Grabel bizikleta kotxean sartu eta Bastida aldera abiatu naiz. Esan didatenez mahastien barna bada bizikleta mota honekin ibiltzeko aukerarik. Egia esan, ez naiz oso iaoa bizkletaren gainean baina praktikak eramango nau abilezia puntu jakin bat lortzera, nik pentsa.
Beharrezko guztiak hartu eta dagoeneko Wikiloken dagoen ibilbide horietako bat hautatu dut. Oker ez banaiz, Ebro ibiaren ibilgura eramango nau eta Haro, Gimileo eta San Bizente izeneko herrietatik pasako naiz. Guazen bada…
Bastida, Arabako mendebaldean dago, geografikoki Ebro ibaiaren eremuan. Mahasti eta lurretako batzuk ibaiertzean badaude ere, eremurik zabalenak Toloño edo Kantauri mendilerroaren magalean kokatzen dira. Horrela, Ebro ibaira heltzeko altuera galtzen noa. Otsailean gaude eta hotza nabaria da. Labana bailitzan haizeak orbainak uzten dizkit aurpegian. Halere, gustura nabil lehen zati honetan. Ebro ibaiak bere meandroa marrazten du, muino artean sigi- sagaka. Hodeietatik tanta batzuk erortzen hasi dira, zeruak ere paisaiari bere freskotasuna eskaini nahi dio nonbait.
Hartxintxar edota sterratozko bideak mahastietan nahasten dira. Ebro ibaia ezkerretara daukat; ur dexente darama urteko sasoi honetan. Mahastiez gain, ibaiertzeko landaretza aberatsa da; makal edo sahatsek meandro ezaguna are gehieago apaintzen dute. Ez naiz konturatzen, badirudi bizikleta zuzen daramadala; baina Ebro ibaiaren ibilguaren esanetara nago. Ezkerrera biratzen ari naiz etengabe eta halako batean baseliza eder batekin egin dut topo. Santa Luzia baseleiza ei da; aro modernoari muzin egin nahi dion tankera azaldu beharrean dirudi. Egitura sendoa du eta denboraren joanari aurre egiteko ezezik, gatazka- garaietan babes bila zebiltzanak babesteko ere aproposa izango zelakoan nago.
Erromatar garaiko zubia pasa eta Haro herrira iritsi naiz. Tren geltokiak ematen dio izena sarrerako auzoari. Trena iritsi aurretik, pertsonen eta produktuen garraioa, zaldien bidez egiten zen. Zaldiak, bere garaian, bitarteko eraginkorrak baziren ere, mugak zituzten eraman zezaketen karga edota abiadurari dagokionez. Trenbidearen etorrerarekin batera, eraiki zituzten geltikoaren inguruan egun horren ezagunak eta famatuak diren upeldegiak.
Tiron ibaiaren ibilgua hartu dut. Ebrorekin konparatuz gero, emaria barregarria gerta daiteke. Halere, ibai hau ere garrantzitsua da eskualdean. Kilometroak irentsi ahala, paisaiak osagai berezi bat eskaintzen dio grabel esperientziari. Naturaz gozatzeaz gain, gertu dituzun leku ezezagunak aurkitzeak zirrara berezi bat sortarazten dit. Brionesetik pasatzean bertan jokatu zen orientazio froga erakargarriarekin gogoratu naiz. Hura ere, esperientzia ederra izan zen.
Brionesen iparrera begira jarri naiz. Eta muino eder batean inguruaren jabe bailitzan gaztelu sendo bat ageri da. Denborak eta botere gaiztoek erasotu badute ere, erresistentziaren ikur ere badela adierazi nahiko lukeen eiteaz azaltzen da. San Bizenteko gaztelu nafarrak gaur egun trapu arrotz bat erakusten du; ez da kolore gorririk antzematen, konkista zitalaren beste adibidetako baten ikur.
Herriko gune malkarrenetik harresiko lehen harrietarainoko bidea sigi-sagatsua da benetan. Zeharo okertuta eusten diot bizikletako erritmo motelari. Une batez, lepoa guztiz bihurrituta, gazteluko dorre nagusiari begiratu diot, denboran atzera egin nahi duen zalduna banintz bezala. “Pro liberate patria, gens libera state”.
Ibilaldiko azken txanpan sartu naiz. Inguruan badira etxola berezi ugari. Chozo edota Guardaviñas izena jasotzen dute. Baina ezagunena “ El Muerto” izenekoa da. Ez dago batere garbi zein den izen horren jatorria baina baliteke inoiz ilobi gisa erabili izana. Edo agian badu zerikusia bertan hain ezaguna den aipu batekin: “ ardo honek frantses gustua du”. Izan ere, elezahar batek kontatzen duenez, frantziarrak lur nafar hauetan izan ziren garai hartan, ardoaren gaineko iritzi ezberdinak tarteko, liskar bat izan zen herritar eta frantses baten artean. Antza denez, euskaldunak frantsesa akabatu eta ardoz betetako kupel batean ezkutatu zuen. Denbora batera kupeleko ardoa edatean, “ardoak frantses gustua du” esan zuen norbaitek. Kontuak kontu, makanak, horrela deitzen diete bertako biztanleei, asko estimatzen dituzte etxola hauek.
San Bizentetik Bastidarako bideak Ribaserako norabidean diren mahastiez gozatzeko aukera ere luzatu dit. Dagoeneko nekatuta nago. Ganorazko lehen irteera egin dut bizikleta gainean. Kanogaleko eraikinak igartzen ditut hurrunean; baina bertara iritsi aurretik Erremelluriko upeldegiari begiratu diot. Inguruko mahastirik ederrenak dituen upeldegia dela esango nuke; nire gustukoena bederen. Eraikina ere, ederra da benetan; kontu handiz disenatuta dago, inguruko paisaia naturalarekin bat egiten du.
Iritsi naiz Kanogaleko aparkalekura. Gustura ibili naiz Nafarroako lur zaharretan barrena. Izena lapurtu bazioten ere, bere arimak lur preziatu honetako mahatsondo bakoitzean irauten du.
