Hauteskunde ziklo baten aurrean gaude eta, berriz ere, asko dira
aukera bakoitzak -alderdi jakinentzako botoa, boto zuria, boto
baliogabea edo abstentzioa- esan nahi duenari buruz irakurri eta
entzuten diren zalantzak, informazioak eta desinformazioak
Zenbait ildotatik, proposatzen ari den aldaketa desiragarriaren
ikuspuntutik, eta egungo egoerara ekarri gaituena berriz nagusitzea
inola ere bultzatu nahi ez dela ulertuta, zenbait ahots entzun dira
honako aukerak sustatu, argitu edo zehaztu dituztenak, eta haiei helduko
diegu:
1. Alderdi txikiei boto ematea.
2. Boto zuria ematea.
3. Boto baliogabea ematea.
4. Abstenitzea.
Objektibotasun ahalik eta handienaz eta , doktrinetatik at,
praktikotasunaren eta esanahiaren ikuspegitik azaltzen ahaleginduko
gara. Horretarako, lehenago, jesarlekuak banatzerakoan botoak zelan
zenbatzen diren ezagutu behar da.
Kongresuko jesarleku kopuru osoa (gauza berak balio du Senaturako,
Batzar Nagusietarako, Udaletarako…), %100, alderdi guztien artean
banatzen da, zein ere den parte hartze indizea, hots, ez da jesarleku
hutsik uzten. Botoa, sistema parlamentarioan, norberak daukan banakako
botere zatia da, eta ordezkapen sisteman eskuordetu edo, ez erabiliz,
beretzat gordetzea erabaki dezake. Boto baliogabeak ez dira zenbatzen
eta, beraz, jesarlekuen banaketa legez emandako boto guztien artean
(legezko hautagaitza duten alderdientzako botoak + boto zuriak) egiten
da. Legez emandako botoen kopurua hartuta, jesarleku bat lortzeko behar
den gutxieneko kopurua ezartzen da. Boto zuriak eta jesarlekua lortzeko
gutxieneko boto kopurua lortu ez duten alderdi politikoei emandakoak,
D’Hont sistemaren bidez banatzen dira, eta boto gehien jaso duten
alderdiei eransten zaizkie, gehien bat irabazleari. Aritmetikoki, horrek
ahalbidetu ohi du alderdi batek gehiengo osoa lortzea legez emandako
botoen %50 eskuratu beharrik gabe. Parte hartze handia dagoenean,
jesarleku bat lortzeko, boto kopuru handiagoa behar da. Aitzitik, parte
hartze txikiak jesarleku bat lortzeko behar den boto kopurua murrizten
du.
Ikus ditzagun orain arestiko aukerak argibide horien argitara
1. Alderdi txikiei botoa ematea: Aukera honen bidez, egungo egoera
aldatu nahi dela oinarri hartuta, ordezkapen sistema onartzen da, bere
maila guztietan, hots, norbaitek ordezkatua izan gura da, baina
alderdi-bitasuna edo ordezkatuak izan ohi diren alderdiek politika
kontrolatzea saihestu nahi da. Zentzu horretan, erabilgarria izan
daiteke, bozkatutako alderdiak boto kopuru nahikoa lortzen badu.
Bestela, arestian ikusi denez, D’Hont sistemak alderdi irabazleari
emango dizkio horietako gehienak, haren abantaila handituta.
2. Boto zuria ematea: Aukera honek esan nahi du ez digula axola nork
gobernatuko gaituen, edo inork ez gaituela konbentzitu, baina norbaitek
egitea nahi dugula. Praktikan, hitzez hitz, irabazleari txeke zuria
ematea da. Parte hartze indizea handitzen du eta, beraz, garestiago
jartzen du jesarlekua (alderdi txikiek zailago izango dute tartaren
banaketan leku bat lortzea), eta D’Hont sistemaren bidez gehien bat
alderdi irabazleari gehitzen zaizkio.
3. Boto baliogabea: Aukera honek esan nahi du aurkeztutako alderdi
politiko guztien aurka gaudela, baina hauteskunde sisteman parte hartu
nahi dela. Sistemaren funtzionamenduaren aurkako protesta edo zigor modu
bat da, osorik zalantzan ipini barik. Abstentzioak bezala, legez
emandako botoen artean zenbatzen ez denez gero, merkeago uzten du
jesarlekua, eta aukera handiagoa ematen die alderdi txikiei ordezkapena
lortzeko.
4. Abstenitzea: Aukera honek esan nahi du ez garela hauteskunde eta
parlamentu sistemaren partaide egiten, orokorrean. Prozesuari berari
zilegitasuna kentzeko modua da, zein ere den emaitza. Boto baliogabearen
kasuan bezala, emaitzan duen ondorioa da, legez emandako botoen
proportzioa murrizten duenez, merkeago jartzen dela jesarlekua, eta
errazagoa dela alderdi txikiek ordezkapena lortzea. Aukera bien arteko
aldea ordezkapen sistemari aitortu nahi zaion zilegitasun maila da.
Bizkaia adibide hartuta, guztira 8 jesarleku banatuko dira bertan
(9tik murriztu ziren, lurraldearen demografia murrizketaren ondorioz).
Parte hartzea zenbat eta handiagoa, 8 jesarleku horietako bakoitzak boto
kopuru handiagoa beharko du, eta parte hartzea zenbat eta txikiagoa,
boto kopuru txikiagoa. 2011n, 11 hautagaitza aurkeztu dira. Horrek esan
gura du, pentsa litekeen kasurik lehiatuenean, haietako 8k lortuko
luketela ordezkapena, bana, alegia. Azken hauteskunde orokorretan,
2008an, Bizkaian 21 alderdi aurkeztu ziren , eta jesarleku horiek
hiruren artean banatu ziren: PSE-EE (4), EAJ (3) eta PP (1). Boto zuriak
eta gutxienekoa (esan denez, parte hartze handiago edo txikiagoaren
arabera aldatuko da) lortu ez duten alderdi politikoek jasotakoak,
lurraldean garaipenagatik lehiatzen diren alderdi politikoei gehituko
zaizkie, jesarleku gehiago edo gutxiago emanez. Boto zuriak eta
abstentzioak dira ezein hautagaitzari gehituko ez zaizkion bakarrak,
baina osotasunari eragingo diote.
Orain aukera zurea da, gura dituzun ondorioen, mugitzen zaituenaren
eta zure kontzientziak diotsunaren arabera. Zuk baino ezin duzu
interpretatu zugan bizi dena. A-20an, eta zure bizitzako egun guztietan,
askatasunez, erantzukizunez eta elkartasunez pentsatu, erabaki eta
jardun. Informa eta presta zaitez, parte hartu, lagundu eta izan.
Sarean dabilen Anonymousen #OP20N kanpainari buruzko bideoari dagokionez, honakoa argitu behar da:
Oso polit dago eta zenbait egia dio, baina zer pentsatu asko ematen
duten zenbait akats eta ahazte bitxiak dauzka. Hasteko, Konstituzioa eta
gizarte bakea, ez ziren hainbeste onartu eskuinaren azpijokoagatik,
bideoan berariaz diotenez, ezkerren -PSOE, PCE eta UGT eta CCOO
sindikatuak- ekarpen eskuzabalagatik baizik. Multzo politiko-sindikal
horrek zelaitu zuen bidea, gogoz hartu zuen parte idazketan, eta sari
oparoak jaso zituen neska-mutil zintzoak izateagatik. Filmeko gaiztoak
aurkeztarakoan, behin eta berriz aipatzen ditu lau: PSOE, PP, CiU eta
EAJ, eta “beste batzuk” ezkutu batean uzten du Estatu mailako botoetan
hirugarren indarra dena: IU, besteak bezain partaide egungo politiketan
eta askotan “ardura” politikoaren izenean jokatu duena,
“egonkortasunaren” alde (haien egonkortasuna, ez gurea). Proposamena
egiteko garaian, azterketa alderdikoia eta iruzurgilea da, honakoengatik
(eta edonor gonbidatzen dut kontrakoari buruzko datuak ematera): boto
zuria eta abstentzioa emaitza beraren baitan aurkezten dira. GEZURRA!
Boto zuriak, hala da, alderdi handien alde egiten du, boto zenbakarria
delako eta, beraz, legez emandako botoen %an sartzen denez, jesarleku
bakoitzak boto kopuru handiagoa behar izatea dakar, garailea indartuz
(proportzioz esleitzen dira ordezkapena lortu duten alderdien artean,
eta ia osorik doazkio indar garaileari, ordezkapenik lortzen ez duten
ALDERDI TXIKIEI emandako botoek bezalaxe, bideoan isiltzen den beste
kontu bat). ABSTENTZIOAK, aldiz, boto BALIOGABEAREN ondorio berberak
dauzka, zenbaketari begira. Boto BALIOGABEA ez da legez emandako
botoetan zenbatzen, eta abstentzioaren ondorio praktiko BERBERA dauka:
legez emandako boto portzentaje txikiagoa egonda (legez aurkeztutako
alderdientzako botoak gehi boto ZURIAK), jesarleku bat lortzeko boto
kopurua txikiagoa da eta, KASU BIETAN (abstentzioa eta baliogabea),
alderdi HANDIAK kaltetzen ditu eta aukera gehiago ematen die txikiei.
Boto BALIOGANEA, azken finean, botoa denez, botoa emateko, norberaren
boterea hauteskundeak irabaziko dituztenengan, zein ere diren,
eskuordetzeko ekintzarekin adostasuna adierazten du. Benetako mezua
honakoa litzateke: EZ DUT INOR GOGOKO, BAINA SISTEMA HAU NEURE EGITEN
DUT ETA, BERAZ, EMAITZA ERRESPETATZEN DUT. ABSTENTZIOAREN mezua,
BALIOGABEAren eragin “praktiko” berbera izanda, oso bestelakoa da: EZ
DUT SORTU DUZUEN SISTEMA HONETAN PARTE HARTZEN ETA NEURETZAT GORDETZEN
DUT NIRE EKINTZA ETA ERABAKI AHALMENA. EZ DUT HAUTESTONTZIEN EMAITZA
ONARTZEN, EZ BAITUT NEURE EGITEN.
Anonymousen bideoaren egileek nahi dutela diotena (sistema aldatzea,
eta ez hura salbatzea edo ukitu batzuk ematea) benetan nahi balute,
ABSTENTZIORAKO dei masiboa egingo zuketen. Onartu egiten dute abstentzio
masiboa litzatekeela eraginkorrena sistema baliogabetzeko, baina
berehala baztertzen dute ezinezkoa delakoan. Aukera hori gutxiesteko,
zurigarri, seguruenik alderdi politikoek eta desinformazio hedabide
masiboek erabiliko duten diskurtsoa darabilte; dirudienez, horien
iritzia da kontuan hartu behar duguna eta alderdi eta hedabide horiek ez
dira gai diskurtso gutxiesle eta manipulatzaile bera beste aukerei
buruz, komeniko balitzaie haiek ikusezin bihurtuz edo euren interesen
arabera interpretatuz. Ez zatekeen sistemaren baliogabetasuna erakustea
egingarriagoa izango, hautua alderdi txikien (lerro artean argi ikusten
da zer alderdi “txikiri” begira dauden) eta boto baliogabearen artean
sakabanatu beharrean, aukera bakarrean, botorik ez ematean, pilatu
balute? Aitortu gabeko arrazoiren batengatik batzuei beldurra ematen die
horrek eta M15eko partaide batzuk hastapenetatik garatzen ari diren
mugimenduari buruz ohartarazi behar digu: abstentzionistak erakarri eta
haien haserrea alderdi “txiki” baterantz bideratzeko maniobra, izena
aipatu barik, oso nabarmena izan ez dadin, ea Estatu mailako boto
kopuruan hirugarren indarra ez ote den. Drakula odolez elikatu eta hura
barik geratzen zaion bakarra bere hilkutxan atseden hartzea den legez,
alderdi politikoak, GUZTIAK, eta haien kideak, botoz elikatzen dira, eta
haiek barik… ez dugu esan behar zer geratuko litzaiekeen, ezta? Bideoa,
erdiko zatiko egiek interesa izanda ere, manipulazio trebea da,
hasieran historia kontatzeko eta amaieran aukerak azaltzeko moduari
dagokionez. Erne!
