Zuk zergatik behar duzu bakea?

Data: 2005(e)ko martxoaren 25a Egilea: piperrautsa

Ordaintzen ditudan kuoten artean dago –Nabarralde eta Seaskarekin batera- Elkarrirena. Baina nonbait ez da aski –benetan ez da asko- eta tarteka eskatzen digute laguntzaileoi aparteko laguntzaren bat. Oraingoan, Elkarrik nahi ditu jaso 10.000 testigantza labur, esaldi bakarrekoak, goiko galderari erantzunez, ‘argitalpen zirraragarria’ kaleratzeko. Gustatuko litzaidake zure iritzia ezagutzea, beraz, eskertuko nizuke esaldi batekin erantzutea: ZUK ZERGATIK BEHAR DUZU BAKEA?

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , | 11 iruzkin

Magnolioa eta aste santua

Data: 2005(e)ko martxoaren 22a Egilea: piperrautsa

Esteñibarren badugu, baratz ondoan, magnolio bat. Eta urtero, negu irteeran, loratu egiten da, derrepente zuhaixka biluzia betetzen da lore handiz, arrosa eta more kolorekoak. Gaur gertatu da aurtengo miraria, ustekabean batera tokatu dira lore moreak eta aste santua. Eta burua joan egin zait denboran atzera. Nire haurtzaroan, aste santua morea izaten zen. No-do zuri beltza

Telebistako irudi zaharrak edo no-doa ikusita, badirudi iraganak ez zuela kolorerik, dena zela zuri eta beltz. Neurri batean egia da, bizitza ofiziala ondo tristea eta iluna zen Francorekin. Baina, udaberriko zerua urdina zen orduan ere, eta polizia grisen egurrak eragiten zuen odol gorria edo mailatu ubelak. Eta, aste santua iritsita, dena bihurtzen zen more.

Francok eskubidea zuen paliopean ibiltzeko, eta trukean eliza katolikoak erabat baldintzatzen zuen eguneroko bizitza. Aste santua iritsita, dena desagerrarazi behar zen, eta erlijioa bakarrik utzi bistan. Telebistan, Moises. Zinemak itxita. Irratian, musika klasikoa. Gainera bekatu mortala zen elizara ez joatea. Ihesbiderik ez. Eta elizara sartzean, sorpresa: aldare guztiak estalita, zapi morez.

Aste santuan, bakarrik erlijioa

Ormaiztegiko eliza handi horietakoa da, herri txikietan ohi den bezala. Eta erretaula nagusia estaltzeko behar zen zapi itzela, eta maniobra zaila. Harrigarri badirudi ere, elizak bazuen ganbara, eta aldare parean hiru zulotxo. Han goitik botatzen zituzten hiru soka zoruraino, eta hauek lotzen zitzaizkion zapi handia eusten zuen barrari. Gero, poliki-poliki eta hirurak batera altxa behar zuten zapia, eta goian sokak lotu. Hau dena bereziki zaila zen, ze ganbarakoek ez zuten zapia ikusten, hain zen txikia bakoitzaren zuloa. Beraz, ezin jakin ea batera ari ziren.

Ormaiztegiko elizan maniobra

Eskerrak Joxe Barrenetxeari! Joxe zen Xaparen semea, eta aita bezala zapatari, ile motzaile, postari, eskopeta saltzaile eta beste, duela gutxi jubilatu den arte. Joxek hartua zeukan aste santuko zapiaren ardura, eta berak zuzentzen zuen altxaldia. Horretarako, landua zuen kode berezia, ganbaratik -ikusi ez eta entzun apenas- ondo ulertzeko. Ormaiztegiko eliza paralelo dagoenez errepidearekin, alde honetako zulotxoa zen ‘kamiñokoa’. Eta eliza atzean abere hiltegia egonda, zulotxo hura zen ‘mataderokoa’. Tartekoarentzat ez zen apartekorik asmatu behar, ezinbestean zen ‘erdikoa’. Eta horrekin zuzentzen zuen Joxe Xapak maniobra osoa: ‘mataderokoa, gora!’ edo ‘kaminokoa, geldi!’ esanda. Tarteka juramenturen bat ere izaten zen, goikoei ahazten bazitzaien nor zen nor. Orduan aztoratzen ginen begira geunden mutikoak: elizan juramentuka! Baina, Xapari esker, beti ondo bukatzen zen maniobra eta itxura beldurgarria hartzen zuen Ormaiztegiko elizak, aste santuak eskatu bezala.

Xaparen zuzendaritza

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | 3 iruzkin

Domina

Data: 2005(e)ko martxoaren 21a Egilea: piperrautsa

Gipuzkoako Aldundiak bere urrezko domina eman die kooperatiba taldeko fundatzaileei. Hauek guztiak gizakumeak izaki, eta seguruenik palmaresa orekatze aldera, domina eman zaio ekitaldi berean Menchu Gal pintore emakumeari. Berriak garrantzi txikia izan du hedabideetan, hirugarren mailakoa. Eta nik diot: ez da normala, gizarte normal baten eguneko albiste nagusia izan behar zukeen. Garrantzi handiko ekarpena

Kooperatiba taldeak garrantzi handia du zenbakitan, milaka langile bildu eta milioika euro saltzen dituelako. Itzelak dira, halaber, inbertsio zifrak eta mundu osoan hedatzeko urratsak. Baina ni oraindik gehiago harritzen naute mugimenduaren osagaiak. Nahi beste inperfekzioekin, autogestioaz ari gara, langileen antolakuntzaz, lankidetzaz. Hutsetik eraiki da sekulako egitura, ez zegoen tokian sortu da ondare itzela. Gizaki arruntak izan dira egile. Eta bultzagile, abade bat eta lau gazte, gehi Ortubairen lehen txanpa laburra. Beti ere, ahaztu barik Eibarko aurrekaria.

Ez dago antzeko askorik munduan. Eta zinez uste dut euskaldunok, giza talde gisa, hiru ekarpen egin badizkiogu munduari gure historia osoan, horietako bat izan dela kooperatiben mugimendua. Hobeto ezagutu beharko litzateke Debagoienetik kanpo. Eta harroago behar genuke guztiok ekarpen honetaz.

Eta, tokatzen denean, albiste nagusi bihurtu.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | Iruzkin 1

Bilbora, txakolina hartuta

Data: 2005(e)ko martxoaren 20a Egilea: piperrautsa

Asteon Bilbon izan naiz, txakolina dela-eta. Arrazoi printzipala zegoen Sheraton hotel berri dotorean. Han aurkezten baitzizkion Bizkaiko Txakolinaren kontseiluak bere 12 txakolinik onenak Bizkaiko Ostalarien elkarteari. Gurea, Mendraka txakolina, ez zen besterik barik hamabietako bat, Felipek eta biok sailkatu genuen bi edo hiru onenen artean. Gero esango dizuet nor den Felipe. Aurrez, baina, txakolina hornitu genion ohiko bezero bati, Mugi ardandegiari, eta txundituta utzi nituen nolako errespetuz saltzen duen ardoa. Erritoa neurgailu, hura eliza da gehiago, taberna baino. Koadrila

Valen eta Miguel dira Mendraka upeldegiko ugazabak. Haiek ziren espedizioko arduradunak. Bizkartzain joan ginen Felipe eta biok. Felipe da Valenen laguna, Eskoriatzakoa, eta sarri ibiltzen da Mendrakan, mahats batzen eta. Ni, berriz, Mendrakara atxikitako mahastizaina, eta hangoen lankidea. Sheraton ezagutzeko irrikaz bildu ginen espediziora, eta arratsalde betea suertatu zitzaigun.

Gustatu zitzaidan. Oso arrazionalista da estiloz, apaingarri gutxikoa, baina dotorea. Igartzen zaio dagoela diru mendiz egina, baita gustu onez aukeratuta koloreak, materialak eta altzariak. Ez genuen kuxkuxeatzerik izan, Gastech azokarekin lepo beteta zegoelako, baina harrera tokia egin zitzaidan ikusgarri, hotelaren altuera osoa baitu, han goian sabaia. Eta, harrigarri, oso usain txarra zegoen, ur zikin jarioren bat bailegoen.

Sheraton

Hizlari bakarra izan zen Asier Arzallus (bai, junior), Bizkaiko kontseiluaren buru den aldetik. Ondoren hasi zen erromesaldia, mahaitik mahaira. Hartu txakolin apur bat kopa ardoztatzeko, lagunari pasa hark beste horrenbeste egin zezan, eta gero bai, dastatzeko lain eskatu. Felipe eta biak ibili ginen Mendrakakoen espioi, baina txakolina gustatu eta dastatutakoa edan egiten genuen. Hala, puntu batetik aurrera nahastu samar ibili ginen izen eta oroimenekin. Ordea, gure mahaira itzulita, oso garbi ikusi genuen hura zela denetan onena. Hori bai, inguruan zituen Itxasmendi eta… eta…

Aurkezpena

Sheratonera bidean txakolina utzi behar genuen Mugi ardandegian, Poza eta Areilza kaleen kantoian. Lehen ere izana nintzen haren biltegian, baina oraingoan tabernan sartu ginen eta paisaia harrigarria aurkitu nuen. Mostradore osteko horma osoa zegoen armairu-hozkailuz beteta, bakoitza ardo mota batekin eta honi dagokion tenperaturan. Ardo kontutan, garrantzi handia hartu du zein tenperaturatan edaten den ardoa, eta gradu zehatzetan ematen da bakoitzarentzat egokiena. Bada, Mugi honetan daukate armairu bat irekitako ardo beltzentzat, eta botila bakoitzak du bere tramankulua armairutik atera gabe kopak zerbitzatzeko, ez dadin berotu edo hoztu. Eta beste armairuetan banatzen dira botila osoak, ardo motaren arabera tenperatuta egokian, hasi 6 gradutik eta 18ra arte, gradu bateko koskarekin. Hori errespetua ardoari! Ikusgarria eta txalogarria.

Mugi

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | Utzi iruzkina

Lauaxeta, Valverdek kantatuta

Data: 2005(e)ko martxoaren 19a Egilea: piperrautsa

Taula gainean Antton Valverde, beltzez, eta Esteban Urkiagaren poemak. Musikari lagun luxuzkoak, Karlos Gimenez pianoan, Pascal Gaigne kitarran, Txema Garzes baixuan eta Francisco Herreros biolinean. Ikusleen artean Joan Mari Irigoien eta Xabier Lete, adibidez. Eta Anttonek kantatu duenean ‘goiz eder onetan erail biar nabe’, niri elur maluta bat pausatu zait begiaren ertzean, Aresti dixit, eta bihotz bigun gelditu naiz kontzertu osorako. Emoziotik haratago

Begiak umel izan ditut denbora guztian, are umelago entzutean ‘dana emon biar jako maite dan azkatasunari’. Arindu zaizkit apur bat amodio bertsoekin, ‘maitasun orretzaz, baina, maite ori, ez deutsazu itaundu zeure bijotzari’, baina atzera busti azken kantuarekin, ‘agur, Euzkadi’. Tartean gelditu dira meatzariak eta txapel okerrak, Lauaxetak zuen gorria eta lirika. Baina, emoziotik haratago, ohartu naiz sekulako kanta puskak egin zituela Valverdek duela 25 urte, eta bikainak direla oraindik gaur. Era berean, ikusi dut nola ez den geroratzen ari gure iragan hurbila. Ez zegoen gazterik KMn, agian ez dakite nor zen Lauaxeta, edo nor den Valverde. Auskalo ezagutzen duten Koldo Mitxelena bera eta bere ekarria.

Edertasunaren gozoa utzi dit kontzertuak. Eta, aldi berean, gutxitasunaren gazia. Nola da posible ekimen hain betegarria ez izatea deigarriago?

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | Utzi iruzkina

Pedolibrean

Data: 2005(e)ko martxoaren 16a Egilea: piperrautsa

Etxean entzuna diet, aita zenari-eta, nola gazte zirenean janzten zuten alkandora luzea, kamixea esaten ziotena. Honen ezaugarri nagusia ziren beherantzako belarri luzeak, aurrean eta atzean. Kontua da nire aita zena gazte zenean, pobre ere bazela, eta ez bera bakarrik, baita bere ingurua. Gerra aurreko Ormaiztegin etxe gehienetan juxtu bizi zen jendea, eta sobrante gutxi zegoen jantzietan gastatzeko. Mutikoek, adibidez, berandu arte ez zuten erabiltzen galtzontzilorik, eta hauen ordezkoa egiten zuten kamixaren belarriek, atzekoa aurrera tolestuta eta aurrekoa atzera, prakak gerrira eraman baino lehen. Honela, trabaz arin ibiltzen zituzten azpiak, eta askatasun horri deitzen zioten pedolibre.

Gustuko hitza izan dut beti eta, bere esangura gogoan, blog honen atal baterako berreskuratu dut. Trabaz arin jarduteko atala dut pedolibreena. Oraingoz ugariena. Txiripaz?

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , | Utzi iruzkina

Non dira neska blogariak?

Data: 2005(e)ko martxoaren 14a Egilea: piperrautsa

Ezagutzen dudan euskal blogosferaren zatian, hamar blogaritik zortzi inguru gizakumeak dira. Aldiz, hedabide tradizionaletan esango nuke emakumezkoak direla erdia baino gehiago. Zer gertatzen zaie neskei Internetekin? Badu inork hipotesirik honetaz?

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | 5 iruzkin

Moreno

Data: 2005(e)ko martxoaren 13a Egilea: piperrautsa

Juan Carlos du izena, eta Cabrera bigarren abizena. Hizkuntzalaritzan katedradun da Madrilgo Unibertsitate Autonomoan, eta honakoa idatzi du Paisen gaur, (domeka 13):
“Konstituzioaren 3. artikuluko 2. atalak dio: ‘gainontzeko espainiar hizkuntzak ere ofizial izango dira, bakoitza bere erkidego autonomoan…’ Hortik atera behar da ondorio Katalunian, Euskadin eta Galizian egon behar duela obligazioa ezagutzeko katalana, euskara eta galegoa, hurrenez hurren. Honek garrantzi handia du, ze honela bakarrik gauzatu ahal izango da hizkuntza hauek erabiltzeko eskubidea erkidego bakoitzean. Baldin eta gaztelania hiztunek uko egiten badiote hizkuntza hauek ulertzeari, orduan ezinezko bihurtzen zaie, normalean erkidegoko hizkuntzan aritzen direnei, berau erabiltzeko eskubide konstituzionala”.

Aipu luzea da, baina dena du mami. Gurean inor gutxi ausartu da horrenbeste esatera. Tentu handiz ateratzen dira derrigortasunak hizkuntza kontutan, beti ere kanpokoen aitzakian, ez gaitzaten gorrotatu. Baina etxean du arazoa euskarak, hemengo elebakarrek oztopatzen diote zabalpena.

Oraindik auzo lotsaz gogoratzen dut Anasagasti erdalduna eraso betean Blazquez apezpikuaren aurka, euskara ez zekielako. Utikan halakoak. Aldiz, emadazue Moreno Cabrera asko, hauekin posibleago ikusten dut elkarbizitza.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | Iruzkin 1

Politikaz hizlari, aspaldiko partez

Data: 2005(e)ko martxoaren 12a Egilea: piperrautsa

Hedabideetan bai, aritu naiz eta aritzen politikaz, egoera aztertzen eta iritzia ematen. Baina aspaldian ez nintzen jendaurrean jartzen horretan, gutxienez hogei urte, eta asteazkenekoak izan zuen bere puntutxoa. Aldamenean nuen Joxe Iriarte, Bikila historikoa, eta gai jartzaile Aralarreko Xabier Sarasua. Gaia, ez nolanahikoa: Ezker abertzalea berrasmatzeko ideiak. Inork interesik balu, hemen duzue hitzaldirako erabili nuen eskema.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | 2 iruzkin

Landatzearen zirrara

Data: 2005(e)ko martxoaren 10a Egilea: piperrautsa

Mahastiaren lehen urtetan, normala da mahatsondoren batzuk huts egitea, ez ernetzea. Arrazoiak izan daitezke bat baino gehiago: landarearen akatsa, satorraren eragina zuztarretan, edo besteren bat. Edozelan ere, oraintxe da unea landare iharrak ordezkatzeko. Gaur aritu naiz horretan, eta berriro ere kilikagarri egin zait landatzea. Bizkaiko txakolinean landare mentatuak erabiltzen dira, hau da, mahats klase gogorreko patroiari txertatzen zaio hondarribi zuriaren aldaxka. Honen arrazoi nagusia beldurra da. Izan ere, duela mende bat izurrite itzela etorri zen, filoxera, eta erabat birrindu zituen Bizkaia eta Gipuzkoa estaltzen zuten mahastiak. Bakio eta Getaria libratu ziren triskantzatik, nonbait biak ere mikroklima izan, eta han gorde da txakolinaren tradizioa.

Harrezkero, bakoitzak haurrera egin duenean, bide ezberdinak hartu dituzte landareak sortzeko orduan (beste ezberdintasunekin izango dira atal berriak). Filoxeratik babesteko, Bizkaian aukeratu ziren patroi ziurrak, eta hauei txertatzen zaie txakolin mahatsaren aldaxka. Mahatsondoak ematen duen mahatsa hondarribi zuria da, baina landarea babestuta dago filoxeratik.

Mentatuta edo gabe

Aldiz, Getarian ez dute erabiltzen landare txertaturik. Egin zuten proba, baina emaitzak eskasak izan ziren, eta lehengoan jarraitu dute. Urtero mahatsondoa kimatzen denean, adar onenetatik ateratzen dituzte aldaxkak eta bidaltzen mintegira. Han errotu arazten dituzte, eta landatzeko gertu itzultzen mahastizainari.

Txertatua edo ez, mahats landarea oso da xumea. Gaur eskuetan hartuta, komuneko isipu zaharren antza hartu diet: egurrezko kirtena, sustrai mataza ugaria, eta puntan, txertoa babesteko, argizari gorria. Baina urteotan ikusi dut nola aurrez landatutakoak, gaurkoen berdinak, bihurtu diren denbora laburrean sekulako mahatsondo, eta ari diren dagoeneko 2-3 kilo mahats eder ematen, bakoitza eta urteoro.

Zergatik zirrara?

Horregatik, gaur, landatzen aritu naiz bihotza samur. Begien aurrean nuelako mirari bat, biziarena.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak | Utzi iruzkina