Nik egin dut aukera: huelga erabiliko dut. Baina zuen iritzia jaso gura nuke. Zuek ontzat emango zenukete esaldi hau Goienkarian agertuko balitz? “huelgak eragin handia izan du Debagoienean”.
Gaztelerazko “huelga” berbatik hartuta erabiltzen dut nik “huelga”. Frantsesez, berriz, “grève” erabiltzen dute eta hortik “greba”. Bai, lanuztea ere agertzen da hiztegietan baina…
Sareko lagunek galderari erantzundakoa jaso dut blogeko mezu honetan. Itzul eta Eibartarrak zerrendatik hartu ditut erantzunok. Bietan naiz partaide eta biak dira eztabaidagune irekiak.
Xabier Mendigurenek erantzun dit bizkorren eibartarrak zerrendan: Goienkarirako nik ontzat emango nuke “huelga” hitza erabiltzea. Segituan etorri da Amatiñoren erantzuna ere: Gehiago esango deuat, “grebak” bajaukak “huelgak” ez daukan konnotazio semantikoa. “Huelga” naturalagoa dok, “garbiagoa”, karga ideologiko gutxiago, ondorioz, “sinesgarrixagoa”.
Hau irakurrita galdetu diot ia zer esan gura duen karga ideologico gutxiago dioenean. Erantzuna da!: Ia, batetik, “huelga” ondo daok, primeran daok eta Debagoienako jendiak, zeozer egittekotan, huelgia egin juan, ez grebia. Kazetaritza, bertsolaritza moduan, ez dok gramatikari eta irakaslieri errezoia emoteko, lelenguan aitzeko baino. Horrez gainera, berbok euren balore semantikua jakek, nahiz-ta bardin esangura izan. Subirotasuna/burujabetza, asanblada/biltzarra, greba/huelga etab. etab.
Nere ustez, egun horretan, lanik ez egittiaren alde gehixago ahalegindu zittuan subirotasuna-asanblada-greba taldekuok,
burujabetza-biltzarra-huelgakoak baino. Orduan, behin gertatuezkero, eta arrakastaz gaiñera –ondo ulertu bajuat–, “huelga” berbiak “unibersaldu” egitten jok “grebian” arrakastia. Baina, tira, hik galdetu, nik erantzun, iñori ardura ez jakozen ñabardurak…
Eibartarrak zerrenda oso bizia da, euskaraz dagoen biziena eta niretzako interesgarriena ere bada. Han jasotakoek bete naute, baina Itzul-eko jendearen iritzia jasotzea ere gura nuen, nire iritziaren aldekoegiak bakarrik batu ditudalakoan… Itzul-etik:
- Eneko Gotzonek: Nik ez. “Greba” erabiliz gero, zergatik “huelga” ez? “Lanuzte” ere erabil dezakezu. Zuk erabaki.
- Gotzon Egiak: «Opor-otsa dok txaide zabalan,/ -ukabil sendo, soñanzki urdiñ-» zioen Estepan Urkiagak, «Langille eraildu bati» poeman. Sarasolak ere jasotzen du, bigarren adieran: «2. 1918 (G. er.) Lanuztea. OPOR EGIN. Lanera edo eskolara huts egin. Gaur Josebak opor egin du.» Egun, bakaziñuekin daukagu berdinduta, baina… Bai, badakit, «Opor egunak eragin handia izan du Debagoienean» ez zen ber gauza izango. Ez eguna, ez esaldia 🙂
- Xabier Andonegik: Nik ez dut uste huelga ongi dagoenik euskara batuan. Ez dator, dakidala, hiztegi batuan. Ez dio axola greba nondik datorren, edo zein bidetatik etorri zaigun. Kontua da euskara batuan greba esaten dela eta hori erabat normalizatuta dagoela.
- Karlos del Olmok: Orotarikoan huelga bat baino gehiago dago eta grebaren kontura azalpenezko edo polit bat: _Nahasdura bat hiri batean, errebolta edo _greva_ bat langilen artean_. Elsb _Fram_ 183. Ez da […] huelgarik, grebarik edo lan uzterik izan_. MEIG VIII 37.
- Jon Agirrek: Goienkarian testua batuaz badago -esaldia behintzat badago-, nire iritzia da, “huelga” ez dagoela ondo erabilita. Baina euskalkian balego, edo azpieuskalkian edo euskalki aldaeran, orduan batuaz onartuta ez dauden bestelako hitzak erabiltzea egokia litzateke, delako hizkuntza aldaeran erabiliak badira. Bestea tranpa da.
- Xabier Andonegik berriz: Beste gai bati buruz ari zela, Ibon Sarasolak hauxe idatzi zuen. erabili.com: “Eta Euskal Herri osoari begira telefonoa pausatu lehenetsiko bagenu, euskara batuaren une hoberenetara itzuliko ginateke, arkitu edo huelga erabiliagoak gorabehera aurkitu eta greba hautatu ziren uneetara; hots, euskara batua Euskal Herri osoari begira eraikitzen genuen une gogoangarri haietara.”
- Mikel Morris-ek: Nire ustez, “huelga” ez da erabili behar, prentsan ez behintzat. “Pertenezitu”, “joditu”, eta “bentana” hitzen mailan jarriko nuke. “Huelga” español hutsa da (uelga “etxeratuko” al dute, noizbait?). Ez da, ez, nazioarteko hitza. “Grève” internazionalagoa da. Portugesez “greve” esaten dute, errumanieraz “greva”, eta beste hizkuntzetan ere “grève” hitzaren baliokideak agertzen dira. Nazioarteko mailan, “grève” eta “strike” (strajk, streik, eta antzekoak agertzen dira zenbait hizkuntzatan) gehienik erabiltzen diren hitzak dira. Lanuztea ingelesezko “work stoppage” delakoaren antzekoa da. Dena den, huelga e(u)spañola da. Hitz hori baztertzea, euskara zainduan behintzat, komeni da.
Hauek denak irakurrita Eibartarrak zerrendara jo dut berriz. Gertukoa dut zerrenda eta iritzi eskea egin dut lotsa barik. Komentatu diet Itzul-en esandakoak zeintzuk diren eta jaso ditut beste iritzi batzuk:
- Elena Laka: Iban, ni ez naiz itzultzailea, (eta orain konturatzen naiz behar bada horrelako eztabaidarik ez izateko laga niola itzultzaile izateari, besteak beste), baina aitak ondo sarmar erakutsi zidan euskaraz eta Goinkariaren irakurle fina naiz, eta portadan irakurriko banu “huelgak Debagoienean ez dakit zer”, ondo irudituko litzaidake. Horra neure iritzixa.
- Garikoitz Araolaza: Deja vu. Ez naiz akordatzen zein hitzekin, baina izan genuen eztabaida hau. Ondo idazteko noren irizpideak jarraitu nahi dituzue? Hori erabakitakoan erantzuna erraza izango da.Dena dela, hizkuntza hiztunek egiten dugu, eta nork daki, igual hemendik 10 urtera euskara batuan “huelga” hitza hobetsiko da.
- – Serafin Basauri: Irakorrittakuak irakorri eta gero be, begittantzen jata eibartarrontzat “huelga” edo “uelga” berbiak daukan tradiziñua kontuan , “greba” berbia guztiz postizua dala baitta Goienkarirako be. Euskara Batuaren alde gare, baiña ez dot zenbaitt jokabide ulertzen, esate baterako: takian-potian eta edozein erregistro idatzittan eta baztar guztietan “pairatu” gora eta “pairatu” behera daguan enpatxua, euskara batuan “sufritu”, “aguantatu”, “jasan”, “eroan” ez balegoz bezela.
- – Oier Araolaza: Toribio Etxebarrian lexikoiak sarrera moduan dakar “Huelgia”. Hauxe diño berak: “Euskerizado al generalizarse la llamada cuestión social”. Nik hauxe ulertzen dot hortik: Eibarren ere huelgak egiten hasi ziranian, berbia bera euskara “bihurtu” zala… Adibide bat ere jartzen dau: “Quintana Hermanos-en lanteixetan Eibar-en lenengo huelgia”. Eibarko Hiztegian ere jasota dago sarrera, Toribiok esandako gauza berekin: http://www.eibarko-euskara.com/hiztegia.php?ek=xehe&zein=3594
- – Leire Narbaiza: Aupa, Huelga bezain erdelduna da greba neretako. Zuzen-zuzenian auzo erderatik hartuta. Hiztegi batuan ez dator huelga, baiña normal-normala da gure artian. Goienkarixan eta batuan nere eritxixan egokixa da. Iruñan eta Baionan irakortzeko balitza, biherbada, ez. Itzultzaille batek “tranpa” berbia aittatu dau. Ez da tranpia. Herri beste batua dagoz. Eta debagoienako batuan hulega sartzen dala uste dot Guardasola eta bentania askondako barbarismuak dira. Juanmartin Elexpuruk Cum laude etara eban doktore tesixan bentana berbia defendatziagaittik…
- Eneko Astigarraga: Eibarko forjarien kantan “lan uztea” erabiltzen da: “Gaur forjariak lana utzirik gatoz guztiok kalera …”. Baina uste dut bertsolaria ez zela eibartarra. Serafinekin bat, “huelgia” ein dogu edo huelgia dago, “greba” baino normalago entzuten da Eibarren. Ibanek galdetu duelako estrainakoz nabil iritzia emoten hizkuntz kontu hauetan, baina guztiz ezjakina naiz.
- Oier Gorosabel: Jojo Bidart kazetarixak kontau zeskuan Arrosako billera baten: Lapurdi, Baxenafarroa eta Xiberuako euskal irratixetan batuaz egin nahi dabe, baiña haiñ egitten jake entzuliei arrotza eze, “iparraldeko batua” izeneko gauza bat desarrollau bihar izan dabe albistiak amankomunian emoteko.
Bizkaia irratixan, antzera gertatzen da, “bizkaiera batuakin”.
Urte batzutan batzera, batzera joeria egon da, eta oiñ ostera euskalkixetara itzultzekua. “Greba”n aldekuak beste denpora baten ataskauta geratu dittuk, Iban. HUELGA eta kitto.
Gerora etorri dira Itzul-etik beste pare bat erantzun:
- Karlos del Olmok berriz idatzi du huelga Euspañola dela esan dutenei erantzunez:
Euslpañola? Alegia, euskaldun batek (Txirritak, adibidez)
natural-natural darabilen mailegu irentsia? Nazioartekotasunaren
izenean mendebaldeko euskaran ondo erroturiko mailegu bat alde batera
utzi behar? Hain gara hitzez aberats ze botatzeko moduan ere garen?
Hamaika ikusteko jaioak gara, benetan! Dena dela, beste gauza askotan
bezala, iritziak iritzi, erabakiak erabaki, gustuak gustu eta
gomendioak gomendio, hiztunak guren duten bidetik joan doaz, hizkuntza
bizi guztietan legetxe, bestalde.
ANTXOKO HUELGA
Jose Manuel Lujanbio, Txirrita, 1919
Mila bederatzi ehun kunplitu eta hemeratzigarren urtean,
huelga baten bidez okertu gera Antxoko partean;
buruzagia balitz bezela oiartzuarren tartean,
guri bengantzan hasi zerate oso gorroto fuertean;
beti gogoan izango degu bizirik geran artean.Adenda moduan: Zelan ahoskatzen dute greba berba hori euskalkikotzat ez
dutenek (alegia, mendebaldeko gehienek)? Nik huelgia entzunda nago
kalean… eta ez euspañolen ahoan, jakina. Eta lan uzterik ere nekez
egingo du lanik barik, behar egiten duen nekezaleak… Lekukotasunak
lekukotasun, Mitxelenak berak greba, huelga eta lanuzte erabiltzen
zituen… Dena dela,
zergatik da hobea (nazioartekoa izan arren) frantsesetik hartutako
mailegua gaztelaniatik hartua baino? Gustatu ala ez, euskal hiztunen
masa mendebaldekoa da (nori berea zuzenbidea izateak lege behar luke
hizkuntz erabakietan ere).
- Alfonso Mujika: Arrazoi osoa duzu, Karlos. Txirrita eta Mitxelena euspañolez gainera, Urruzuno, Arrese-Beitia, Ugalde eta Eguzkitza ere idazle euspañolak izan ziren; baita Joseba Sarrionandia, Andu Lertxundi, Josu Zabaleta, Inazio Mujika, Pablo Sastre… Eta gu, inozook, ezta ohartu ere. Beharrik, iritsia da itsuok argituko gaituena.
Eta bai, hauek denak irakurrita huelga erabiliko dut lasai asko. Ez lasai asko bakarrik, baita konbentzimenduz ere. Pentsatzen dut adibide xume hau izan daitekeela pentsamolde oso baterako lagun.
Eskerrik asko, benetan, zuen iritzia eman duzuen guzti-guztioi.
Ez dakit ba. Nik uste dut Debagoieneko guztiok ondo dakigula grebak zer esan nahi duen, eta normalean gainera greba entzuten dugu. Niri huelga oso arrotza iruditzen zait, “pollua jan ginun” bezala. Erabiltzen dela? Bai, zoritxarrez entzuna dut “pollua” erabiltzen. Hori euskara da?
Gainera, euskara batua sortzerakoan iruditzen zait iparraldekoei oso leku gutxi utzi diogula, eta behingoz “greba” bezalako hitz bat daukagula, handik hartua eta oso ondo barneratu duguna…
Ez dudana ulertzen da gero nola erabiltzen duzuen “esleitu” bezalako hitz arrotz bat (inork ez baitu ezagutzen) albiste bakoitzean. Horrelako hitzak erabiltzeko lehenengo jendea ohitu beharra dago, sinonimo erraz bat erabiliz artikuluaren hasieran, eta gero bi hitzek gauza bera esan nahi dutela argi utziz.
Nik idatzitakoak zeozertarako balio izango dizulakoan, Ibai.
Xabier Mendigurenek idatzia atera dut Eibartarrak zerrendatik:
Neure iritzia:
Itzultzaileek eta zuzentzaileek, nahi ezta ere, kasta bat osatu dute, beren lanpostuak eta pribilegioak euskararen araugintza inork baino hobeto ezagutzean oinarritzen dituena. Horientzat Euskaltzaindia eta Hiztegi Batua beste jainkorik ez dago. Beraz, horientzat normala hau
da: “greba” HBn agertzen da, “huelga” ez; beraz, euskara batuz idazten dugunean, “greba” erabili BEHAR DA.
Zorionez, aurreko hori gutxietsi gabe, beste irizpide batzuk ere erabil litezke: komunikazioa, hurbiltasuna, hiztunen identifikazioa… Horiek “huelga”ren aldekoago dira, kasu honetan, eta, beraz, zilegi egiten
dute zuk hartu nahi zenuen aukera.
X.
Leire Narbaizak idatzia. Eibartarrak zerrendatik ekarri dut:
Itzultzailliak euren biharra egitten dabe. Ona, askotan, biharrezkua.
Baiña Ibanek planteutako zalantzan igual gehixago interesatzen jata
Enekon ikuspegixa, adibidez. Euskaldun alfabetatu korrientia, kazetari,
idazle, itzultzaile, irakasle ez dana.
Ezjakin deittu detsa bere buruari. Ez da egixa. Hizkuntzia berian dan
momentutik, berana da. Berak egitten dau egunero euskeria. Horregaittik
interesatzen jata gehixago bere iritzixa sasi-jakintsuona baiño
(sasi-letrau hórren artian, neure burua be sartzen dot.
Juan Garzia Garmendiak idatzia. Itzul zerrendatik ekarri dut:
Zer erabileraz ari zara?
Txirritaren edozer ere bere horretan batu estandarrera?
Tira, ez zait noski komeni beste “fronte” bat irekitzea libertade linguistiko indiskriminatuaren aldeko sutsuon aurka, eta badakit askoz ere txuloago geratzen dela jarrera hori “estetikoki”, baina, niri behintzat, txirritazale amorratua izanik ere, “fuerte” esan nahi dut disparate hutsa iruditzen zaidala hala jokatzea. Eta, okerrago, geure buruaren galgarri (“kabeza” idaztekotan egon naiz, hori ere badarabil-eta Ereñozukoak, beste elebitasun-joko batzuekin batera).
Alegia, apur bat berezi behar liratekeela mailak eta erregistroak, eztabaidek zentzua izan dezaten (jo beharko dugu, noski, gauzak propio lausotzerik edo nahasterik inork ez duela nahi). Besterik adierazten ez den bitartean, batu estandarraz ari garela ulertzen dut nik, eta bat nator Jon Agirrek eta bestek diotenarekin: baturako, “greba” aukeratu DA, baina inork ez du debekatu “huelga” erabiltzea beste erregistro batzuetan.
Ikusten duzuenez, “autoritarioa” naiz ni horretan: autoritateari (Hiztegi Batuari, kasu honetan) men egitearen aldekoa, gustuak gustu. Jakina, “politagoa” da harako Prai Bartolomek plazako dantzaz zioen hura: “nai dabenak nai dabena”. Beldur nahiz, hala ere, txistu-soinu horrekin, guztion askatasuna ez, eta norberaren norberekiak sustatzen direla bereziki.
Kito. Ez naiz itzuliko auzira inorekin, aurretik Hiztegi Batua erreferentetzat onartzen duen jakiteke. Esana dut esatekoa, eta ez bedi uler, beraz, isiltasuna ametotzat.
Ondo bizi guztiok, nolanahi ere.
Karlos del Olmok idatzia. Itzul zerrendatik ekarri dut.
>baturako, “greba” aukeratu DA,
Aukeratu duenak jakingo du zergatik, zertarako eta zertan oinarriturik hautatu duen. Halere, ez dago gure plazan Euskaltzaindiaren erabakien gainean iritzi ematerik, ala? Eta araua onartu arren, ados egon behar ote? Autoriteari dagokionez, bakoitza bere zoroak bizi du! Osasuna eta anarkia (apur bat baino ez bada ere)!
Jarraitzen du eztabaidak… Eta huelga hitza euskaraz ez dagoela ere esan du. Jon Agirrek idatzi du:
Neuk esana:
“Goienkarian testua batuaz badago -esaldia behintzat badago-, nire iritzia da, “huelga” ez dagoela ondo erabilita. Baina euskalkian balego, edo azpieuskalkian edo euskalki aldaeran, orduan batuaz onartuta ez dauden bestelako hitzak erabiltzea egokia litzateke, delako hizkuntza aldaeran erabiliak badira.”
Hori baldintza bat da, kasu honetan betetzen ez dena. Izan be, “*huelga” ez dut aurkitu hiztegietan, Labayru Hiztegia (Bizkaiera eta batua (b)uztartuta) hiztegian ere ez. Beste hauek dagoz: greba, opor, lan-ixte eta lanuzte/lan-uzte. ‘Greba’ hitzak ez dauka markarik, beraz bizkaieraz erabiltzeko ere bada. ‘Opor’ berbak “(arr.)” marka dauka: arraroa. Hain zuzen, testuinguru berezietan erabiltzekoa, adibidez, “Langileek opor egin dute euren eskubideak aldezteko”, baina ez “Oporrak kalte handia egiten dio ekonomiari”, anbiguoa da eta.
Beste alde batetik, erratuta zaude, Iban, askatasun osoz erratuta, kontua ez baita bata gaztelaniazko “huelga”tik eta bestea frantsesezko “grève”tik har daitezkeela. Euskaraz “greba” hitza badago, etimologia eta jatorri bat duena (asko axola ez badu ere), frantsesetik hartu gabe (hartuta baitago), baina euskaraz “*huelga” hitza ez dago. Ez dago aukeran. Euskal hitza gaztelaniazko “torpedo”tik edo frantsesezko “torpille”tik eratorri, aukeran ez dagoen bezala, euskaraz “torpedo” baita, ez “*torpila”, edota: es “peritaje”, fr “expertise”, eu “peritutza”, baina ez “*espertutza”; es “fábrica”, fr “usine”, eu “fabrika”, baina ez “*usina”; es “adjudicar”, fr “adjuger”, eu “adjudikatu”, baina ez “*adjujatu”; es “adobe”, fr “pisé”, eu “adobe”, baina ez “*pizatu”… Nahiz eta erabilera zaindu gabean, beharbada, (jatorria gorabehera) euskarazkoak ez diren hitzak erabili, baina “*bueno” eta “*bon” ere erabiltzen ditugu eta ez dira euskal hitzak. Hizkuntza aldatzen dugu horiek erabiltzen ditugunean: ez ditugu euskaraz esaten, euskarazko esaldian erdaraz baizik. Horrelako hizkuntza-jauzi bat-batekoak oso ohikoak dira hizkuntza handi baten mendeko presiopean dauden hizkuntza gutxituetako hiztunengan. Konturatu gaitezen, beraz, zertaz ari garen.
Hiztunok ez dugu aukeratzen. Euskaraz ‘torpedo’, ‘peritutza’, ‘fabrika’, ‘adjudikatu’, ‘adobe’… eta ‘greba’ dira, euren jatorrizko sinonimoez gain. Hitz erabiliena edo nazioartean zabalen dabilena erregistro zaindurako hautatzea ez da hiztunaren lana. Gure kasuan, Euskaltzaindiak izan behar ditu kontuan irizpide horiek. Eta hiztunok, hark erabakitakoari men egin eta kito, ezinbestean (nahi beste kritikatuta, baina bete). Biak onartuta baleude, orduan bai, izango genuke aukera egiteko modua.
Kontuan izan dezagun euskaraz erabiltzen ditugun hitz batzuk ez direla euskal hitzak (jatorriak edo etimologiak ez du markatzen euskal hitza zein den); eta dirudienez, eta datuen arabera, “*huelga” da horietako bat.
Eta Karlos del Olmok erantzun dio Agirreri:
>baina euskaraz “*huelga” hitza ez dago
Zein euskaratan? Euskara = euskaldunek darabilten hizkuntza bada, zerk edo zerk kale egiten du berba baztertze kontu honetan. Eta Orotarikoan agertzen diren lekukotasunak (baturaren sortzaile Mitxelenarenak ere barruan direla) euskara ez dira? Koldo Mitxelenak berak Sarasolaren Euskal Hiztegirako idatzi sarreran esan zuen legez: “Eta, han eta hemen, baita hizkuntza gaietan ere, argitasunak, lekukoak, dokumentuak dira jaun eta jabe. Jaun eta jabe bakarrak”, XXI. mendean oraindino hitzei “odol garbitasuna” begiratzen ibili behar izatea ere!
Aitzol Mendiolak Itzulen:
Bada, nik uste dut honez gero, “grebia/grebie/grebea” guztiz natural erabiltzen dela mendebaldeko hizkeretan. 30 urteko ibilbidea egin du eta ohikoa egin da. “Huelga” euskara batuan ez da erabiltzen, ez dago HBn, eta ahoz ere gero eta gutxiago entzuten da mendebaldean. Hortaz, ez dut ikusten “huelga” horrekin gotortuta non dagoen irabazia.
Azkenengo esaldian, behintzat, bakea eskaintzen, Mikel Morris:
Guztiz ados nago. Euskara zaindua (standard Basque) eta kaleko euskara (colloquial Basque) ez dira berdinak. Benetan, ez dut ulertzen zergatik zenbait euskaldunek ez duten kontzepto hori ulertzen.
Fifty-cent edo beste rapper-en ingelesa ez da standard English. Han-hemenka aditzen da baina ingelesdun guztiok badakigu hori ez dela egunkarian erabiltzeko ingelesa. Berdin gertatzen da euskararekin, zorionez. Mailak daude. Kontua ez da “odol-garbitasuna”, hizkuntz maila baizik.
Iban Arantzabalek ez du ulertzen zer den kaleko euskara, zer den araupeko euskara. Gaztelaniaz segur aski asko irakurtzen du. Zer egingo luke, halako batean, El Pais-en honako hau irakurriko balu:
Esan bezala, “huelga” behe mailako euskara da, Fifty-centen mailakoa, baina badago erabiltzea, gaina, baina ezjakintzat hartzen da (edo hartzen hasi).
Dena den, grève oso zabalduta dago nazioartean, aipatu bezala, errumaniarrek, portugesdunek erabiltzen dute, baita turkiarrek (grev), kosovotarrek, eta albaniarrek ere.
Bakea guztiontzat
“Huelga” terminoaren alde eta ñabardura kontuetan zeharo konforme Amatiñok zioenarekin -batzuk “ñabardura”ren larretik jaten dugu hizkuntza kontuetan, kapritxoa, badakizue-. Eta horrez gain: Debagoienean normala da “eragin” terminoa testuinguru horretan? Debagoiend/tarrek normal irakurtzen eta ulertzen dute Arantzabalek botatako titularra? Ez dakit baina askotan preokupazio eta buru-kantsazio larregi izaten dugu halako berba hura beste auzokoa baino egokiagoa den ala ez eztabaidatzen eta gero kale egiten dugu esateko moduan, sintaxian, sustraian… “Asko igarri da huelga kalean”, “Kalean huelga nagusi” edo beste mila adibide gehiago aukeratuko nituzke hor emandakoa titularrean jarri baino lehen… En fin, barkatuko didazue: astelehen goiz itzulpen gaizto-txarrekoa tokatu zait.
Ondorioak: hau disgustua! ez nahiz sartzen itzultzaile kasta pribiligiatu eta dotore horretan; HB -Hiztegi Batua; ez izan gaiztoak…- jainkotu/jainkosatu dutenen artean ere ez omen dut lekurik paradisuan. Eta txarrena: azken urteotan, euskal letren errepublika sakkrosantuan gauza hoberik eta gustukorik ez dudanez inon bilatu itzulpenez elikatu dut nire irakur gosea, tentela izan behar!
Gotzoin Egiak Itzul-en:
Argitu dezadan, bazterrak gehiago ez nahastearren, «greba» erabiliko nukeela beti albiste baten izenburua idatzeko, ez «huelga».
> Hala ere, hizkuntzak modu zatarrean nahastea beti behe mailako kontua izaten da.
Hizkuntzen soziologiak eta historiak ez du halakorik erakusten. Aitzitik, «hizkuntzak modu zatarrean nahastetik» sortu dira egun munduan nagusi diren hizkuntza batzuk; horien artean, ingelesa.
Begiratu huts bat egin nahi duenak, hor du Wikipediaren artikulua, History atala batik bat:
http://en.wikipedia.org/wiki/English_language
Karlos del Olmo-k Itzul-en:
> Beraz, hori irakurri arren “odol-garbitasuna” aurpegiratzen badidazu, esan nahi du, beste zerbaitez ari zarela, agian lehengoan erreibindikatutako anarkiaz, edo -hizkuntzaren alorrean berdina dena-hizkuntza deuseztatzeaz.
Ez dizut zuri ezer aurpegiratu, Jon, nik dakidala, zuk Hiztegi Baturik erabakitzen ez duzulako, oker ez banago. Bestalde, zuk ondo baino hobeto dakizu zeure inguruko euskaran zer erabiltzen duten. Jakina, hitzei labela begiratzen dienak jakingo du zergatik jokatzen duen hala. Mendebalde osoan zabal-zabal dabilen hitz bat bazter utzi behar dela batuan? Utz dezagun, bada… Hain gaude sobraturik!
Euskararen bizitza, zorionez, gurea baino luzeagoa izango da eta
baliteke halako batean fandangoaren buelta etortzea eta gaur behe mailakotzat jotakoa bihar hala ez izatea. Dena dela, nik ez daukat hizkuntza deuseztatzeko asmorik, lasai egon, hizkuntza ezer ez delako hiztunik gabe. Eta nik ez dut ezelako hiztunik zapalduko edo deuseztatuko!!! Ondo dakizunez, sarritan arauak auzo batetik doaz eta erabilera beste batetik. Baina XXI. mendean gaude, bestaldetik, eta Euskaltzaindiak badu biderik, modurik erabiltzaileen iritziak jasotzeko (nahi izanez gero, jakina)! Baina lehengoan esandakoa: bizitzan legetxe
hizkuntzan ere arauak onartzeak ez du esan gura kritikatzeko eskubiderik ez dugunik!
Modu zatarrean esatean, horrekin esan nahi dut hitz arrotzak gainezka, uholdeka erabiltzea oso denbora laburrean. Ingelesaren kontua luzaroan bilakatu zen (filologia ingelesa ere estudiatu nuen unibertsitatean, beraz zertxobat dakit horri buruz). Tibeteran, bertako nahasketa oso bortitza omen zen hasiera-hasieran. Tibetarrek budismoa onartzean, sanskritoa eta Pali hizkuntzaren hitzak gainezka, uholdeka sartu omen ziren. Hala ere, azkenean, “naturaltasunaren bat” lortu zen baina, jakina, erlijioari esker, eta tibetera ez zegoen inoiz ere mehatxatuta (ez gaur bezala), India urrutiegi zegoelako. Sanskritodunak ez ziren Tibeten bizi eta ez zuten gobernatzen han. Jakina, hori ez da euskararen kasua. Gaur egun, erdararen — edo erdaren — tsunamia “kudeatzea” da kontua. Hizkuntz heriotzaren prozesuan, jatorrizko hitzak azkarregi desagertzen hasten dira, hizkuntza “glotofagoaren” hitzen mesedean.
Noski, “greba” ez da hain “natiboa”, baina “huelga” ere ez. Behintzat, “greba” internazionalagoa da (gutxienez, portugesen, albanieran, turkiera, eta errumanieran agertzen da) eta gaztelaniaren uholdeari eusteko ahalegina da (Iparraldeko egoera bazterrean utziz).
Hegoaldeko arazoa zera da: gaztelania glotofagoari behar bezala aurre egitea, euskarak benetan iraun dezan. (Eta Iparraldean, frantsesa da hizkuntza glotofagoa, baina, zoritxarrez, han, prozesua nahikoa hasita omen dago). Erantzuna ez da, ez, “euzkera garbija”, ez eta euskañola ere. Hor dago “kudeatzearen” kontua. Noski, euskara zainduaz ari naiz, ez jende arruntaren erabileraz. Euskararen kasua oso berezia da, irauteko borroka egin behar du. Dena den, denborarekin, euskara zaindua eta jende arruntaren erabilera ezkonduko dira, inoizko normalizazioa delakoa lortzen denean. Bitartean, “eliteen” hizkera hiperzaindua eta “barbaroen” esfortzurik gabeko pidgina elkarren alboan egongo dira.
Kulero berba ere ez da agertzen HBn eta horrek ez du esan nahi
erabiltzen ez denik. Zelan esan, bestela? Edo izan liteke ez ditugula
kulerook erabiltzen? A! tanga berba agertzen da! Euskaltzaindiakoen
modernitatea ote?
Gehiago hemen: http://eibar.org/blogak/leire/huelga-kuleroak-hiztegi-batua-eta-talibanak
Batuan idaztera ohitxu naiz lan kontuengatik eta greba berbara joten dot holakuetan, baina bai herriko aldizkarirako egokixaua dok huelgia; geuk be sasoi baten Bergan, Institutuan, huelga mordua eginddakuak gaitxuk.
Hala ta be, oindio akordatzen nok Antzuolan Kontuola aldizkarixa egitxen hasi giñuztanian jende nagusixak esaten juala batuan irakurtzen nahikua lan hartu ostian eta ETBkuei entenditzen denboria hartu ostian, hara nun oin antzuolarrez irakurtzen ikasi biko juekela. Elkarrizketak bakarrik idazten giñuztan hola, baina… Orduan be danen gustokua ezin asmau.