Author Archives: elejalde

Aramaioarron berbak

Agetsa; Haritza. Roble

Agesdoixe; Agetsan basoari esaten diogu Aramaion. Robledal

Agestenteixe; Agetsetik ateratako tentaixe. Tronco recto que se obtiene del roble

Artedoixe; Artez osatutako basoari. Bosque de encinas

Egutera; Eguzkitan dagoen eremua. Lugar orientado al sol

Intxaurteixe; Intxaurrez osatutako basoari. Bosque de nogales

Kispeie; kerizpea. Sombra

Laiotz; Itzaletan dagoen eremua. *Umbría*

Pagorixe; Pagoz osaturiko basoari. Bosque de hayas

Sagardoixe; Sagarrondoz osatutako basoari. Bosque de manzanos

Sastoixe; Satsa piluari esaten diogu. *Montón de estiercol*

Tenteixe; Enbor zuzendua. Hazi ahala, adarrak mozten zaizkio arbolari zuzen hazi deixen. Tronco recto

Zitze; Pipia. Carcoma

Astelehena; Lunes

Martisena; Martes

Eguastena; Miercoles

Eguena; Jueves

Barikua; Viernes

Sapatua; Sabado

Domeka; Domingo

Bedar pillue; Montón de hierba

Korañie; Guadaña

Uzo pillue; Montón de palomas

Artaburue; Cabeza de maíz

Kaikue; Prenda de chubasquero

Sapaburue; Crías de rana

Sapue; Sapo

Ugazue; Rana

Artue karandu; Desgranar la mazorca

Mallukixe; Fresa

Salturralde baserria

1890

 

Jatorrizko baserria. Salturralde hitzaren aztaranarik antzinena 1575ekoa da.

Caserio original. La referencia más antigua al topónimo Salturralde basada en documentos data de 1575.

1963

 

Gantzagako Pelatza baserriko Julian Lasaga Elejaldek, ogibidez
zerralaria (haren aita bezela), agestenteixek luzeran moztu zituen,
eskuz, bakoitzetik biga bi atereaz.

Julián Lasaga Elejalde, del caserio Pelatza de Gantzaga, serralari
de profesión, al igual que lo fue su padre, cortó longitudinalmente, a
mano, varios tentais de roble, para hacer dos vigas de cada uno.

 

1975

Francisco Elejalde Plazaola eta Sebastiana Mondragon, Jesus Mariren
senideak, baserria orduko beharretara moldatu guran, zitzek jandako
egurrezko tejabana bota zuten. Tartean, baserri barruko aldaketek
orma-euskarria moteldu zutela,sasoi bateko sarrera nagusiari
kontrafuerteak gehitzea erabaki zuten.

Francisco Elejalde Plazaola y Sebastiana Mondragon, padre y madre
de Jesus Mari, con la intención de amoldar el caserio a la época,
echaron abajo la tejabana de madera. Para evitar la perdida de
consistencia del caserio, decidieron armar la entrada principal con
contrafuertes.

1998

 

Jesus Mari Elejalde eta Isabel Babarro ezkongai, baserria familia
berrirako eraldatu zuten, argia eta hobetasuna gehituaz. Jatorrizko
baserriaren (1890) zentzua gordeaz, eguteran jaso zuten eraikina.

Jesus Mari Elejalde e Isabel Babarro ampliaron el caserio con
vistas a la nueva familia, añadiendole mejoras y amplitud, y respetando
el origen del caserio (1890).

2006

 

Baserriko inguruak arbasoen sustarretik lantzea da familiaren
helburua, oinordekoek ikasi dezaten egungo baloreak estimatzen;
agesdoixe, pagorixe, intxaurteixe, sagardoixe…

Los Bosques de roble, haya, nogal, manzano, son valores que
hemos aprendido de nuestros antepasados y deseamos que nuestros
descendientes aprendan a estimar.

Zur lanketa / Talla en madera

Egurra lehengaia da jatorriz,

antzinatik sormena lantzera gonbidatzen duen materiala. Hezurra eta
silexarekin batera, gure arbasoak tresnaz baliatzeko lehengaia suposatu
du.

La madera es un material noble, que invita a la creación desde
tiempos lejanos. Junto con los materiales óseos y el silex. La madera
ha representado la materia prima para la fabricación de utensilios y
herramientas de nuestros antepasados.

 

Egurrak erosotasuna biltzen du. Bere energiak harrapatu gaitzan laga
ezkero, norberaren baitan sentimendu erosoa eragiten du. Egurra
lantzeko modua, elkarrekiko joera duten materia eta artisauaren arteko
komunikazio lotura da, tresnak bitarteko. Artisauaren ekintzari,
egurraren ahotsa dagokio, eta taila-lan bakoitzari, sorkuntzari buruzko
espresiobidea.

El contacto con la madera es relajante, si te dejas atrapar por su
energía genera en ti un sentimiento agradable. El modo en que se
trabaja la madera representa un nexo comunicativo entre artesano y
materia, en el que la herramienta hace de intermediaria. A la acción
del artesano, la madera habla, por lo que una obra tallada, representa
la expresión entorno a una creación, de dos entes que convergen, madera
y artesano.

Egurrak biltzen duen egoera honen jabe garenean, norbera aberasten
duen elkartasun sentimendua pizten da, sormen-lanak baimendu eta lotura
estua sortzen duena lehengaiaren inguruan.

Al percibir este estado al que conlleva trabajar la madera, surge
un sentimiento de correspondencia que te enriquece personalmente, abre
las puertas a tus creaciones y genera una relación de afectividad en
torno a este material.

Jesus Mari Elejalde Mondragon (637 192 245)

 

Bizi-hezkuntza/Curriculum vitae

Gaztetatik izan dut egurrarekiko zaletasuna, eta hainbat alorretan
jardun dut lanean egurrarekin, ateak egiten eta arotz lanetan esate
baterako. Egurrarekin lan egiteaz batera, gaztetatik berezko nituen
dohainak landu ditut lehengai jator honen inguruan.

Desde siempre me he sentido atraído por la madera, y he trabajado
con ella diferentes ámbitos, como la ebanistería y la carpintería. Al
trabajar la madera he desarrollado ciertos dotes naturales que percibía
desde joven entorno a este noble material.

 

Tailaren diziplinak, trebetasunak garatzen laguntzeaz gain, nire
sentimenduak gauzatzeko bidea ere izan da. Beraz, sormen bakoitzak
biltzen ditu, alde batetik, egur-sorkuntzaren inguruko sentiberatasuna
eta urteen joan etorriaz landutako teknika, bestetik.

La disciplina de la talla me ha ayudado a desarrollar mis aptitudes
y a plasmar mis sentimientos. De esta manera, en cada obra única,
influye un sentimiento profundo por la creación en madera y una técnica
elaborada durante años.

 

Nire lehendabiziko taila-lana 1984. urtekoa da. 18 urte nituela,
nire abizenak biltzen dituen armarriaren taila burutu nuen,
Elejalde-Mondragon. Gerora, Aramaioko Ehiztari-Txokoa gastronomi
elkartearen eskutik Gernikako Arbola obra,
taila-lanean gauzatzeko aukera izan nuen. Orduan jabetu nintzen egurra
lantzeko berezko dohainak nituela. Geroztik, egur-tailari loturik
jardun dut. Arabako Foru Aldunditik bideratutako babesa eta maisu
handia den Iñaki Ruiz Navarroren eskutik ikasitakoaz baliatu nintzen
lantegi propioa sortzeko

Merkataritza eta egurrezko eraikinak Debagoienean

 

Gipuzkoako Debagoienean, hierarkizatze ekonomikorako irizpide nabarmena antzematen da egurrezko sabaia duten elizen inguruan, baita hierarkizatze topografikoa ere. Erdi Aroaren amaieratik aurrera, batez ere XVI mendean zehar, ibarrean merkataritza trafiko handia eman zen Gasteiz eta Debako portuaren artean. Egunero, ehun eta berrogeita hamar abelburutik gora izaten ziren joan-etorrian, artilea garraiatzen zuten eta garraio hori Gaztelako Koroaren esportazioen %10a izatera heldu zen mendearen erdialdera.

Aldiz, mendialdean kokatuta zeuden baserri giroko elizek -zeinak merkataritza trafikoaz zeharka eta marjinalki aberasten ziren- egurlanez estaltzen zituzten beren elizetako sabaiak. Hala ere, Gaztelatik heltzen ziren “Izar erako gurutzeria” moduko joerak jarraitzen zituzten bertako artisauek.

Merkatari eta zamaltzainen joan-etorriek bidean zeuden kontzeju etxeen aberastea ekarri zuten. Hala, Leintz Gatzaga, Eskoriatza, Aretxabaleta, Arrasate, Oñati, Bergara, Soraluze eta Elgoibarko eliza nagusiak berreraiki zituzten harlanduzko bobedak erantsita.

Landa gune txikiak izaten ziren, batezbeste hamar eta hogeita hamar baserri biltzen zituztenak, Mazmela eta Bolibar (Eskoriatza), Bedoña (Arrasate), Urrexola (Oñati), Araoz (Oñati), eta Angiozar (Bergara), baita jatorrizko ibilbidetik urrutiago zeudenak ere.

Pobreziaren eskalan maila bat beherago, landa gunearen biztanleria eta isolamenduak kofradien ermitak aztertzera garamatza; kapera txiki eta errentarik gabekoak, eta sakramentuzko eskubiderik gabekoak ziren ermita horiek, baina, nekazarien bizimoduan berebiziko garrantzia izan zuten. Landa guneko tenplu horien mantenua borondatezko ekarpenetan oinarritzen zen; gehienetan hamar baserrik edo gutxiagok bideratzen zuten eta ezin izaten zuten harlanduzko bobedarik egin.

Ars Lignea. Zurezko elizak Euskal Herrian liburutik hartutako pasartea. Egilea: Alberto Santana Ezquerra.