Txio ugari eragin du izen honekin argitaratu nuen artikuluak. Eta kontu garrantzitsu batzuk irten dira eztabaidan, nahiz petralkeriak ere tartekatu diren. Ea noiz egiten dugun posible norbaitekin ados ez egotea haserretu gabe eta bere intentzio ilunen juzkurik egin gabe!
Hizkuntza normalizazioaz eta independentziaz ari garela, uste dut funtsezkoa dela bi prozesuen ezaugarri bereziak kontuan izatea.
Gero eta bistakoagoa da inguruan ditugun prozesuetan independentzia-zale asko ez direla nazionalistak, ez dutela aintzakotzat nazioa eta bere historia, identitatea edo hizkuntza. Bada independentzia-zaletasun bat interesatua –‘hobeto biziko gara’ edo ’hauek irabaziko dute’- guztiz zilegi dena eta herritar askoren hautua azkar batean alda lezakeena.
Eta independentzia irabazteko aski denez gehiengoa lortzea, prozesuaren xede taldean pisu handia hartzen du interesatuen multzoak. Hainbestekoa, gerta daitekeela independentzia-zale ‘express’ horiek lortze aldera historia edo identitate kontuak bigarren mailan jartzea, ez daitezen oztopo izan.
Tentazio bera egon daiteke hizkuntzarekin, alegia, ‘lehenik independentzia eta gero euskara’. Baina iraganak erakusten du gehiegitan geratu dela euskara geroko gerotan eta horrek nolako kaltea egin dion. Oraingoan ezin dugu akatsa errepikatu; edozein dela ere egoera politikoa, euskarak ezin dio pedalkada bat ere emateari utzi.
Begiratu dezagun gaia beste alde batetik. Euskararen eta independentziaren erritmoak oso ezberdinak dira berez. Identitatea garatzeko lan handia egin behar den bitartean, komenentzia antzematea kontu azkarra izan daiteke. Horregatik, jarrera politikoak alda daitezke oso azkar, eta azken urteotan gauza harrigarriak ere ari gara ikusten. Baina hizkuntza normalizazioan ez dago bidezidorrik, hizkuntzaren ezagutza eta hizkuntza portaerak mantso aldatzen dira, boterea izanda ere hamarkadak behar dira kasurik onenean. Horregatik ezin dira prozesu biak uztarrian lotu.
Katalunian oso bistakoa da erritmoen kontua, Bost urte besterik ez da ANC (Assemblea Nacional Catalana) osatu zela eta epe horretan biderkatu egin da independentzia zaleen kopurua, irabazteko aukerak izateraino. Errepasatu besterik ez dago duela bost urte zer aldarrikatzen zuten alderdi katalanek. (Bide batez, euskaldunok uste genuen gu aurretik gindoazela, gogoratzen?)
Jauzi supersoniko horren aldean, hamarkada askotako prozesu etengabea behar izan dute katalanek hizkuntzaren normalizazioan aurrera egiteko. Eta lan luze horri esker, lortu dute katalanaren erabilera esparru askotan –politika barne- ia unibertsala izatea. Horrela, ordua iritsi zaienean independentzia katalanez ari dira eraikitzen. Gurean ikusteko dago zein abiaduratan nagusituko den independentzia nahia, baina tamalez hori ez da nagusiki euskaraz gertatuko.
Azken kontu bat: agerikoa da Euskal Herriaren historia politiko galtzaileak eragina izan duela euskararen galeran; baina hori bezain agerikoa da beste faktore askok ere izan dutela eragina galera horretan. Alderantziz ere bai, duela 50 urte estatuaren boterea kontra zela egin genituen jauzi oso inportanteak; aldiz, egungo botere eta baliabideekin ez dugu lortzen sabai batzuk apurtzea. Analisi okerra egingo genuke galerari buelta ematea soilik faktore politikoaren baitan utziko bagenu.
Eta honek ez du esan nahi une zehatzetan ezin direnik bi dinamikak bateratu. Adibidea Katalunian bertan daukagu. Òmnium Cultural erakundea sortu zen kultura, hizkuntza, hezkuntza eta gizarte kohesioa sustatzeko, eta hori egin du 50 urte luzez. Une honetan haien bidea elkartu da independentziaren autopistarekin eta erabaki dute helburua betetzeko modurik egokiena dela estatua lortzea. Eta hor ari dira ANCrekin batera katalan gizartea gidatzen, alderdien gainetik, independentziak izan dezan ahoan hizkuntza eta bihotzean identitatea.
Euskarak ez du oraingoz aski masa kritikorik, antolamendu sozialik eta estrategia autonomorik joko horretan sartzeko, onik irtengo den berme minimoekin.
