Bada denboratxo bat geure herriaren historia behar bezala ezagutzeko grinez nabilela. Historiagile eta idazle “berriei” esker, geure memoria kolektiboa berreskuratzeko eta ezagutzeko bidea zabaldu da; eta honek, artikulu edota eleberri ezberdinak irakurtzera eraman nau.
Horrela, liburu ezberdinak irakurtzen ari naizen honetan, Mikel Zuzaren “Libro de Horas” xahutu berri dut. Erresuma zaharreko kondaira eta elezaharrak uztartzen dituen pasadisu ederren bilduma.
Liturgia- ordu jakinei eskainitako testuak ei ziren “Libro de Horas “delakoak; autoreak baina, beste zentzu bat eman nahi izan dio eta maixuki azaltzen du horren ofizialak izan daitezkeen kronika erakargarriak.
Hiru pasadisu labur eta ulertarrazak dituzue jarraian; ea atsegin dituzuen.
Karlos, Vianako Printzearen arantzez beteriko bizia aurkezten digu Zuzak. Haren aita usurpatzaileak honi ezarritako oinazea. Printzeak jasandako atsekabe, etsipen edota traizioa azalarazteraino. Izan ere, Nafarroan bizitzeko debekua ere ezarri baitzion Juan II aragoarrak. Besteak beste, koroa, emaztea edota lurra galdu zuen printze nafarzalearen kronikak ditugu.
Hona hemen bertan agertzen den testu zati bat:
<<…una impresionante águila real vuela majestuosa (…) impidiendo que las bestias carroñeras se acerquen a él. A su lado está el corazón del príncipe, que acomoda entre sus fuertes garras para emprender el vuelo. Cuando aún no está demasiado alta, arranca un trozo con el pico y lo suelta sobre el castillo, y nace en aquel mismo momento un acebo de frutos muy rojos. Sigue el viaje la rapaz, y arroja otro pedazo en Leguin, donde brota una fuente de aguas cristalinas. Y hace lo mismo en Pamplona, donde surge un endrino sin espinas (…) y en Estella, donde florece un zumaque muy colorado, y en Tudela, donde germina una morera repleta de añiles, y en Olite, donde crece una vid cargada de uvas de piel violeta. Y el último fragmento del corazón lo lleva la emplumada mensajera hasta las verdes montañas que bajan de Roncesvalles a Ultrapuertos, y donde lo deja caer, un orgulloso roble marca que hasta allí llega Navarra. Y el águila se refugia a descansar entre sus ramas, esperando el momento en que alguien recoja todos esos frutos, y continúe la lucha contra la tiranía que inicio el príncipe de Viana al enfrentarse a su padre. >>
Baina ez dugu soilik Karlos printzeari eskainitakoaz gozatzen. Nafarroako Pedro mariskalari buruzkoak ere irakur ditzakegu bertan. Simancaseko gartzela ilunean pasa zituen nafarrak bere azken aine arteko egunak; haragi kirastua usaintzen zen ziega zikin eta higuingarrian.
Ez zen mariskala beamonderren mesedeen duin. Honen famila osoren kontra egin zuten nafar zitalek, Lerin edota Peralta malapartauek. Baina, ez zioten berba lapurtu.
<< Creen que me han quitado todo, que ya no tengo nada. Pero se equivocan: me queda mi palabra, que vale lo mismo que valgo yo, y eso no podrán arrebatármelo jamás. Soy el mariscal Pedro. Nací en Estella. No sirvo a otro señor que al legítimo rey de Navarra. >>
Bada benetan atsegina egin zaidan kronika bat. Kalos II erregeak Jauna emazteari eginiko opari eder baten inguruko pasadisu bati dagokiona, alegia. Antza denez, ohikoa ez zen bakea arnasten zenez erresuma osoan, arma berriak egin ordez, Uxuen erloju dotore bat eraikitzeko erabakia hartu zuen erregeak.
Juana erregina, Frantziara egin behar izan zuen bidai hartaik bueltan, txundituta gelditu zen ikuskisunaz. Uxueko santutegiko begiratokian azaltzen zen erloju bikain bezain ederraren kanpaikadak, bihotzeko taupaden armonian sentitzen zituen. Horren gogor, horren goxo.
El Malo ezizenez ezaguna zen erregeak egin zion oparia. Kanpaikadak ematen iraun zuen arik eta, urte batzuk beranduago, ditxosozko Juan IIak, bertatik kendu eta dirua egiteko erabili zuen arte. Halere, oraindik ere, hor nonbait, entzuten da Uxueko erlojuaren doinua; Karlos eta Juanaren maitasunari, behin eta berriz, armonia ezarriz.
“Libro de Horas” liburua irakurtzeko gonbita luzatzen dizuet. erra irakurtzen da eta berehala irakurtzen da. Gure herriaren historia ezkutatu, desagartarazi edo ilundu nahi izan dute; izan Castilla, izan Frantziak. Aberatsa da gure historia eta liburu hau tresna aproposa dugu berau ezagutzen hasteko, sakontzeko edota beregaz amesteko.
Horra hor bada, gaurkoan blogean idazten ausartu naizen ekarpena. Ezberdina bada ere, une honetan bederen, jakin- minez irrikan naukan gaia duzue.
