Goizeko 08:00etan hasi dugu eguna, Ozkarbi elkartean arrautza parea eta txistorra zeuden prest. Ardo goxoa ere bai. Azken ukituak emateko balio izan du gainera. Gerriko bat falta zuena, edo zelan jartzen zen ez zekiena, ia orratzik baden galdetzen zebilena… Elkartzeko modu ona da batera gosaltzea hasiera on bat: gosaldu eta batera.

Goizeko 09:00etan denok prest harrera egiteko hartzari. Hartza! Zer da hori! koko-batzearen izarra da. Jaso dugu txaloka eta berarekin batera joan gara lehenengo baserrira. Tximeletak tripan, ia egunak zer emango duen, ia prestatutakoak ondo dauden, denborak errespetatzerik izango dugun baserritarrei begirunez… Bagoaz! Ia orain dela 90 urte egiten zena gaurkotu eta sendotzerik dugun.

Baserritarrak :Koko-batzearen subjektu inportantea dira baserritarrak. Jasotzaileak eta emaleak 30 minutuko tartean. Ikusten da eskertu egiten dutela herritarrak beraiekin gogoratzea. Bakoitzak duen onenetik jartzen du. Eskea egiten da denetik daukagunean, baina eskeak, 2022an, baserritarren lana baloratzean eta eskertzea izan du helburu. Baserritarrak beren lurretan bisitatzea galduta dago gaur, eta zerbait ikusi badugu da baserritarren aurpegietan poza euren bizilekuetara joatean. Gustatu zaie kontuan hartzea eta kantuan egitea. Baserrietara heldu eta baserritarrei azaldu diegu zertara goazen.

Baserriak: Ezezagun horiek. Pribatuago bihurtuta daude herriko lurretan dauden eraikin eder hauek eta egun honetan publikoago egiten dira zelanbait. Konturatuta geunden herritar askok ez zituztela ez izena ezta kokapena ezagutzen. Herri txiki honen periferia ezagutu dugu bertatik bertara, horrela deitu badakioke. Baserrietako animaliek erakarmen handia izan dute gazteenendako, bereziki. Herritarrak paretik pasatu bai, akaso, baina baserriko atarian sartu, bertakoekin egon…  eta bertakoekin dantzatu ere egin dugu. Baserri zaharrak, eraberrituak asko, baita txalet bihurtuak ere batzuk.

Baserrietako 30 minutuak:

1- Momorroak heltzen dira lehenengo eta ezer baino lehen diosala egin eta eskertzen diegu gure proposamena onartu izana. Izan ere, otsail hasieran banan-banan egon gara baserritarrekin ia ondo deritzoten koko-batzean parte hartzea edo ez jakiteko. Elgetan, lehenengo aldia zen belaunaldi honendako eta hobetsi dugu pertsonalki egotea banan-banan. Baiezkoa eman dutenengana joan gara. Bertan bizi diren baserriak hautatu ditugu eta Elgetako kataia zeharkatzen duen errepidea hautatuta, goiko aldekoak. Momorroek plaza edo atari-aurrea garbitzen dute. Inauteri giroan Euskal Herriko herri bat baino gehiagotan agertzen dira esku batean erratza edota isipua daramaten mozorroak. Bidea ireki edo garbitzen dute gehienek eta Elgetan ere halaxe. Baserrien atarietan erratza pasatzen dute eta baita dantza egin ere tokatzen denean.

2- Kantatzen dugu agur kopla edo hasierako kopla. Aurten, hauexek. Hurrengo urterik balitz joango gara gehitzen eta egokitzen Elgetara. Hasierako eske formula:

Koko-moko, zaria bete moko.Gibel, gibel,afaritarako.Dirua baneuka,patrikarako.

3- Dantza: Foxtrot edo fox trot Estatu Batuetako dantza lotua, konpas bikoa, bat, bi; bat-bi; bat, bi… horrela ibili dira hasierako baserrietan eta azkenerako solte-solte; Foxtrota boladan egon zen XX. mendeko lehendabiziko hamarkadetan; jazz orkestraren musikaz lagunduta dantzatzen zen (wikipediatik jasoa). Hemengoa den? zer da hemengoa eta zer hangoa? Trikitixa bera hemengoa da edo hangoa? Foxtrota bada Elgetakoa koko-eskeari eskerrak. Baita Foxtrotaren ostean baserri guztietan egin dugun arin-arina. Horiek biak baserri guztietan. Eta batzuetan zazpiak jauzi edota chapelloise (polka). Oso ezaguna da. Zergatik den hain ezaguna eta erabilia Euskal Herrian? Erantzun sinplea bezain bitxia dauka horrek… Ezagutu nahi?

4- Baserritarren eskaintza jaso. Gazteenek izan dute egiteko hau Elgetan. Beraiek pasatu dira banastarekin eta baserritarrek nahi zutena eman dute. Eskera da oinarria, baina inori ez zaio ahazten zorionez edo ez hain zorionez denetik dugula eskean joan garen belaunaldiok. Hala ere, jaso ditugu dozena dezente arrautza, porruak, gazta, sagardoa… Baserri batean limoiak ere bai gomendio honekin: “Gin Tonica egiteko ondo etorriko zaizkizue, EA herrikoak dira”. Bai, eguneratua eskaintza ere. Baserri guztien izan dugu jan-edana. Baserrian bertan egindako produktuekin askotan: salda, txorizoa, etxeko bizkotxoak, San Blas opilak, etxeko pastak, frutak, fruitu sikuak, gazta… Eta edateko, kolore guztietako likidoak.

5- Agur kopla. Emateko zutena jaso ostean kopla kantatu diegu.

Hala, hala,hauxe karnabala!Goazen, goazengosetu egin gazela.Hau etxiau luzegorde daixela!

6. Pasakailean joan gara baserritik, pozik joan ere, eta ustez, pozik utzita baserritarra. Joaterakoan azaldu diogu kokoak heldu direla otsailean bere baserri atarira; eta eskeari egoki erantzun dionez opa diogula uzta garaian zomorrorik ez izatea eta uzta oparoa!

7. Hurrengo baserrira: Aurten pasatu ditugu: Jalotza, Albitxu, Altube, San Antonio, Arantzeta, Iturbe, Barrenengua, Larrabil, Larrain eta Kantoikua. Presa barik, eta bakoitzari denbora bat eskainita.

Gure inguruko herrietan erabili dira Santa eskean eta San Nikolasekin kantatu izan diren kantu zatiak. Beharbada gehituko ditugu hurrengoetan:

Egun zuri egun zuri eguna,koko janzteko egina,neska eta mutilak ibiltzeka limosna on baten bila,limosna on baten bila.

Emongo bozu emoizu bestela ezetz esaizu,ate osteko haiziak hartzenamak ez gaitu bialdu.

Koko-batzeko kideak:

–Hartza: Euskal Herriko hainbat inauterietan ohikoa da Hartza. Iturenen, Zalduondon, Iruñean Sohütan, Arizkunen, Beskoitzen, Oñatin, Donibane Loitzunen, Biarritzen, Markiña-Xemeinen… ). Hartzak parte hartzen duen inauteri gehienetan protagonismo nagusia bereganatzen du eta Elgetan gainontzeko pertsonaiek harrera egin diote goizeko 09:00etan, Hartza esnatu denean. Elgetako Hartza Elgetan josia da. Egun askoan egon dira ardi-larrua josi eta josi elgetako jostunak. Bereganatu du bai atentzioa Elgetako Hartzak. 

–Koko-Zuriak, gazteak, etorriko dira mundu zibilizatura, nagusiagoen mundura… ordena dira zuriak eta musikariak. Eta dantzariak ere izaten dira, baina 2022an dantza tradizionala egiten duten egun apurretako bat da. Elgetan lehenengoz egin dute dantza

–Koko-Beltzak edo masustak: ez hain gazteak, berriz, desmadrea dira. Orden apurtzaileak, libertinajea, luxuria. Zirtolariak dira. Gehixeago dakite, baina ez dute espazio askorik dakiten hori erakusteko. Masustak badakite mugitzen koko-eskean. Masusta izango dira zuriak egunen baten. Transmisioa.

–Mamarruak: Sakuekin egindako mozorroa da Mamarruena eta Elgetan josiak dira. Elgetakoek eraman dute isipua (zaldi buztana puntan duen makila). Eibarren, esaterako, hauek dira baserrietatik ematen dutena jasotzeko ardura dutenak. Elgetan zurien lana izan da hori, gazteena. Beraien ardura izan da jasotakoa taldean banatzea ere. Mamarruen egiteko printzipala da segizioari bidea zabaltzea. Lehenengo joaten dira. Eta plaza garbitzeko lana ere hartzen dute dantza eta kantua egingo den lekua markatuz.

– Burburixuak: Burburixo arropa jantzi eta herriko baserrietan zehar ibiltzen dira dantzan eta gaiztakerian. Anonimo izateak ematen dien babesa erabiltzen dute jendearen atzetik joateko. Egurrezko sardea eskutan izaten dute eta zirikatzaileak dira oso. Elgetakoek zintzarriak ere badituzte eta dunba-dunba demasa da eskeak irauten duen denbora guztian. Mamarroen atzetik joaten dira eta zintzarri soinuak balio du baserritarra ohartarazteko ere bagoazela. Lotsa barik ibiltzen dira. Gaiztakerian bai, baina kantuan eta dantzan ere egiten dute ordena emandakoan.

–Sasi-kartia: Belar, goroldio, garo, sastraka edo hostoz gorputza estalita agertu ohi dira Euskal Herriko hainbat mozorro. Landareak ere erabiltzen dira, sarri, mozorrotzeko. Gure mugetatik kanpo ere bada ohitura inguruko landaredia erabiltzekoa gorputza estali eta festara irteteko. Ezkutatzeko eta kamuflatzeko ezin hobea da. Eta halaxe egin du Elgetkao Sasi-kartiak. Gorputz osoa huntzez estalita zeraman eta koko-dantzariekin eta beste hainbat mozorrorekin batera ibiltzen da baserriz baserri eskean.

Herria batuta:

Ba koko-batzeak elkartu ditu herritarrak, izan arren bakoitza bere etxekoa; Koko-batzeak batu ditu herria eta baserriak; Koko batzeak egiten du komunitatea, koko-batzeak eman dio parte hartzaileari giro sanoa, umorezkoa eta librea; dantzarako aitzakia izan da eta dantzan ikasteko ere balio izan du; anonimotasuna ematen du koko-batzeak eta generoa ahazten laguntzen du, esaterako Foxtrota egiterakoan. Ez gara emakume edo gizon, gara koko. Koko-batzeak badakar ez haserretzea, urte guztian berba egin ez duzunarekin berba egitea, Ondo pasatzeak batzen du herria.

Euskara: Izan da beste helburu bat. Bai, udalerri euskalduna da gurea, baina gazteenak erdaraz dihardute. Euskal giroko egun bat zen proposamena eta euskaraz bizitzeko egun bat izan da. Hurrengo urtean gehiago eta hobeto.

Azkena:
Jai hau posible izan da Elgetak baduelako elkarte bat eta urtero kuota ordaintzen duten herritarren laurdena: Elgetako Goibeko Euskaltzaleon Topagunea. Eta ardura hartu du eta jakin du mugitzen behar beharrezkoak izan diren herritarrak: jostunak, erosketak egin dituztenak, bazkariak prestatu dituztenak, autoetan eta kamionetan hara-hona ibili direnak… Eskerrik asko Ozkarbi elkarteari, eskerrak kultura inporta zaion elkarte bat dugun herrian! Gosaria eta bazkaria beraiek prestatu dituzte, zerbitzatu eta ze ondo antolatuta. Baita Udalari, lagundu du diruz musikariak ordaintzen; Eskerrik asko Kezka dantza taldeko Oier Araolazari ere, lagundu digu hitzaldi batekin eta erakusketarako materialarekin. Beste herri batean esnatu da hartza eta herriz herri egiten da Euskal Herria.

Dibertimendua, euskara, kultura, tradizioa eta transmisioa artefaktu kulturalaren parte. Urte askotarako!