindakoa inspiragarri dela Tokikom bera ere Komunikazio Talde izateko; Egoitzek Pilpileanetik Lauaxetaren aipu eder bat ekarri du eta esan sarea herriz herri lehen ere egin zutela eta orain ere posible dela. Kulturgintzarekin izan beharreko loturaz ere jardun du eta baita Tokikomeko hedabideek duten %61eko irismenaz (Herri ekimeneko euskarazko proiektuez ziharduen); Aritzek, pertenentziaz, eskuko telefonoaren garrantziaz, aplikazioaz… eta batez ere horren guztiaren atzean dagoenaz egin du gogoera; Joxek marraztu du hedabide mapa eta argi ikusi da noraino den posible Tokikomek bere txalupan eramatea hedabideak. Zenbat tresna ondo arraun egiteko! Jonik hartu du hitza Aiurritik eta esan kidetzak zein garrantzia duen. Marka prestigiatzeaz ere jardun du oso konbentzituta; telebistetatik hitz egin du Jon Aldanondok eta zerbitzua handitzeko nahia azaldu du. Ikus-entzunezkoetatik plataformara, aplikaziora… saltoa emateko prest daude Infosaren; Kronikako Iraiak kronikakide izena eta izana nabarmendu ditu eta bertako komertziokin zein kideekin egin duten lana. Aikorreko Gaizkak Tokikomeko babesa sentitzen duela nabarmendu du eta ikus-entzunezkoarekin ere ari direla lanean gaineratu. Bizkaitik ere, Jonek gida liburua aipatu du eta han agertzen dela zelan zabaldu behr den albiste bat, beti ere, edozein mugimendu egiten dela galdera berari erantzuna topatu nahian: “zer irabazten dugu?”; Anbotototik Jone Guenetxeak argi esan du gauza txukunak egin daitezkeela Tokikometik eta ez du arrazoirik falta, ez da alperrik izan Jone bera Tokikomeko presidente.

Alaitz Artolazabal zuzendariak izan du ardura datu-kazetaritza zertan den azaltzeko. Egun dezente eman ditu EITBrekin batera lanean eta gaur gaurkoz badago nondik hasi istorioak ateratzen. Argi azaldu du zein den helburua eta inteligentzia artifizialak zertan lagun dezakeen azalduz amaitu du eguerdira arteko erronda.

Eskerrak hau dena aurkezten eta hitzak banatzen Urko Aristi egin den. Beti da fitxaje seguru horietako bat.

Bistan denez, pozarren Arantzazun. Talde irudiak adierazten du indarra, batasuna, elkartasuna eta elkarrekin gauza asko egiteko ditugula. Daudenak daude Tokikomen nahi dutelako eta egindako galdeketatan adostasun oso handiz daude antzemanda erronkak. Betoz urte oparoak eta harrapa gaitzala gaur gauden bezain indartsu. Asko dugu emateko!

Gustatzen zait Maritxu Kajoi, hori aurretik. Baina blog-sarrera honetan komunikazioaz jardun gura dut.

Esana daukat, oso digital den munduak erakartzen nauen arren, gustuko dudala, eta paretetan zelo ziztrin batekin itsatsita egoten diren kartelek sortzen didatela erakarmena. Gustatzen zait irakurtzea, ikustea. Ia-ia usaintzea ere bai! Gustatzen zait hizkuntzaren erabileran fijatzea: zer dago elebi, zein handi eta zein txiki, zein euskara hutsez, zein euskalkian, zer letra tipo, zuriuneak badituen edo ez, argazkiak… Ez naiz diseinatzailea, ez dut arte ederrak egin, baina zu, bakoitzak baditu bere afizioak.

Gaur barrez egon naiz. Goizeko kortaua hartzerakoan (ebakia esan beharko nuke Arrasaten?) Meritua, Maritxu Kajoiko egitaraua egin dutenena (eskerrik asko!):

• Aurten, San Andres auzoko jai batzordea omenduko dogu; 2019an Ziorla omendu ostien enbidixaz dazelako eta Atxabaltakin mugan bizi bihar izatiagatik. Ta bide batez, ein dauen eta eitten dauen lan danagatik.
• 08:00 Anialixazalien gozagarri, etxafleruek Santa Barbaratik mundure, Arrasate Opinaren eskutik.
• 10:00etan TAO sistema ulerketako ikastarua, daltonikua bazara aurrez abixau.
• 18:00etan, Oñatiko lorategixetara txangua, hemen hilda dazen lorak Txantxikuei lapurketara, Titanic-en soinu bandiaz lagunduta.
• 21:00etan Argindar autokontsumo tailerra, Arbolapetako farolan praktikak, izan ematea zabalik azpiko telefonoan. (Plaza mugatuak).
• 23:23tan Doke dema leninista, Kondekuako zelaixan, SUDC Gazteakek antolatuta.
• 03:00etan Santamañako errepresaliatuen aldeko elkarretaratzia, jai batzordeak aske!
• 08:30ien Tinder Outlet, berandu zabitz, dauena dau; autogestioa.

Falta dira egitarauko ordu batzuk hor, baina ikusgai dituzue maritxukajoi.eus webgunean.

Portzierto, kartela asko gustatu zait. Egileak webean topatu ditut: Miren Barrenetxea Iñarra eta Ane Agirre Uribesalgo

Honek denak eskatzen du lagun-talde bat elkartzea, ohiko lanetatik aparte denbora bat eskaintzea, beste batzuendako eskaintzea eta lan egitea, umorearekin batzea mahai-bueltan, urtero-urtero… herrigintza.

Bertsoan esaten dute: “Herrikoia-“k argi du nondik-norakoa, “herrikoia” kajoitik iturrirakoa, “herrikoia” da jai bat behetik gorakoa… Baina “herrikoia” ez da “laguntza bakoa”.

Segi holaxe, “Herrikoia” izan dadin “herrikoa” beste.

Zein kontzertura joan erabakitzea ere ez da erraza izaten. Asko dago, agenda beteak daude eta inguru hurbilean ere hamaika aukera: komertzialak, euskaraz direnak, musika estiloaren araberakoak, jaiak, makroak, espezifikoak, talde askotakoak, akustikoak, zaratatsuak, sotilak… Ez da bat txarragoa besteak baino, eta, beharbada, batzuetan bat eta besteetan bestea aukeratzeak ematen du bizi dugun musika momentuaren begirada osatuagoa. Ez da bat eta beti bera, ez da dena parranda, ez da dena pultsera jantzita ikusteko kontzertu, ez da dena blues edo sinfoniko, ezta dena erromeria. Barikuan musikari bikotea zen etxean eta aukera ona izan zen.
Ostiralean 19 lagunek erabaki zuten bost euroko sarrera ordaintzea Morau eta Beñardoren “Ardo” ikusteko, ardoa den tokian zibilizazioa ere badago-eta. Dena esatera, baita erdiren bat inguruk 18 euroko disko-liburua erosi ere. Ez zen aukera errazena: ordu aldrebesa geratu zen egiten zuen bero zaparendako. Erraza da pentsatzea askok nahiago izan zutela hondartza, igerilekua edo pagoaren gerizpea. Ez genuke gezurrik esango aitortuz gero askok aukeratzen dutela beste edozer kontzertu bat 5 euro ordaindu aurretik. Hala ere, badakizue hainbat bagaudela pentsatzen dugunak 5 euroko sarrera jartzeak aukeraketa dakarrela. Aukeratu beharrak, sarrera bat ordaintzeak, kontzertuari laguntzen dio. Bereziki kontzertua ikustera doazenei, eta baita artistei ere.
Morau ezaguna da Elgetan. Etorri izan da hainbatetan duela 25 urtetik bai, elur zein 35 graduko tenperaturarekin. Oraingoan “Putre” musika teknikaria, ekipo txukuna, eta gogoa ekarri zuten Beñardo eta Morauk. Landu dute urteko ardo edangarri bat: freskoa, gardena, erritmikoa, arina belarrietarako eta itzalean ondutakoa. Poetikoa izan daiteke ardoa? Baliteke. Bada.
Bikotea ez da kriantza edo ardo-ondu zale. Urtekoaren aldeko biak ala biak, Gasteizko tabernetan ikerketa eginda etorri ziren Elgetara. Eta eman zuten eskola, gitarren laguntzarekin. Enokultura legetxe musikarena ere. Modu ez-homologatuan jardun zuten kantutik kantura: baita mahatsondoak imitatuz ere, pentsa! Ardoa ardo bada, kopatik, edalontzi zabal zein txikitik ere dasta daitekeelako, edo zahatoan, edo barrikan, edo tetrabrikean. Hainbat asebete gintuen ekarritako ardo jakituriak. Ardofaktoak zekarren instrumetuak deskargatzetik Elgetako aldapan behera egin zutenerainoko ordu mordoxka bat. Merezi izan zuen.

Horrelako kontzertuetan, txiki baina zainduetan, kontzertu-osteak ere izaten du bada xarma. Eta horretan hutsik ez. Beñardo zein Morau, Morau zein Beñardo musikazaleak dira edozeren aurretik eta beti dago zer ikasi. Bizi dute, bizi baitute, garentxo hau, ardoa bezainbat! Parada ederra izan zen euskal musikagintzaz jarduteko, ertzez, erdiguneez, irrati formulaz, antolatzaile eskolaz (Arrasateko lagun bati eguerdian bertan lapurtutako ideia)… Musikaz eta komunikazioaz, musikaz eta kulturaz, musikaz eta burbuila honetaz. Plazer, etorri diren aldioro bezala. Botila ardoa ere utzi zigun bikoteak, nola aitak fortuna armairuko apalategian.  Guk dastatu genuen, eta bai: urtekoa, ekologikoa, gardena, zuzena, eta baduena betikorik, traza berrituekin. Ez diotsu hau Peñin gidak edo The Wine Advocat-ek, 5 eurotxo ordaindutako 19 horietako batek baino. Gutxirekin asko.

Gaur ere izan naiz antzerkia ikusten. Elgetan. Horrenbeste ordu pasatako kafe antzokian, Espaloian. Lan gomendagarria. Ondo jokatua eta zeresana baduena. Han hemen emango dena eta ikusleak behar dituena. Larrabetzun hurrengoa, jantokian, 29an; Zumaian ere bai, ekainak 3an. Horiek aipatu dituzte obra amaitzerakoan eta gonbita egiten laguntzea eskatu. Egina.

Eskaintza ona da. Bost profesional taularen gainean: Idoia Hernandez “Hatxe”, Maite Aizpurua, Ainhoa Alberdi, Idoia Beratarbide eta Iraia Elias.

Harrapatu naute Lurra erraldoiarekin jolasean hasteaz bat. Hiri buruzagian bizi den Lurrak baditu 3 metro eta 80 zentimetro. 60kgr. Handia da, eta Espaloira ekarri dute txikiagoa, erreplika, gure etxean makina bat jolasetan erabili duguna. Eta argi-itzalen jokoarekin ikusi dugu Lurra itzalean: figura soila, kolore bakoa, lorerik ez, irribarrerik ez; eta ikusi dugu argia lekuz aldatu eta panela atzean jarrita zein itzal handia egiten duen: bistan geratzen den, nork eusten duen ere ikusgai. Uste dut obraren aurre-atzeak erakusten dituela, obrak agerrarazten dituen kontradikzioak, handi-txikiak, ilun-argiak, beltz-koloretsuak. Ezein antzerkik, sarri erakusten dizkigunak, bide batez esanda, eta beti, hutsik egin barik, zer pentsatua ematen digutenak antzezlanak ikustera gerturatzen garenoi. Lurra erraldoiarekin egin dute jolas eta planetako oinarrizko elementuetako horrekin kultura ere halaxe irudikatzea lortu dutela esango nuke. Ezinbesteko.

Benetakotasuna du obrak. Eta egia izan zein ez bigarren mailakoa izanik, badira pasarte bi erakusgarri: Idoia Beratarbidek arte plastikoak gaitzat hartu eta erakusketa baten gertatua kontatzen duenean, bata; bestea,  Iraia Eliasek 2016ko Goya haien biharamun luzea kontatzen duenekoa. Erakargarriak egiten diren istorio bi. Gertukoak, benetakoak.
Aukeratu ezazue: “Txiki edo handi izan nahi zenuke oraintxe?”. Galdera egin dute eta parte hartu dugu. Espaloian geunden zortzi lagunek esan dugu “txiki” eta batek “handi”. Badugu hortik bai. Txikiari egin zaizkio Euskal Herrian gorazarreak: poemetan, kantuan, hitz-aspertuetan… Eta ahaztu egin zaigu handi izateko nahia ere behar genukeela. Beharbada ez handia izateko derrigor, baina bai anbizioarekin jarduteko. Txikitik, bai, baina anbizioarekin. Txikitu egiten baita txikia anbiziorik ezean.

Anonimotasuna ere ekarri dute gai moduan, beharbada anonimotasunaren gorazarrea ere bai zenbait esaldirekin. Espresio bakarreko buru-handiak eman du jokoa. Anonimotasunetik behar ez denik ezin esan, baina nago nor izatea ere aldarrikatzen dela. Bereziki, obraren amaieran. Amaiera erosoagoa egin zait, baita zinta bat eustea bezain gauza xumea ere badelako nor izatea. Gustatu zait mezua. Erosoagoa zait amaiera kultura ekosisteman parteago izan naizenetan; eta, baita, bost euro ordaindu eta txaloak jotzera mugatu dudanean nire egitekoa. Nor izatea, izatea baita. Nor izatea da sortzaile izatea, txaloak jotzea sorkuntzei, argiak jartzea, errifak saltzea, aulkiak jasotzea, antolatzea, komunikatzea, produzitzea, soinu egokia jartzea, bilerak egitea, batzarrak, txandak… Badut ustea nor izate horri egin behar zaiola bultza eta ohitura bihurtu. Nor horretako bakoitzari, txosnako zerbeza kupela aldatzea ere bogan ez dagoen egunotan.

Denbora gutxi dela oparitu zion garipaua gure alabari. Urtero egin du bederatzi urtean. Ez gara familiakoak, baina ni neu ere Ostatu tabernan sukalderaino sartzen nintzen 6 urte nituenetik. Balbinak ematen zidan mosto handia eta hango patata tortillak ez zuen parekorik! Balbinak zerabilen taberna familiarekin batera eta haren lekua hartu zuen Arantxak gero. Taberna zahartxo hark herritar asko batzen zituen plaza barrenean, herriko taberna eta pasoko taberna zen aldi berean, eta sasoi batean harategia ere bazuten ondo-ondoan Aretxagatarrek. Tabernan loteria jokatzen zen orduko hartan, futbol-kinielak paperean egin eta paperezko zigiluekin ziurtatzen zen jokatu zela. Sarri ikusi nuen Balbina mingainean zigiluok bustitzen. Ostatuko izkina hori apartekoa zen gu baino nagusiagoendako, ze gure izkina beste bat zen, martzianitoen pantaila bat lehenengo aldiz ikusi genueneko txokoa. Gerora etorriko ziren bolantedun makinak, billarra, martzianito gehiago… Tabernan jaiotako honentzako erreferentzia bat zen metro gutxira zegoen Ostatu. Panaderokuan Bitter Kas zen edari gorria eta Cinzano gehiago edaten ziren Ostatun raba goxo-goxoekin. Klaro, Cinzano boteilla txikien txapak urre-gorria ziren edozein umerendako eta Farias kaxetan gordetzen zizkidan niri Balbinak lehenengo eta Arantxak gero. Pisutsuak izanda urrun joaten ziren txapok eta txikiak izatera zailagoa zen beste txapek talka egitea Cinzano txikiekin.

Ez zen egonkorra ez hango zorua, eta suak hartzeko zorian ere izan zen. Su ematea nahi izan zuten Piper-potoa altare zuen talde antolaturen batek. 1980 uztailean kixkali egingo zen egurrezko etxea lehergailuak eztanda egin balu. Goma 2z osatutako 6 kiloko lehergailua zen. Zorionez, taberna barruan zegoen bezero baten hanka jo zuen artefaktuak eta mekanismoak kale egin zuen. Triskantza izango zen bestela, hogei bat lagun zeuden tabernan.

Ostatu, Panaderokua, Guria, El Zamorano bodega, Martintxo, Lupiren bodega, Mantunekua, Vazquezenekua… Eta esango nuke tabernari izateko modu bat ere desagertu dela horiekin batera. Bezeroen laguna zen tabernaria sarri, konfidentea, psikologoa, adar-jotzailea tokatzen zenean… Ez zen Whatsappez edo Telegrametik geratzen tabernan; tabernariarekin egoten zen bat tragoa partekatzen, eta tragoa hartzen zegoen lagunekin han elkartu. Bilguneak ziren tabernak, eta tabernaria bazen pieza garrantzitsua kuadrilla batzeko ere. Aspaldi amaitu ziren aguazilak txaloak jo eta tabernak ixten zituzteneko garaiak. Aguazil lanak herritarrek hartzea ez da izan onerako aldaketa. Aspaldi desagertu da zenzen-txiki egunez zezentxoren bat ekarri eta herritarrei tabernariek jai bat oparitzen zien eguna. Akabo fandangoa.

2012ko urtarrilaren 1ean itxi zituen Ostatu jatetxeko ateak gure Arantxak. Ostatun lan egin zuen hirugarren belaunaldia izan zen Arantxa eta Juan Andresena. Zenbat haruntz-honuntz Ostatun. Zenbat desorduko jan-edan eta eztabaida. Izan ere, zerbait bazeukan Arantxak haserretzeko kapazitatea zen. Bihotz ona besteko genioa zeukan. Beharbada horrek egiten zuen maitakor ere. Ez zen kolore grisetako emakumea: beltza edo zuri!. Zuri edo beltz hautatzen zuela jakitera ematen zuen beti, gainera. Nahikoa lanekin zebilen aspaldian. Osasuna pattal, bidaia asko medikutara, herriko farmaziara… ez da hilabete harek egindako torradak jan ditugula kuadrillakook, hala ere. Indarrik ez eskuan, baina burua bazuen zeremonietarako. Gudarien bidean bizi izatea ez da kasualitatea, gerrera zen Arantxa eta horrelaxe gogoratuko dugu.

Torrealdea auzoko jaiak ia noiz ospatuko ziren egon ginen komentatzen aurreko astean. Prest zegoen auzotarrei edozertan laguntzeko.  Eta hartuko zuen afari herrikoirako sarrera ere, seguru. Ostatun bertan makina bat bider antolatu ziren bertso-afariak eta gustuko zuen jai-giroa. Espaloia Kafe Antzokiari beti lagundu zion eta kultura ekitaldi askotan hartzen zuen parte. Aurten zenzentxo bat ekartzea nahi zuen herriko jaietarako. Ez zigun behin esan, izan ere, zerbait buruan sartutakoan dale eta dale jarduten zuen, egun bat bai eta hurrengo ikusitakoan berriz. Kuadrillako argazkia azkenengo jaietan atera genuen. Pasio zuen zezen-giroa.
Momentu on asko pasa ditugu Arantxarekin Ostatun eta haserrealditik haserrealdira goxo gogoratuko dugu bihotz oneko izana.

oh.: Eskela Goienan

Goizeko 08:00etan hasi dugu eguna, Ozkarbi elkartean arrautza parea eta txistorra zeuden prest. Ardo goxoa ere bai. Azken ukituak emateko balio izan du gainera. Gerriko bat falta zuena, edo zelan jartzen zen ez zekiena, ia orratzik baden galdetzen zebilena… Elkartzeko modu ona da batera gosaltzea hasiera on bat: gosaldu eta batera.

Goizeko 09:00etan denok prest harrera egiteko hartzari. Hartza! Zer da hori! koko-batzearen izarra da. Jaso dugu txaloka eta berarekin batera joan gara lehenengo baserrira. Tximeletak tripan, ia egunak zer emango duen, ia prestatutakoak ondo dauden, denborak errespetatzerik izango dugun baserritarrei begirunez… Bagoaz! Ia orain dela 90 urte egiten zena gaurkotu eta sendotzerik dugun.

Baserritarrak :Koko-batzearen subjektu inportantea dira baserritarrak. Jasotzaileak eta emaleak 30 minutuko tartean. Ikusten da eskertu egiten dutela herritarrak beraiekin gogoratzea. Bakoitzak duen onenetik jartzen du. Eskea egiten da denetik daukagunean, baina eskeak, 2022an, baserritarren lana baloratzean eta eskertzea izan du helburu. Baserritarrak beren lurretan bisitatzea galduta dago gaur, eta zerbait ikusi badugu da baserritarren aurpegietan poza euren bizilekuetara joatean. Gustatu zaie kontuan hartzea eta kantuan egitea. Baserrietara heldu eta baserritarrei azaldu diegu zertara goazen.

Baserriak: Ezezagun horiek. Pribatuago bihurtuta daude herriko lurretan dauden eraikin eder hauek eta egun honetan publikoago egiten dira zelanbait. Konturatuta geunden herritar askok ez zituztela ez izena ezta kokapena ezagutzen. Herri txiki honen periferia ezagutu dugu bertatik bertara, horrela deitu badakioke. Baserrietako animaliek erakarmen handia izan dute gazteenendako, bereziki. Herritarrak paretik pasatu bai, akaso, baina baserriko atarian sartu, bertakoekin egon…  eta bertakoekin dantzatu ere egin dugu. Baserri zaharrak, eraberrituak asko, baita txalet bihurtuak ere batzuk.

Baserrietako 30 minutuak:

1- Momorroak heltzen dira lehenengo eta ezer baino lehen diosala egin eta eskertzen diegu gure proposamena onartu izana. Izan ere, otsail hasieran banan-banan egon gara baserritarrekin ia ondo deritzoten koko-batzean parte hartzea edo ez jakiteko. Elgetan, lehenengo aldia zen belaunaldi honendako eta hobetsi dugu pertsonalki egotea banan-banan. Baiezkoa eman dutenengana joan gara. Bertan bizi diren baserriak hautatu ditugu eta Elgetako kataia zeharkatzen duen errepidea hautatuta, goiko aldekoak. Momorroek plaza edo atari-aurrea garbitzen dute. Inauteri giroan Euskal Herriko herri bat baino gehiagotan agertzen dira esku batean erratza edota isipua daramaten mozorroak. Bidea ireki edo garbitzen dute gehienek eta Elgetan ere halaxe. Baserrien atarietan erratza pasatzen dute eta baita dantza egin ere tokatzen denean.

2- Kantatzen dugu agur kopla edo hasierako kopla. Aurten, hauexek. Hurrengo urterik balitz joango gara gehitzen eta egokitzen Elgetara. Hasierako eske formula:

Koko-moko, zaria bete moko.Gibel, gibel,afaritarako.Dirua baneuka,patrikarako.

3- Dantza: Foxtrot edo fox trot Estatu Batuetako dantza lotua, konpas bikoa, bat, bi; bat-bi; bat, bi… horrela ibili dira hasierako baserrietan eta azkenerako solte-solte; Foxtrota boladan egon zen XX. mendeko lehendabiziko hamarkadetan; jazz orkestraren musikaz lagunduta dantzatzen zen (wikipediatik jasoa). Hemengoa den? zer da hemengoa eta zer hangoa? Trikitixa bera hemengoa da edo hangoa? Foxtrota bada Elgetakoa koko-eskeari eskerrak. Baita Foxtrotaren ostean baserri guztietan egin dugun arin-arina. Horiek biak baserri guztietan. Eta batzuetan zazpiak jauzi edota chapelloise (polka). Oso ezaguna da. Zergatik den hain ezaguna eta erabilia Euskal Herrian? Erantzun sinplea bezain bitxia dauka horrek… Ezagutu nahi?

4- Baserritarren eskaintza jaso. Gazteenek izan dute egiteko hau Elgetan. Beraiek pasatu dira banastarekin eta baserritarrek nahi zutena eman dute. Eskera da oinarria, baina inori ez zaio ahazten zorionez edo ez hain zorionez denetik dugula eskean joan garen belaunaldiok. Hala ere, jaso ditugu dozena dezente arrautza, porruak, gazta, sagardoa… Baserri batean limoiak ere bai gomendio honekin: “Gin Tonica egiteko ondo etorriko zaizkizue, EA herrikoak dira”. Bai, eguneratua eskaintza ere. Baserri guztien izan dugu jan-edana. Baserrian bertan egindako produktuekin askotan: salda, txorizoa, etxeko bizkotxoak, San Blas opilak, etxeko pastak, frutak, fruitu sikuak, gazta… Eta edateko, kolore guztietako likidoak.

5- Agur kopla. Emateko zutena jaso ostean kopla kantatu diegu.

Hala, hala,hauxe karnabala!Goazen, goazengosetu egin gazela.Hau etxiau luzegorde daixela!

6. Pasakailean joan gara baserritik, pozik joan ere, eta ustez, pozik utzita baserritarra. Joaterakoan azaldu diogu kokoak heldu direla otsailean bere baserri atarira; eta eskeari egoki erantzun dionez opa diogula uzta garaian zomorrorik ez izatea eta uzta oparoa!

7. Hurrengo baserrira: Aurten pasatu ditugu: Jalotza, Albitxu, Altube, San Antonio, Arantzeta, Iturbe, Barrenengua, Larrabil, Larrain eta Kantoikua. Presa barik, eta bakoitzari denbora bat eskainita.

Gure inguruko herrietan erabili dira Santa eskean eta San Nikolasekin kantatu izan diren kantu zatiak. Beharbada gehituko ditugu hurrengoetan:

Egun zuri egun zuri eguna,koko janzteko egina,neska eta mutilak ibiltzeka limosna on baten bila,limosna on baten bila.

Emongo bozu emoizu bestela ezetz esaizu,ate osteko haiziak hartzenamak ez gaitu bialdu.

Koko-batzeko kideak:

–Hartza: Euskal Herriko hainbat inauterietan ohikoa da Hartza. Iturenen, Zalduondon, Iruñean Sohütan, Arizkunen, Beskoitzen, Oñatin, Donibane Loitzunen, Biarritzen, Markiña-Xemeinen… ). Hartzak parte hartzen duen inauteri gehienetan protagonismo nagusia bereganatzen du eta Elgetan gainontzeko pertsonaiek harrera egin diote goizeko 09:00etan, Hartza esnatu denean. Elgetako Hartza Elgetan josia da. Egun askoan egon dira ardi-larrua josi eta josi elgetako jostunak. Bereganatu du bai atentzioa Elgetako Hartzak. 

–Koko-Zuriak, gazteak, etorriko dira mundu zibilizatura, nagusiagoen mundura… ordena dira zuriak eta musikariak. Eta dantzariak ere izaten dira, baina 2022an dantza tradizionala egiten duten egun apurretako bat da. Elgetan lehenengoz egin dute dantza

–Koko-Beltzak edo masustak: ez hain gazteak, berriz, desmadrea dira. Orden apurtzaileak, libertinajea, luxuria. Zirtolariak dira. Gehixeago dakite, baina ez dute espazio askorik dakiten hori erakusteko. Masustak badakite mugitzen koko-eskean. Masusta izango dira zuriak egunen baten. Transmisioa.

–Mamarruak: Sakuekin egindako mozorroa da Mamarruena eta Elgetan josiak dira. Elgetakoek eraman dute isipua (zaldi buztana puntan duen makila). Eibarren, esaterako, hauek dira baserrietatik ematen dutena jasotzeko ardura dutenak. Elgetan zurien lana izan da hori, gazteena. Beraien ardura izan da jasotakoa taldean banatzea ere. Mamarruen egiteko printzipala da segizioari bidea zabaltzea. Lehenengo joaten dira. Eta plaza garbitzeko lana ere hartzen dute dantza eta kantua egingo den lekua markatuz.

– Burburixuak: Burburixo arropa jantzi eta herriko baserrietan zehar ibiltzen dira dantzan eta gaiztakerian. Anonimo izateak ematen dien babesa erabiltzen dute jendearen atzetik joateko. Egurrezko sardea eskutan izaten dute eta zirikatzaileak dira oso. Elgetakoek zintzarriak ere badituzte eta dunba-dunba demasa da eskeak irauten duen denbora guztian. Mamarroen atzetik joaten dira eta zintzarri soinuak balio du baserritarra ohartarazteko ere bagoazela. Lotsa barik ibiltzen dira. Gaiztakerian bai, baina kantuan eta dantzan ere egiten dute ordena emandakoan.

–Sasi-kartia: Belar, goroldio, garo, sastraka edo hostoz gorputza estalita agertu ohi dira Euskal Herriko hainbat mozorro. Landareak ere erabiltzen dira, sarri, mozorrotzeko. Gure mugetatik kanpo ere bada ohitura inguruko landaredia erabiltzekoa gorputza estali eta festara irteteko. Ezkutatzeko eta kamuflatzeko ezin hobea da. Eta halaxe egin du Elgetkao Sasi-kartiak. Gorputz osoa huntzez estalita zeraman eta koko-dantzariekin eta beste hainbat mozorrorekin batera ibiltzen da baserriz baserri eskean.

Herria batuta:

Ba koko-batzeak elkartu ditu herritarrak, izan arren bakoitza bere etxekoa; Koko-batzeak batu ditu herria eta baserriak; Koko batzeak egiten du komunitatea, koko-batzeak eman dio parte hartzaileari giro sanoa, umorezkoa eta librea; dantzarako aitzakia izan da eta dantzan ikasteko ere balio izan du; anonimotasuna ematen du koko-batzeak eta generoa ahazten laguntzen du, esaterako Foxtrota egiterakoan. Ez gara emakume edo gizon, gara koko. Koko-batzeak badakar ez haserretzea, urte guztian berba egin ez duzunarekin berba egitea, Ondo pasatzeak batzen du herria.

Euskara: Izan da beste helburu bat. Bai, udalerri euskalduna da gurea, baina gazteenak erdaraz dihardute. Euskal giroko egun bat zen proposamena eta euskaraz bizitzeko egun bat izan da. Hurrengo urtean gehiago eta hobeto.

Azkena:
Jai hau posible izan da Elgetak baduelako elkarte bat eta urtero kuota ordaintzen duten herritarren laurdena: Elgetako Goibeko Euskaltzaleon Topagunea. Eta ardura hartu du eta jakin du mugitzen behar beharrezkoak izan diren herritarrak: jostunak, erosketak egin dituztenak, bazkariak prestatu dituztenak, autoetan eta kamionetan hara-hona ibili direnak… Eskerrik asko Ozkarbi elkarteari, eskerrak kultura inporta zaion elkarte bat dugun herrian! Gosaria eta bazkaria beraiek prestatu dituzte, zerbitzatu eta ze ondo antolatuta. Baita Udalari, lagundu du diruz musikariak ordaintzen; Eskerrik asko Kezka dantza taldeko Oier Araolazari ere, lagundu digu hitzaldi batekin eta erakusketarako materialarekin. Beste herri batean esnatu da hartza eta herriz herri egiten da Euskal Herria.

Dibertimendua, euskara, kultura, tradizioa eta transmisioa artefaktu kulturalaren parte. Urte askotarako!

Urtean zehar joan naiz prestatzen hainbat testu labur. Gaurko zen lehenengoa, urtebetegarrenerako. Asmoa nuen gaur sarrera luzetxo bat ematea blogean eta haren ostean egunero-egunero testu labur bat. Hilabete inguruan.
Ezin dut. Konturatu nintzen ezingo nuela abuztu partean dagoeneko. Ordura arte terapia ere izan zen testuak idaztea, baina derrepentean… kieto! Lanez lepo nabilenetan lepoak krak egiten didanero moduan. Jartzen nintzen ordenagailu aurrean eta aixxx! Atzaparrak ezinean. Zuri ez, hutsik ez; beharbada gris, beteegi eta ezin antolatuz. Ez dakit.
Eta zein da kontua? ba ulertu dut beste urtebete beharko duela “dolu” honek. Beharko dudala. Orratzak mugitzen ikusten jarraitzea falta da. Behar bat da gaur denbora ere bere lekura eramatea. Denbora-ale gehiago behar izango ditut, antza, denboralea pasatzeko. Eskerrak, behinik behin, ingurukook ondo gabiltzan osasunez eta ez den gaur 2020ko abenduaren 13a.

Azokak eman du berea. On-line eta fisikoa izan da: On-line ez da izan iazkoa zifretan, baina izan da; fisikoa ez da izan orain dela bi urtekoa ere, baina izan da.Azoka egunetan entzun dira egin beharko liratekeenez hainbat jardun, baina errazagoa da stand guztiak zabalik eta txukun daudenean iritziak ematea norberaren burutazioetatik (eta behar propioetatik). Zailagoa behar du izan eguneroko COVID-19 zifrei begira bizitzea azaro osoan eta ehunka enpresaren arnasa sentitzea kolkoan. Arnasa da ardura antolakuntzarendako. Ezina ekinez egin da. Benetan inporta dutenek eskertu dute sortzaileen eta antolatzaileen hautua: BEZEROEK. 

Bezeroa: atetik sartu den pertsona bakoitzak kopuru handiagoa inbertitu du kulturan. Ez beharbada disko honetan, baina bai berri-berria den horretan; ez derrigor liburu honetan, baina bai bestean. Gutxiagok gehiago. Paseanteak baino erosleak izan dira pasiloetan ikusi direnak eta horiek dira edozein azokaren bezero OPIak. Kontzertuetara joaten denari eskertu behar zaion legetxe eskertu behar zaio erostera etorri denari. Eskerrak! 
Ezin ahaztu, hala ere, ikus-entzuleek, hitzaldietan egon direnek, antzerkian egon direnek, ipuin kontaketetan egon diren umeek edota etxetik streaming-ean jarraitu dutenek ere gozatu dutela eta hori hor geratzen da, norberearen diskoraren edo liburuaren salmentak baino harantzago. Zenbat aldiz ikusi da, esaterako, Anariren Platerueneko “Vinu, cantares y amor” ederra?  Milaka batzuk. Zein da horren eragina?

Bide batez, standetan egon diren sortzaile, saltzaile, enpresari eta abarrek zenbat erosi dute gainontzeko standetan? Iaz baino kopuru handiagoa izan da? Orain dela bi urte baino handiagoa? Ez da neurgarria, noski, baina gure mikro-mundo honetan oso inportanteak dira gainontzekoen kontzertuetara doazenak edo gainontzekoen hitzaldiak entzuten dituztenak bezainbeste sormen lanei aukerak ematen dizkienak patrikatik dirutxo batzuk aterata. Eroso erosi ahal izan dute, behintzat, standetan egon direnek gainontzekoen sorkuntzak. 

Plateruenan kontzertua ikusi dutenak, San Agustinen antzezlanak, Zugazan filmak edo Saguganbaran ipuinak, horiek dira ekosistema desiragarria osatzen dutenak, eta, gerora ere, euskal kulturaren parte izango direnak. Parte: izan sortzaile, erosle, ateko zaindari, komunikatzaile edo antolatzaile. Eta parte urte osoan. 

Badakit antolatzaileak standa erosi duten enpresen onerako egin dituztela ahaleginak. Zorionak eta eskerrik asko ematea tokatzen da. Niri horixe ateratzen zait eta ez besterik. Atera da aurrera Durangoko Azoka. Ez zela egingo ere mahai gainean egon zen egun batzuk lehenago, eta alderdi tirabira eskax batzuk ikusi baditut ere egin izana bera da albiste ona. Ustez, denendako. Egin da, zorionez.

Badaude asko saldu dutenak, eta, tamalez, pentsatutako beste saldu ez dutenak ere bai. Ez dut topatu lagun bakar bat ere azoka egin izanaz damututa, baina bai gutxi saldu izanaz kexati. Eta baliteke duela 2 urte beste ez saldu izana, jende kopuruaren eraginez ere bai, baina ez bakarrik. Uste dut momentu ona dela begirada altxatu eta etorkizuneko kulturaren egoeraren nondik norakoaz pentsatzeko. Orain dela bi urte ez da gaur, eta gaurkoa ez da izango bi urte barrukoa. Nik gauza bat daukat argi eta horregatik nire zorionak Gerediaga elkartekoei: 2021ean horrela egin izan ez balitz asko zailduko luke 2022koa eta aurreragokoak. Excelak eta Word-ak gertuago egongo dira aurten azoka egin izanagatik.

Kultura ohitura da
Kulturan errazagoa dirudi, eta izaten da, etxafuegoak bota eta jendea zerura begira jartzea egun eta ordu puntualetan, ekitaldi puntualetan. Arnasa luzekoak eskatzen du erronka konpartitua. Arnas luzekoa da kultura-ohitura. Kultura-ohitura da, hain zuzen, desira eta behar. Kultura-ohiturarako da ona azoka egin izana gune guztiekin. Aurtengoagatik merezi zuen, baina zer esanik ez urte askoan bizirik behar dugun Durangoko Azokarekin pentsatuta. Formatu honek funtzionatu du. Hurrengo urtean gehiago eta hobeto. 

Pena handia da, eta galdu arte ez dena konturatu izango da ez dela zerbitzu horren erabiltzailea. Julianek lana utziko du. Galeraren zenbatekoa eta zelakoa dira handiak. Ez dut uste erraz egongo denik beste inork esatea: “gutxiago erosi”. Julian Markiegiren esaldiak dira: “Gaurkoz nahikoa da”, “bihar etorri berriz”, “gaur ez da aste akabera eta horrenbeste gauza…”, “kromo pakete pare bat nahikoa da, gorde dirua”, “Kinder arrautza oso karua da eguazten buruzurian erosteko”.

Zenbat saltzailek esaten dute ba, saltzen dutena saltzen dutela, “nahikoa da” edo “gaur ez erosi”? Saltzailea saltzeko dago ba, baina Julian ez da bakarrik saltzailea izan. Umetan ulertzen nekeza den arren, umeen laguna izan da. Garbi ikusi eta bizi izan dugu ume ginenok urteak hartu ahala.

Gurea ikusi dut nik neuk pentsati, 5 edo 10 zentimoko gominola bat erosteko; 5 minututik gora pentsatzen, eta Julian begira tarte horretan guztian. Julian: tenplau.

5 zentimo? 10? 20? merkeegi dira zerbitzu horretarako. Zentimoak, euroak… errorea ere egiten dut nik horrela pentsatzen! Izan ere, zentimoa ez da dena. Dirua da trukeko aldagaietako bat, baina ez bakarra. Pazientzia eman izan du Julianek debalde, kioskora joate hutsaren trukean.

elkarteen errifak direla, Dya-ren loteria dela… beti egon da prest laguntzeko. Borondatez hor ere. Mugi txartela ere pazientziarekin kargatu izan du.

“Periodistia”. Bere aita, Juan “periodistia” zen guretzako. Nik beranduago ikasi nuen “periodista”-k beste osagai batzuk bazekartzala definizioan, pentsa! Elgetarrok Julian Markiegirengana barik Julian periodistarengana joan izan gara urte askoan; geroagokoa da “kioskoko Julian”. Dena esatera, izan du periodistatik Julianek. Ez daude herriko notizia asko harek jakin barik pasatuko direnak. Herriko autubatzaile ere izan da zelanbait, eta beti errespetuz kontatzeko kontatu behar zena. Zintzoa. Uste dut berba horretxek definitzen duela Julian.

Ezagutu ez nuen aitita ere “periodistia” ei zen. Federiko, aguazila ere izan zen, udaletxeko bigarren pisuan biziko ziren orduan, seguruen; gero Juan, aita; eta azkenengoa bera, Julian. Baina zelan ahaztu Rosario ama, esaterako. Harek egin zituen kiosko txikian orduak eta orduak. Asko. Eta gure umetako listopasaukeriak aguantatzen ere bai. Julianen arrebak ere ikusi izan ditugu plazabarrenean, izan ere, eguneroko zerbitzua lotua da oso. Badaki dakienak. Eta egunerokoan eten txikiren bat baino ez du egin Markiegi familiak. Egunkari banaketan egunkaririk banatzen ez den egun horretakoa baino ez da izan jai eguna. Urtean pare bat egun. Ikusi dugu goizean goiz lanean, astegun eta jaiegun.

Zein merke erosi izan dugun eta zein garesti izan behar den ez erostea. Herri moduan beste galera bat. Handia. Konturatuko garena falta dela. Zeinek egingo du egunerokoen banaketa egunero, atez ate, eguna zabaldu orduko? Zenbat balio du etxeko zapatilekin ataritik egunkaria jaso, denbora hartu eta eguneko egunkaria irakurtzeak gosaltzen? Ba hori dena posible izan da. Demaseko zerbitzua eman du familia honek eta ezin eskertuago egoteko momentua da.

Deskantsua hartzekoa ere bai, noski, izan ere, baten batek merezi badu Julian Markiegi da. Deskantsua merezi du, eta merezi du urte askoan ahalik eta erosoen eta pozen bizitzea. Berari ere kostatuko zaio, akaso, goizeko erreferentzia ez izatea; guri, behintzat, asko kostatuko zaigu zerbitzu hori galtzea, ez baita zerbitzua bakarrik, gertuko pertsona bat baita herritarrok faltan botako duguna. Eskerrik asko, Julian.

Goienak atera du albistea goiena.eus-en: https://goiena.eus/elgeta/1638518191223-gaur-itxiko-du-kioskoa-julian-markiegik