Radio Euskadiren zapatu goizeko magazin batean, bertso txapelketa nagusiari buruzko informazioa entzun eta, egun berean, birrirakurri ditut duela gutxi Bigen Zubiriak, ETBko zuzendariak, gaztelerazko emisorek eta kanalek duten erronkei buruzko ideiak.

Poztu egin naiz. Akaso ez delako kasualitate hutsa izan.
**Más que palabras**, astebukaeretan eta goiz ia osoa hartuz antenaratzen den saioan, gazteleraz aritu dira bertso lehiaketari buruz, sano-sano.

Irratsaioaren tarte polit batean, Fredi Paia gora, Amets Arzallus behera (irratsaioaren ari argumentalaz ari naiz eta ez, noski, puntuaketaz !), Onintza Enbeita handik eta Iñigo Manzisidor hemendik, Nahikari Gabilondo hontaz eta Arkaitz Goikoetxea hartaz.

Gustura entzun dut. Folklorismo eta bilbozentrismotik urruti ari direlako bertsolaritzaz. Eroso sentitu naiz gazteleraz zein ongi moldatzen diren eta hain hizkera jasoa duten hainbat bertsolarik zein lau eta xalo aritu diren irratiz. Jende ona dugula ez dago zalantzarik.

Irrati-esataria ere oso modu naturalean ibili da bertso lehiaketaren inguruan. Gaia gertukoa ala ondo prestatua zuela zirudien.

Eta zergatik poztu eta eroso sentitu naizen eta zergatik gustura entzun dudan? Bada, oraindik ere arraroa egiten delako gazteleraz aritzen diren emisoretan (publikoetan gehiegitan eta pribatuetan guztietan) euskarazko kulturak eta horren inguruan antolatzen diren ekitaldiek ez dutelako inongo tarterik lortzen.

Hedabide horiek ghettoan bizi dira, profesionalki eta kulturalki. Eta muga hori gaindi ezinean inongo erfuertzorik ez dute egiten. Frustrazio horrek eramaten ditu, kontzienteki batzutan, euskaraz ehuntzen den kulturari bizkarra ematera. Ukazioaren legea aplikatzen dute. Ikusezinaraziz ukazioaren politika aplikatzen dute.

Javier Vizcainoren saioan, **Más que palabras** delakoan, kontrakoa egin daitekeela erakutsi dute. Euskaraz ez dakitenenganako bidea modu errazean eta atseginean egin daitekeela erakutsi. Gure kultura hirueledunak (behintzat !) elkar-trukerako jokoa ematen duela agerian jarri.

Horretaz nengilela, laneko kontu bategatik ETBko nagusiaren idatzi bat birrirakurri behar izan dut eta hara non Zubiriaren hitzekin identifikatu naizen, bete-betean.

2004ko azaroan, Euskarazko Kazetaritzaren I. Kongresuan bota zituen batzuk ekarriko ditut hona, hitzez hitz:

“Zubiak behar ditugu, gure mundu txiki honetatik ateratzen lagunduko diguten pasabideak.
Uste dut, eginkizun honetan zeregin garrantzitsua dutela, besteak beste, EITB taldean dauzkagun gaztelaniazko hedabideek. Uste dut euskal gizarte honetan Radio Euskadik eta ETB2k duten presentzia kontuan hartuta, badaukagula, gaitasunik euskaraz sortzen den eta bizi den mundu horren ezagutza bultzatzeko. Eta uste dut izan dezakegula eraginkortasunik, premia hori ez duten gaztelanizako hedabideei kezka hori sortzeko. Biziraupen kontua da.”

Hala uste dut nik ere.

Baina, egunerokoan, EITBko gaztelaniazko hedabideen jardunak oso gutxitan praktikatzen du hori. Euskara bera, euskaraz aritzen direnen produkzio kulturala, erreferentzialtasun historiko eta soziala oso gutxitan islatzen dira.

Akaso, dinamika aldatzea zen kontua eta orain lehen emaitzak jasotzen ari gara. Hala izan dadila.

Hemengo irratigintza publikoan, tertuliek gero eta pisu eta garrantzi gehiago daukate. Eguneroko programazio-taulak begiratzea besterik ez dago, zenbateko minutajea eta kokapen preziatuak eskuratzen dituzten ikusteko. Gainera, dakitenek diotenez, AEBn ere, hitza eta musika eskaintzen dituzten ereduak dira nagusitzen ari direnak. Esandakoa, hitza eta musika, eguneroko lanean eta lanerako bidean irratia lagun gisa dugunon askorentzako dieta.

Eta, lehengora itzuliz, bertako irratigintza publikoan makro magazinen barruan tertuliak leku handia irabazten ari dira.

Kontainerra deitua izan den genero honetan, informazioa, lehiaketak, erreportaiak, txutxumutxuak eta tertuliak izaten dira osagairik normalenak.

Azken hauek, mahai baten inguruan biltzen diren iritzi-emaileen kasuan, aurtengo denboraldian, nabarmen geratzen ari da nolako perfil politiko markatua duten. Ez naiz ausartzen esatera alderdi politiko honetakoa dela urlia eta bestekoa berendia baina bai guztiek oso diskurtso politiko markatua dutela.

Radio Euskadiko mahaikide batzuk entzun, Lapitzen saioan bereziki, eta politiko profesionalek erabiltzen dituzten hitzak, esamoldeak eta argumentazio-egitura berberak darabilte.

Eta, behin baino gehiagotan inpresioa izan dut lan horretarako nahikoa direla politikoak eurak eta guk beste zerbait behar dugula. Politiko asentatuen hizketa-moldeetatik askeago, gauza berriak eta heterodoxagoak entzuteko gogoz gelditzen naiz, behin baino gehiagotan.

Hori bai, gero kontatzen dizutenean nolako influentzia-trafikoa, presioak eta iritzi-emaile profesionalak dauden hortik atzetik eta orduan ulertzen duzu pertsona horietariko batzuk egotearen arrazoia.

Hemengo bertoko irratigintza publikoan egon diren dekapitazioak, alderdi politiko potoloen egoitzetatzik eginiko deiak, zuzendarikeriak eta jarrera egolatrak dira, akaso, oso neurtua, politikoki zuzendua eta interesatuak diren hainbat tertuliakideen jarreraren zergatia.

Arantxa Urretabizkaiak programa tarte berri bat du Radio Euskadiren Boulevard irratsaioan. Almudena Cachok gidatzen eta Sonia Hernandok zuzentzen duten magazinean hamar bat minutu izango ditu, ulertu diodanez,euskal kulturatik eta euskaldunen ikuspegitik gaiak, iritziak eta istorioak plazaratzeko. Irailaren azken egunean, lehengo ostiralean, izan zuen Arantxa Urretabizkaiak bere estreinua.

Saio polita egin zuen Xabier Leteren “Habanera” entzutetik eta bertsolaritzaren munduan melodia horrek izan duen erabilera eta bilakaera entzunez eta komentatuz.

Ideia interesgarria da, berez, bertoko erreferentzia kulturalak eta hizkuntza bera hain urri erakusten duten irratsaioetan gauzak aldatzen hasteko.

Gainera, inpresioa daukat, ostiralekoa bezalako saioekin bezala, euskara eta euskal kultura hurbiltzeko ahaleginean gogoa eta formula egokiak bilatu besterik ez dela egin behar.

Zorte on eduki dezala.

Hori bai, mikrosaioaren aurkezpen egunean “aqui empieza la sección vasca” edo “tarte honendako markatuak ditugun helburu editorialak hau eta hau dira” bezalako esplizitatu gabeko komentarioak ez zirela beharrezkoak irudipena daukat.

Entzuleari ez zaio zergatik esan behar programa, ala tarte bat, antenatzerakoan lortu nahi diren helburuak zeintzuk diren.

Beste era batera esanda, sedukzioaren jokoan bezala, ez dut helmuga zein den adierazi beharra ikusten. Bidea erakargarria egitea bada nahikoa.

Jakintsu harek zioenez, helburua lortzeko hastea izaten da kontua.

Ander Iribar eta Tika Cuesta, bata zein bestea Radio Euskadiko esatariak, trafikoaren egoeraren erreferentzia ziren goizero-goizero, aurreko denboraldian. Batak Bizkaiko errepideak hartzen zituen lan-eremu modura eta besteak Gipuzkoa, Araba eta Nafarroa elkar gurutzatzen ziren parajeak.

Azken egunotan ez dut Tika Cuestaren ahotsa entzun eta, alde egin duen lagunari bezala, gauza pare bat esan barik gelditu naiz. Aurreko batean, 656707070 trafikoari buruzko informazioaz hitzegin nuenean, kazetari ibiltari hauei buruzko zeharkako aipamen bat egin nuen. Informazio interesgarria dela, erabilgarria oso eta berriak Radio Euskadin lehen eskukoak diren bezala, Euskadi Irratira fotokopiak besterik ez zirela heltzen.

Euskarazko emisoretan ez zen zuzeneko loturarik egiten, trafikoaren berri oso gainetik ematen zela. Eta zergatirik ez zait okurritzen. Zuei?

Izan ere, zein erraza den Tika Cuesta eta Ander Iribar bezalako kazetariek, lehenegon, irrati batekin eta handik minutu batzuetara bestearekin bat egin eta informazioa ematea. Horri baliabideak ondo kudeatzea deitzen zaio (sinergia deitzen diotenak ere ezagutzen ditut).

Edozelan ere, Tika Cuestaren ahotsa desagertu da Radio Euskaditik. Ez dugu, Ertzantzaren eta Foruzaingoaren prentsa-kabineteetatik aparteko zehaztasunik Ander Iribarrek bere ibilbidean ikuitzen ez dituen lurralde horietaz.

Tika Cuesta (ezingo nuke Tika eta Cuesta izenabizenak banatu, batera ateratzen zaizkit burura Scotch Brite eta Ibarretxe Plana bezala) gustatu egiten zitzaidan. Zehatza zen bere lanean. Lehorra izan gabe, laburra. Informazioaren hariari eta estiloari lotua.

Beti eskertu izan dut berak behintzat ondo erabiltzen zituela EAE zein Nafarroako toki-izendegi ofiziala: Zarautz, Oñati, Gasteiz, Ordizia…gainera ondo ahoskatua.

Bat

Esanda dago, berandu bada ere.

Hori bai, pena da ez zuela inoiz kendu “Egun On-Buenos Dias” sindromea. Agian, guri bere izena bezala, pegatuta, berari, Radio Euskadiko gehienei bezala, euskaraz esandako agurra gaztelerazko legitimazio martxamoa jarri beharra sartu zitzaion buruan.

Bi

Azken hau ere, esateko gogoa neukan, eta laster artikulu osorako aitzakia modura hartuko dut.