Abenduaren 13an jaio zen Saseta izeneko gudaria Hondarribian. Gizon honen inguruko albiste eta idatziak aurkitzea ez da erraza; edo bederen, ez da oso ohikoa.
Beti izan dut abertzale honen inguruko informazioa jasotzeko jakinmina. Ez da oriandik urte asko pasa gudariaren gorpuzkiak Asturiasetik aberriratzeko aukera izan zutenetik. Arantzadi elkarteak eta Sasetaren Aldeko Taldeak ahalbideratu zuten aberriratzea.
Telesforo Monzon bergararrak makina bat testu ditu idatziak; Euskal Herria eta euskarari eskainiak gehienak. Eta bere lanen artean bada dexente ezaguna den bat, “Txikia” izeneko abestia alegia. Abesti honetan Euskal Herriaren askatasunaren alde borraka egin zuten bi gudari aipatzen dira. Izenburuak horrela adierazi nahian edo, badirudi Eustakio Mandizabali eskainitako abestia dela soilik; izan ere, “Txikia” baitzen Eustakioren ezizena.
Abestiak baina, << Mendizabal, Sasetaren hurrena… >> dio; biak aipatzen ditu. Goazen bada, Candido Saseta nor zen ezagutzera.
Candido Saseta Echavarria 1904. urtean jaio zen Hondarribian. Gerra Zibilaren atarian euskal miliziak antolatzeaz gain, hauek egituratzeaz ere arduratu zen. Gerora eta Frankisten kontrako gerrate zitalean, eremu askotako defentsak antolatu zituen; hala nola, Intxorta, Ubidea edota Eibarrekoak esaterako.
Eusko Jaurlaritzako Lehendakaritzaren aginduz komandante izatera heldu zen eta Espainiako Errepublikar gobernuarekin lortutako akordio baten ondorioz, Asturiasen faszisten aurkako ofentsiba bat gidatzeko agindua jaso zuen. Amaiur ( EAJ) eta Euzko Indarra (ANV) izeneko gudalosteek CNT, PCE edota PSEko kideekin borrokatu zuten.
Candido Saseta: “ Independentzia nahiak ekarri nau hona”.
Diotenez, Nalon ibaia zeharkatu eta Areces herriraino iritsi ziren. Baina 60 ordu baino gehiago atsedenik hartu gabe borrokatu ondoren, Saseta komandanteak espainol golpisten bala bat jaso zuen. Beste 187 gudarirekin batera galdu zuen bizitza.
<< ….Saseta hil zen, gudarien aurrean…> dio Monzonen abestiak. Egoerarik hankerrenean ere, haren tropak alde batera uzten ez zituen gudaria izan zen Candido. Aberriaren alde ezezik, gidatzen zituen gudarien alde ere, bizitza eman zuen gudaria.
Haren heriotzak zirrara handia eragin zuen euskaldunon aberrian.
Era argiagoan uler dezakegu orduko Euskal Jaurlaitzako kide zen Telesforo Monzonen kantua. Bi gudari goraipatzen ditu: Eustakio Mendizabal eta Candido Saseta. << Biek daukate herri oso bat atzo ta gaur haien atzetik>>.
Hemen aipatutako abestia :
“Txikia” Pantxoa ta Pello – Telesforo Monzon.
