Kategoriaren artxiboa: herrigintza

Zarzuelaren zergatiaz

(Eguneko bigarren mezua, badakit. Ez da errepikatuko, lasai)

Batzuetan zalantzan jartzen dut zergatik egiten dudan zarzuela.

16 urterekin hasi nuen abentura, irakasten ahalegintzen zen kantu irakasleak La Tabernera del Puerto obra ederrean papel garrantzitsu xamarra eskaini zidanean. Obra ederra da, geurea delako, euskal doinuez eta doinu ederrez blai dagoena. Eta urte hartan deskubritu nuen antzerkia. Antzezle frustratua bihurtzen hasi nintzen urte hartan (idazle frustratuari batu zaiona). Deskubritzen hasi nintzen antzerkiak garapen pertsonalean ematen zidan guztia. Deskubritu nuen neure buruarekiko seguruago sentitzen nintzela. Deskubritu nuen… eta deskubritzen jarraitzen dut.

Eta hori bihurtu zen zarzuela, garapen pertsonal-artistikorako tresna eta jolas.

Zer iruditzen zaidan zarzuela? Ba genero “erraza”, antzerki eta opera bitarteko zerbait. Biak gustuko ditudanez, ba generoa bera gustuko izan beharko nuke. Arazoa da, baina, zarzuelako obrak ez direla oso “gureak”. Horrez gain, argumentuak atzerakoiak dira orokorrean, eta batzuetan musika da libratzen den bakarra. Arrazoi pisutsuak zarzuela ez egiteko. Hala ere, zarzuelaren bueltan dozenaka lagun biltzen dira, ideologia ezberdinekoak, benetan aberasgarria. Eta herriak 2.000 sarreratik gora erosiz eskertzen du urteroko ahalegina. Herrigintza ere bada, neurri batean.

Tresna eta jolasa izatea, herrigintza eta herriaren esker ona alde batetik, eta oinarri duen kultura eredua eta bultzatzen dituen balioak bestetik. Faktore askok jartzen dute jokoan balantzaren oreka.

Lehen sektoreaz bi hitz

Aitortuko dizuet ez dudala sekula lotura sendorik izan lehen sektorearekiko. Gogoan dut orain dela bi urte-edo, Garagartzako ortura joan eta Teo Guggenheim-en bezala sentitu nintzela atxur, uraza eta tomate artean. Zeinek esango zidan hain gertutik biziko nuela lehen sektorea egunerokoan.

Ereindajan proiektu estrategikoa eraikitzen laguntzen nabil Bagararen eskutik orain. Neure ezjakintasunetik, harrituta (eta pozik) ikusten ari naiz zer nolako kontzientzia eta mugimendua dagoen lehen sektorearen eta kontsumo ereduaren eraldaketaren inguruan. Bidazi, Landare, Alkartasuna Kooperatiba, Urola Kostako lagunak (Leire, Leire eta Izaskun)… eta Ereindajan bera. Ilusioz eraldaketa sozioekonomikoa lehen sektorearen eskutik ere etorriko dela sinesten duten asko dira. Badago ilusioa, grina, kontsumoa eraldatzeko.

Porlanez eta plastikoz osatutako industriaren gainbeheran, badirudi lurrak berreskuratu eta lehen sektore (agroekologiko) indartsua garatzea dela alternatibetako bat. Euskal ekonomiaren oinarrietako bat lehen sektorea izatea lortu eta eraldaketa sozial integrala bultzatuz.

Debagoienaz eta teknologiaz

Bakalhau-Blogsoviet biltzarra egin genuen orain dela aste batzuk, Zarauzko Putzuzulo elkartean. Beti bezala, lagunen konpainiaz gozatu (Unai, Gorka, Beñat, Imanol, Artsuaga eta abar luze bat) eta eraldaketa sozialaren bidean dauzkagun erronka eta egitasmoak elkarbanatu genituen. Zibergara-Mokolokom-eko lagunak ere bertan izan ziren, Mikel eta Damian, Bergaran martxan jarri dituzten egitasmoen berri emateko.

Inbidiaz entzun nien zertan ari diren. Sarri aldarrikatzen dugu teknologiak gizartean duen garrantzia, eta Blogsovieten gisara, Bergaran lortu dute jendartea batzea. Eta niri Debagoienako subjektua etorri zitzaidan burura. Bailarak indarrak batzeko duen gaitasunaz.

Arrasate Press eta Arrasate Telebistatik Goiena-ra egin genuen salto, baina egia da bailara egituratzeko tresna bakarrarekin ez dugula nahiko. Tobera ere hor dugu, Bagararen eskutik. Gure Esku Dagon ere bailara mailako sinergiek duten efektu biderkatzailea argi gelditu da. Zeinek daki, beharbada euskalgintzak ere planteatuko du etorkizunean batzea.

Teknologiara itzulita, iruditzen zait bultzatu beharko genukeela Debagoiena mailako egituratzea. Indarrak biderkatzea lortuko genuke. Bagararen eskutik edota nodoak sarekatuz (MU ere hor daukagu!) teknologiari astindu bat emango genioke, Debagoienako subjektua ere, bide batez, indartuz.

Mitoak mito

Elkarrizketa mugatu (140 karaktere) baina interesgarriak ari gara egunotan sarean izaten, kooperatiben eta bailararen bilakaeraren inguruan. Hedoi Etxartek Argiako artikulu baterako esteka ere eman digu, gomendagarria benetan (eskerrik asko, portzierto).

MONDRAGONen bilakaerak hainbat gako izan ditu, egungo egoerara arteko garapena hainbat faktoreren menpekoa dugu. Ormaetxeak dioen bezala, diktadura garaian kooperatibek zuten izaera oxijenatzailea galdu du, eta “demokrazia” izatera ohitu gara. Arrunt, natural, ikusten dugu erakundeak demokratikoak izatea. Arrasatear gisa hala ikusten dut akaso. Beharbada horrek gure eskubideei balioa kentzea eragin digu. Eta ahantzi dugu eskubideez gain betebeharrak ere baditugula. Erantzukizunak.

Ez da demokraziaren balio galtzea bakarrik. Merkatua aldatu zaigu. Filialak ditugu, merkatu kapitalistan seko murgildu gara. Ez litzatekeela hala izan beharko? Ez dakit, zaila zait erantzun bat ematea. Berrian aipatzen nuen hirugarren ildotik gertuago nagoela uste dut. Bihar kontrakoa esan dezakedan arren.

Ongizate (sozio)ekonomikoak borrokarako grina ere baretu digula askok diote. Euskararen ofizialtasunarekin borrokarako kontzientzia galdu dugun gisara. Hala ere, uste dut Debagoienak mantendu duela lanerako grina. Badugu euskalgintza, badugu komunikabide indartsua, badugu unibertsitatea, badugu kultura mugimendua, baditugu… hamaika gauza. Hobeak izan litezkeela? Ziur. Lan gogorrago egin genezakeela? Ziur. Ez dugu sekula perfektuak garela esango, guztiok dakigu hobetzeko gauza asko ditugula. Baina lorpenak ere ikaragarriak izan dira.

Desbideratzen ari naiz, hala ere. Arrasateko Kooperatiben Esperientzia ez da 40 urteko gainbehera izan, hori da esan nahi nuena. Ez ditzagun gauzak muturretara eraman. Kontzientzia galdu dela? Akaso. Inplikazioa ere bai? Baliteke. Baina aizue, mugimendu kooperatiboa sortu zenean kooperatibetan gogor lanean aritu ziren guztien inspirazioa ezin dugu filosofikoa izan zela pentsa. Enpresagintzan egin genuen bideo honetan sumatzen da. Oinarri filosofikoak bazirela, ados, baina gosea zen nagusi. Jateko gehiago izateko frigorifiko gehiago produzitu behar baziren, produzitu egingo ziren. Eta punto. Ez dezagun mitifikatu. Jarrai dezagun eraldaketa bilatzen, ondo egindakoa gogoan izanez eta erronka zahar eta berriei gogoz aurre eginez.

CIRIEC Helduak from enpresagintza on Vimeo.

Komunitatearen garapenerako (eraldaketarako) egiturak eta sareak

Krisi sistemikoa edo sistemaren kaosaren argumentazioa hainbat autorek defendatzen dute, eta egungo krisi finantzario-ekonomiko-soziala aurrekari gisa definitu. Sistemaren kaosari era ordenatu baten aurre egitea aipatzen zuen Joseba Azkarraga MUko kideak, paradigma aldaketarako prest izatea, trantsizio ordenatu batera bideratuz.

Politika ekonomikoetan (eta enpresarialetan), bi ildo hauek ezagutu ditut gaurkoan (Lasuen-en “Marx 1972″ liburuari esker): 1) ahalik eta denbora laburrenean produkzioa biderkatzea bilatzen duena eta 2) produkziorako egiturak lehenbailehen sortzea bilatzen duena (honakoa ei da Leninek aplikatu zuena eta garapen bidean dauden herrialdetan aplikatu dena). Lehena Taylorismoarekin lotu dut nik, nire ezagutza ekonomiko mugatuaren ondorioz, eta era berean, gure ekonomiako politikak horiek direla iruditu.

Hala ere, eta lehenengo parrafoa kontuan izaten badugu, egungo helburua litzateke paradigma aldaketarako egiturak lehenbailehen prestatzea. Horretarako, baina, Lasuen-ek aipatzen du ezinbestekoa dela eraikuntzaren helburua, lortu nahi den eszenatokia, ondo definituta izatea. Komunitatearen garapena buruan, zein parametrotan mugi gaitezkeen ezagutzea, eta zein izango litzatekeen (ustez) sistema honetan bizirauteko politika/estrategia.

Bitartean, sareak eraikitzen jarraitzea ezinbesteko ikusten dut. Baina ez sare enpresarialak soilik. Komunitatearen garapena beste parametro batzuetan ulertu behar badugu, ikuspegi integrala izan behar dugu kontuan. Nekazaritza, etxebizitzak, kultura…

Kooperatiben sarea eta interkooperazioa

Kooperatibak eredu sozioekonomiko alternatibo gisa ulertzen ditut. Askok ulertzen ditugu horrela. Merkatu kapitalistan egonda ere, bestelako balio eta printzipioak dituzten erakunde gisa. Kapitala tresna gisa dutenak, helburu gisa baino. Izan ere, kooperatiben funtsa komunitatearen garapena da. Oinarrian hori da. Beste kontu bat da egungo kooperatiba batzuen oinarria zein den, zergatik sortzen diren kooperatibak, kooperatibako kide batzuen helburuak zeintzuk bihurtu diren, eta abar luze bat.

Hala ere, ez da nire asmoa kooperatiba batzuen norabidearen (edo noranzkoaren?) inguruko hausnarketa egitea, baizik eta azken aldian gero eta nabarmenago egiten zaidan interkooperazio eta elkartasunaren garrantzia aldarrikatzea.

MONDRAGON adibide gisa hartzen badugu, bere gorabehera guztiekin, esango nuke bere arrakastaren gakoetako bat sortutako interkooperazioa, sarea bera, dela. Izan ere, zailtasun zein erronka berrien garaian printzipio eta helburu berak (antzekoak akaso) dituzten norbanako zein erakundeen arteko kolaborazioa gakoa bihurtzen da. Iraultzarako bezala, antolaketa eta sareak ezinbestekoak dira proiektu komunitario, lokal baina global, baterako. Krisi garaiko kudeaketa aztertzen ari naiz nire tesian, eta hori berori ikusi dut garbien: interkooperazioa eta kooperatiben arteko elkartasuna eta konpromisoa finkatuta eta egituratuta egotea zein garrantzitsua den. Kooperatibak alternatiba erreala izan daitezen zeinen garrantzitsua den kooperazioa.

Horren harira, eta Gipuzkoko beste txoko baten, Talaios Kooperatibako lagunek (Beñat Irasuegi, Unai Gorrotxategi eta Gorka Juliok) Olatukoop egitasmo interesgarria jarri dute martxan. Nolabait, orain dela 50-60 urte Debagoienean sortutako interkooperazioa eta elkartasunaren olatua egungo mugimendu kooperatiboan sortu nahi dute, eta horretarako oinarriak definitu dituzte. Etorkizun oparoa duena, egungo egoeran gero eta garrantzitsuagoa baita irla kooperatiboen sarea sortu eta indartzea.

#tobera eta Debagoiena

Urtebete pasa da. Amaitu da aurtengo Tobera, eta urtea ere, amaitzear.

Iaz hunkituta bukatu nuen Tobera, bertan ezagututako guztiengatik, sortutako loturegatik eta iazko Toberak geure argi-itzalak onartu eta umorez plazaratzeko aukera eman zigulako.

Zer esan aurtengo Toberari buruz. Nondik hasi.

Iraitz. Nola aldatu diren gauzak, kamarada. Ekainetik hona, ilusioz eta irribarrez betetako barkuan egin dugu topo, eta olatu eta marea guztien aurrean, indarrez (nekez batzuetan) egin dugu arraun. Eskerrik asko Debagoieneko proiektu integral hau posible egiteagatik. Tobera duina taularatzea baino askoz gehiago lortu duzu/dugu. Zorionak, prexoxa. Eta mila esker zure laguntasunagatik. Eta zorionak eta eskerrik asko, nola ez, Bagarako lagunei.

Mikel. Gure Mikel. Iaz txoko honetan esandako guztiak berretsiko ditut. Zelako azkartasuna, bizitasuna, eta indarra. Agortzerik ez duela dirudien indarra. Iaz baino gehixeago egin dugu topo, baina iruditzen zait orduak faltan izan ditugula, merendola horiek gehiagorako eman zezaketela. Ziur naiz, baina, Debagoiena indartzen topo egingo dugula, Toberan ez bada, beste hamaika kontutan.

Egoitz. Laburtzen ahalegintzen ari naiz, azken asteotan izandako entsegu eta berriketaldi denak sintetizatzen. Baina zaila zait. Barre algarak, urduritasunak, besarkadak, terapiak… Eta elkarlanean egindako entsegu horiek denak, eszena bakoitzari zukua ateratzen pasatako orduak. Eta pertsonaia barru-barrutik eraikitzen ikasi eta ikusi izana. Tobera hau antzerki eta “kausa” baino gehiago izan da, erronka pertsonala izan da. Mila esker, bihotz-bihotzez.

Miren. Gutxixeago egon gara aurtengoan. Baina entsegu gutxi horietan, zure indarrarekin irribarre egin eta gozatu dut berriz ere. Punkien barneko goxotasuna zugan ikus dezaket. Zu moduko emakume indartsuengan. Eta, nola ez, Olabarrietako eszena ez dut sekula ahaztuko! Barre galantak Oñatiri buelta ematerakoan!

Eta hemendik aurrera Debagoieneko lagunok zerrendatzen eta aipatzen jarraitzeko ordena erabaki behar.

Lagun oñatiarrok, zuek lehenak. Oñatiarrak bereziak zarete, ez nuen gezurrik esan, ez. Flipatuta utzi naute zuen ilusioak, emandako kariñoak, irribarre konplizeek… Bereziak, jatorrak eta maitagarriak zarete, bai horixe!

Ibi, gure Lope. Euskal Herriko errege, “zuek ez dakitzue zein naizen ni!”-ren pertsonifikazioa. Lehendakari xixtrin hori kendu eta gure agintari bihurtzeko behar besteko indarra daukazu, bai horixe. Baita bihotz ona ere. Barre franko, behar zenean laguntza, inplikazioa eta ilusioa. Ederra eta berezia izan da!

Rodri. Eta Rodri izango zara betiko. Zuri esker egin nuen lehen pankarta (eta sekulakoak entzun beharko ditut hau publikoan onartzean…), AUPA RODRI hori. Eskerrik asko. Unibertsitate zahar, moderno edo klasikotan ezin direla gauza batzuk ikasi, ez horixe. ETEO hustuan, asko.

Idoia. Gidoigile eta zuzendari berezia ezagutzeaz gain, sinzeridadez egindako zuzenketa horiek jasotzeko zortea izan dut. Kritikak ez direlako mingarriak, kariñoz jasotzen direnean. Asko ikasi dut, eta iruditzen zait ez dela prozesua amaitu, eta egingo dugula topo aurrerantzean, Zuloa proiektuan edo beste edonon.

Ana Mari, gure Ana Mari. Emakume indartsua, alaia, naturala, eta… Ana Mari. Hunkitu gabe ezin hitz egin zuri buruz. Muga, oztopo, zailtasun eta tristura guztiei aurre egiteko moduak liluratuta utzi nau, zure bizitasunak, eta kariñoa emateko gaitasunak.

Leire eta Amaia. Txokolate mikatz eta goxoak. Biok zarete Klaxk. Oñatiarren goxotasunaren irudikapena. Plazer bat izan zen zu ezagutzea, Amaia, soziedade hartatik berriz topo egitea eta eszena muntatzen hasi izana. Gozada bat zurekin berriz ere elkartzea, Leire, arbeletik urrun, baina irribarre berarekin. Joan beharko dugu Txokolateixia-ra txokolate bila, ezta?
Baina zenbat oñatiar???

Oihana, emakumeok historian lekurik ez dugu izan, eta Tobera honetan zuk eman diguzu protagonismoa, ikasi dugu gizonek Arriarango Juana bezalako altxorrak ezkutuan uzten dituztela. Zure kasua, ziur hori ez dela.

Julen eta Gaizka. Gutxixeago egin dugu topo. Bata forma-forman, eta bestea eszenatokira bakarrik igotzeko gai ere ez. Ondo pasa dut zuekin, laburrago baina ederra! Hori bai, Gaizka, zu ere ez zara Gaizka izango ziur aski, Fraimi baizik…

Eta Txirli. Ikusi dut maleta, Guardia Zibilen alboan, eszenatoki erdian. Aparta! Eta Arrasateko Eskinetos de Postal-ena itzela! Galanta zara, benetan. Ederki pasa dut, bai horixe!!!

Nagore. Bizitzan izandako aldaketak medio, ez nuen uste berriz egingo genuenik topo. Ba begira. Toberari asko zor diot. Jarraitu goxotasun hori transmititzen!

Edurne, zu azkena, baina paperik hunkigarriena benetan. Nortasuna zeinen garrantzitsua den argi utzi duzu, zure goxotasunarekin. Txantxikua animalia ederra dela erakutsi diguzu zapo eta zapaburu guztioi!

Eta badator Debagoienaren ordua. Debagoieneko beste herrien ordua, ze, Oñati, Debagoiena da. Orain lehen baino gehiago.

Gerra. Nik ez dut, ez, Gatzagako iturrian urik edan. Baina desiratzen nago Gatzara joan, astoan edo autoan, eta Erdi Aroko herri ederra ondo ezagutzeko. Eta zurekin beste berbaldi jator baten murgiltzeko.

Bailaran behera, Olatz. Antzerkia. Alaitasuna. Bizitasuna. Kontagiatzekoa, benetan. Barre franko egin dut, eta gustuko izan dut zure aholkuak neureganatzea. Hasierako eszenari zukua ateratzen lagundu didazu gainera. Mila esker.

Dukesa. Ibai. En fin. Zer esan zuri buruz. Flipatuta gelditu nintzen 24 goizean. Nondik irten da mutiko hau? Mexikarra, argentinarra, dukesa… Eta hala, natural-natural, inongo zailtasunik gabe edozein pertsonaietan murgiltzeko erraztasunez. Eta tipo jatorra gainera.

Heidi. A ez, Itsaso. Ederra. Benetan, 24 goiza ederra izan zen, gozatu egin nuen zuek ezagutzen, eszenari zukua ateratzen. Ikaragarria. Eta irribarreak, eta besarkadak, eta ilusioa, eta… Plazer bat.

Iraitz… Pena zu ezagutu ez izana…

Eneko. Ba hori, berriz ere egin dugula topo. Ziur asko ingurune naturalago batean, antzerki ez hain antzerkia egiten. Eta jarraituko dugu topo egiten, topatuko ditugu bide eta proiektu komunak, ziur.

Iosu eta Aitor. Gizon eleganteak. Bata ezagutzeko plazerra bestearekin berriz ere topo egitearen zorteari batu zaio. Bergara iaz deskubritu nuen, eta aurten berretsi dut elegantzia ez dela arropa hutsa.

Manex, ederra zurekin berriz elkartzea, iazko Toberan epaimahaian izateko ohorea eduki ondoren! Eta ederra bertsotan zuzen-zuzenean entzuteko aukera… Eta itzela zuen bion gai jartzaile aritu izana! Bertso munduak erakarriko ete nau azkenean?

Iraia! Ai… ze pena hain entsegu gutxitan topo egin izana! Plazako farola gogoan!

Nola ez, plazerra berriz ere zuekin topo egitea, Larraitz, Aitzi, Iza eta Eneko.

Eta aipatu ez zaituztedan guztiok, baina hor izan zaretenak, laguntzen, ilusioa konpartitzen.

Toberakideok, ohorea izan da zuek guztiok ezagutu izana. Bihotz-bihotzez, eskerrik asko.

Gaur, lehenengo aldiz, Debaguneko egutegiari leku polit bat egin diot neure paretetan.