Entzuten ari naiz hainbat iritzi bi ekimen hauen arteko parekotasunaz. Ni bietan egona naiz eta alde handiak ikusten ditut batetik bestera, 37 urteko tarteak nire kalparrari eragin dion kaltetik harago.
Biak izan dira gizarte mobilizazio handiak, baina hortik aurrera ia dena ezberdina da. Pentsatzen dut neurria bera ere askozaz handiagoa izango zela oraingoa, ze orduan Arazuriko soro batean sartu ginen ibiltari guztiak.
Oroitzen dudanez, Askatasunaren Ibilaldia alderdi batzuen artean antolatu zen, 1977ko hauteskundeen ondoren, eta neronek partu hartu nuen hainbat bilera eta mitinetan, ESB ordezkatuz. Lehen aukera hartan KAS koordinadorak uko egin zien hauteskundeei eta berak gidatu zuen ekimena. Hauteskundeetarako amnistia emana zen eta haren baitan atzerriratuko preso seinalatuak tarteka ‘agertu’ egiten ziren Europan, Telesforo buru zutela. Eta Iruñea ondoko Arazurin ere agertu ziren, noski.
Oraingoan herritarrak izan dira gidari. Eta hau ez da ñabardura txiki edo ertzeko bat, hau funtsezko kontua da. Hain zuzen alderdiak erakusten ari direlako gabezia handiak eta sektakeria gehiegi, ekimena sortu da herritarren artetik eta hauen kontrolpean. Eta horrek ematen dio traszendentzia berezia.
Ekimen bakoitzaren jatorriak markatzen du baita ere edukien arteko aldea. Ez ditut zehatz gogoratzen ordukoak –buruan kalparra baino zeozer gehiago galdu dudan seinale- baina bai Nafarroan sartu ginela zutabe ezberdinak ikurrina artean eta ‘Nafarroa Euskadi da’ ohikatuz. Artean hain seguru geunden nafar guztiek hori nahi zutela, imanjinatu ere ez genuela egiten haiei galdetzeko aukera. Handik 20 bat urtera entzun nion Juan Cruz Alli Nafarroako presidente izanari Ibilaldiarekin nafar gizartean sortutako beldurrak gutxienez hiru hamarkadarako izorratu zuela hego Euskal Herria antolatzeko aukera.
Oraingoan aldarrikatu da eskubide demokratiko bat, eta ez helburu politiko bat. Aldarri honetara edonor bil daiteke, berdin da eskubidea zein norabidetan erabiliko lukeen. Hemen indar metaketa bilatzen da, orduan indar itxura eman nahi zen.
Aldarteak ere oso ezberdinak dira. Orduan dena zen serioa, dramatikoa, hil ala bizikoa. Orain berriz bizipoza izan da nagusi, txundituta ere banago giza-katean parte hartu zutenen adierazpen alai eta itxaropentsuak entzunda.
Uste dut denbora ez dela alferrik joan, ikasi ere egin dugula bidean. Ausartuko naiz esatera gaur barneratuago daukagula zer den demokrazia eta nola jokatu behar den demokratikoki irabazteko, nahiz oraindik hobetezeko asko daukagun. Hain zuzen, hor legoke azken ezberdintasuna: Askatasunaren Ibilaldian zangoak astindu genituen ideiak mugitu gabe, eta Gure Esku Dagon egokitutako tokian geldi egon gara baina jarrerak eta pentsamoldeak ziztu bizian ari dira bilakatzen.
